Vísir - 30.06.1965, Page 7

7
V1 S IR . Miðvikudagur 30. júní 1965.
KRISTJÁNSSON: Á MIÐVIKUDAGSKVÖLDI
hucsad i ounrn
í KOSTAÚTCÁFU

Cumarleyfin eru byrjuð og
menn eru famir að draga ís
landskortin upp úr pússi sínu
eða kaupa ný kort, þeir sem
ekki eiga. Þeim ferðamönnum,
sem ætla t'il Norðurlands í sum-
ar, bjóða Landmælingar íslands
upp á 30 ára- gömul aðalkort,
þar sem vart eru sýndir aðrir
vegir en reiðvegir og árnar eru
nánast teiknaðar frihendis inn
á kort'in. Þeir, sem ætla austur
á land eða upp á hálendið, eiga
kost á 20 ára gömlum kortum,
sem búa yfir svipuðum kostum
og þrítugu kortin.
íslandskort þau, sem ferða-
menn nota mest, era svonefnd
aðalkort, sem spanna landið á
níu blöðum, og svonefnd atlas-
blöð, sem spanna landið á tæp-
lega níutíu blöðum. Öll þessi
kort eru upphaflega gerð á
fyrstu fjórum áratugum þess-
arar aldar af danska herforingja
ráðinu og dönsku landmæling-
unum. Miðað við þeirra tíma
aðstæður voru þessi kort frá-
bær'il. vel gerð en þá var ekki
til nútímatækni á borð við loft-
ljósmyndir. Punktar vora mæld
ir hér og þar í landslaginu og
teiknaðir inn á blað — og
landslagið teiknað fríhendis á
milli. Stundum var stuðzt við
landslagsljósmyndir.
Og eftir þessum kortum ferð
ast menn enn þann dag í dag.
Tæknin er notuð
og ekki notuð.
í mill'itíðinni hefur það gerzt
að Landmælingar íslands hafa
framkvæmt hinar nákvæmustu
og vönduðustu mælingar á land
inu á kostnað bandaríska vam-
arliðsins á Keflavíkurvelli. Hef
ur þar ekkert verið t'il sparað,
landið allt ljósmyndað úr lofti,
örnefnum safnað skipulega og
nýjar mælingar framkvæmdar
á landi. Hápunkti náði þessi á-
gæta starfsem'i fyrir um það bil
tæplega tíu áram. Öll þessi
gögn eru til hjá Landmælingun
um og þær mega nota þau að
vild, en gögnin koma samt ekki
fram í kortagerð þeirra.
Á sama tíma er tæknin orðin
svo fullkom'in í kortateiknun
hér á landi, að verkfræðifirmað
Porverk á dýrindis vél sem
teiknar, á hálfsjálfvirkan hátt,
kort með meira en eins metra
nákvæmn'i f hæðarlínum —
beint "r loftliósmvndum, og
útilokar jafnframt allar skekkj
ur, sem koma fram við ljós-
myndunina.
Landmælingar Islands pauf-
ast samt enn við að lagfæra ár
og vegi og staðanöfn á gömlu
herforingjaráðskortunum og hef
ur þann'ig með tíð og tfma tek-
izt að endurskoða og gefa út
aðalkort af einum þriðja hluta
landsins.
Ferðast um eftir
þrítugum kortum.
Aðalkortin, sem nú fást í
bókaverzlunum, era frá ýmsum
tímum íslandssögunnar. Yngstu
kortin: Suðvesturland, Miðsuð-
urland og Miðvesturland, era
frá árunum 1957-1960 og mega
teljast fullnægja-V., þótt þau
séu ekki alls kostar nákvæm.
En úr því fer að súma rjóminn
Kortið af Mið-^ landi er frá
1946 og kortin af Suðaustur-
landi og Miðausturlandi frá
1945. eða 20 ára gömul. Kort
in af Norðausturland'i, Miðnorð
urlandi og Norðvesturlandi eru
frá 1934 eða 30 ára gömul. Hér
er alls staðar miðað við það ár
sem síðasta endurskoðun á
þessum kortum fór fram, og
við þau kort, sem nýjust fást
hjá Eymundsson, umboðsmönn
um Landmælinga íslands.
Þessi fomu kort hafa ýmsa
alvarlega galla. Sá víðtækasti
þeirra verður líklega aldrei leið
réttur, eftir reynslunni af nýj
ustu kortunum að dæma, en
það era hlnar röngu hæðarlín-
ur, sem stafa af þvf að loft-
ljósmyndir vora ekki notaðar
til að draga hæðarlínumar eftir
Örnefni á þessum kortum era
stundum röng og yfirleitt of fá
Ár era oft sýndar á röngum
stöðum. Loks er vegakerfi þess
ara kora frá þeim tírna er hest
urlnn var enn þarfasti þjónninn
Aðeins ein merking er á þess
um kortum fyrir bflvegi, en
margar tegundir merkinga fyrir
reiðvegi. Sumir þessir reiðveg-
ir eru nú orðnir bílvegir en
aðrir aflagðir, og hafa ýmsir
almennir borgarar lent f mestu
þrengingum þegar þe'ir hafa
reynt að þjösnast þá vegi, sem
kortið kallar „vegi“ og meinar
„reiðvegi“, en þeir skilja sem
„akveg'i."
Ekki er nóg að kortin
séu ný.
Svo eru nýju kortin ekki vel
fullkomin. Þar virðist m.a. koma
fyrir spámennska um vegagerð
framtíðarinnar, og stafar það
e.t.v. af sannfæringu korta-
gerðarmanna um, að þess verði
langt að bíða, að nýtt kort
verð'i gert af sama svæði. Tvisv
ar hef ég lent í ógöngum, bæði
á Fellsströnd og í Meðallandi,
á vegum, sem merktir eru inn
á nýju kortin, en virtust samt
ekki vera til í raunveraleikan-
um, þótt vel vært Ieitað.
Enn virðast nýju kortin ekki
vera með „complet" skráningu
sveitabæja, sem væri þó mjög
æskilegt, þar sem aðeins vant
ar þar herzlumun’inn á og pláss
ið á kortunum leyfir þá aukn-
ingu orðafjöldans. Hér þyrfti
aðeins 1-2% aukningu bæjar-
nefna til þess að gera aðalkort
in „complet" að þessu leyti og
væri það almenn'ingi til mikilla
þæginda, því þá væri hægt að
rekja sig áfram eftir bæjum, án
þess að ruglast í ríminu. Svo
þyrftu fle'iri eyðibýli að vera
merkt inn á kortin. Eyðibýlin
hafa oft mikið sögulegt gildi fyr
ir fróðléiksfúsa menn, þótt þar
rjúki ekki lengur á kabyssunni.
Ástandið í atlasblaðaútgáf-
unni er mjög hliðstætt því, serh
er í útgáfu aðalkortanna. Síð-
an 1947 hafa verið endurskoð'-
uð og gefin út 14 af 87 atlas-
blöðum og hefur sú endurskoð-
un farið fram með svipuðum
hætti og endurskoðunin á aðal-
kortunum. Þess er rétt að geta
hér, að á þessu ári er væntan-
legt aðalkort af Vestfjörðum og
á næstunn'i 3-4 atlasblöð.
Atlasblöðin eru í svo stórum
mælikvarða, að þau ættu og
gætu verið með hartnær full-
kominni örnefnatalningu, en
mi'kið vantar enn á að svo sé,
og er þó gott pláss á þeim fyrír
fimmfalt fleiri örnefni, og væri
samt vel læsilegt á kortið.
Ónotuð gögnin
rykfalla.
Hinar ýtarlegu landmælingar
og hið fullkomna loftljósmynda
safn Landmælinga íslands er
nú að verða tíu ára gamalt.
Það gengur samt furðu hægt að
koma þessum upplýsingum á
prent, þannig að þær komi að
gagni fyrir áhugamenn og al-
menning. Og hin litla útgáfu-
viðleitni hefur valdið vonbrigð
um, því hinar ýtarlegu rann-
sóknir hafa ekki verið teknar
til greina nema að mjög tak
mörkuðu leyti í útgáfunum.
Samt er undirbúningur undir
prentun og prentunin sjálf ekki
nema sáralítið brot af öllum
þeim kostnaði, sem er samfara
loftljósmyndun, rannsóknum á
landi, örnefnasöfnun og úr-
vinnslu þessara gagna. Fjárveit
ingavaldið ætti að sjá sóma
sinn í því að skutla út þeim
smápeningum, sem þarf til að
fullkomna verk sem þegar er
orðið tugmilljón króna virði. Og
svo er sjálfsagt að meta það
einnig, að kortaútgáfa er að
hluta gr "'alind, því kortin eru
seld. Þá gætu Landmælingar
loks selt íslar’c’-.kort með góðri
samvizku og hætt að svindla lé
legum kortum inn á almenning.
UPPDRÆTTIR ISLANÐS

.«t;
HlW aS ■Htall.or-.I, Út»ru
;œtó:kv, ! (jitó :v:
1 $
^®:s líÍÍéíiiliiL II
i k.œtM, Í.U..K. i » «tk-'ít *f to*ashi«wm,
. i ">’• NVciV *_____tv '
Skýringarkort þetta er innan á kápum íslandskortanna. Mörk
aðalkortanna níu eru sýnd með þykkum strikum, en svæði
atlaskortanna eru litlu ferhymdu reitirnir méð hringjunum í.
íslandskort af
Atlantshafinu.
Atlaskortin virðast eiga að
vera hin vísindalegu nákvæmu
kort af landinu, og er því sjálf
sagt, að þau séu áfram rituð
niður stærðfræðilega, ef þau
verða einhvem tíma „alvöra“-
vísindaleg kort. Hins vegar er
það mesti misskilningur, að
sama gild'i um aðalkortin.
Það er hlægilegt að skoða að
alkortið af Suðausturlandi, sem
er að meira en þrem fjórðu
hlutum af Atlantshafinu einu
saman. Smáhom sést af landinu
í efra hom'i kortsins til vinstri
Sjór þekur meira en helming
af fjórum öðrum kortum, —
frá Suðvesturlandi vestur um til
Miðnorðurlands. Auk þess sker
ast kortin oft á óheppilegum
stöðum og ná yfirleitt of
skammt hvert yfir á annars
svæði. Fjögur aðalkort þarf sá
ferðamaður, sem vill atihuga
Mývatn og nágrenni.
Ég mæli með, að sparað yrði
a'lveg eitt aðalkortið af Suð-
urlandi og tvö kort látin ná
yfir það svæði, sem þrjú kort
spanna yfir núna. Þá þarf að
færa Vestfjarðakortið þannig til
að suðurströnd Vestfjarða
sneiðist ekki af hér og þar, en
það er afar hvimleitt fyr'ir ferða
menn. Miðnorðurlandskortið er
óhætt að færa talsvert sunnar
og fá meira af uppsveitum
Norðurlands inn á það í stað
Dumbshafs. Og loks þarf að
færa Norðausturlandskortið til,
þann'ig að Mývatn og nágnenni
sé í heilu lagi á einu aðalkorti.
Notagildi aðalkortanna mundi
stóraukast, ef jafn sjálfsagðar
breytingar sem þessar yrðu
gerðar á þeim. Sérkort’ið, sem
gefið hefur verið út af Suðvest
urlandi, þar sem minna sést af
Atlantshafinu en meira af á-
fangastöðum ferðamanna á Suð 5
urlandsundirlendinu, er spor í
rétta átt í þessum efnum.
Á pappír er hægt að
prenta báðrnn megin.
Þá er alltaf mikil öþarfa sp>áss-
ía á aðalkortum og atlasblöðum
Landmælinga Islands og mætti
í þeim efnum taka hið spássíu-
lausa vegakort Shell til fyrir-
myndar, og spara þannig brotin
Harmonikubrot'ið á því korti
mætti einnig taka til fyrirmynd
ar, enda er það ólíkt þægilegra
í meðförum en völundarhús að
alkortanna.
Shell-kortið er til fyr'irmynd-
ar að enn einu leyti. Á það er
prentað báðum megin. Er það
bæði til mikils pappírsspamað-
ar og t'il mikils hægðarauka, því
þá er hægt að hafa tvö kort
á einu blaði. Mætti þá annað
hvort gera kortin ódýrari á
þennan hátt eða bæta í þeim
pappírinn fyrir sömu upphæð
og era báðir kosíirnir góðir.
Aðeins herzlumuninn
vantar.
Hér hefur verið rakinn fjöldi
galla í íslenzkri kortaútgáfu. En
höfuðatriðið er gremjan yfir
því, að l’itla herzlumuninn
skuli alltaf vanta á, að til séu
hin vönduðustu íslandskort og
maður skuli stöðugt hafa mein-
gölluð kort { höndunum.
Hér dugir forráðamönnum
ekki að taka orð skáldsins of
bókstaflega að hugsa í öldum
en ekki árum. Hér þarf að
hugsa í árum og þó heldur í
mánuðum og verja þegar nauð
synlegu fé til útgáfunnar og
fá átta almennileg aðalkort á
fjórum blöðum og 87 almenni-
leg atlaskort af landinu í bóka
búðir innan tveggja ára.
íslendingafélagið í New York
Afmælishóf félagsins var hald
ið föstudagskvö!' ð 18. júní sl.
að Hótel Delmonico, Park Av-
enue við £9. götu að viðstödd-
um um 200 ge .1.
Sigurður Helgason formaður
félagsins setti hófið og rakt’i
tildrög stofnunar félagsins vet
urinn 1939-1940, en þá hófust að
nýju ferðir íslendinga t'il New
York vegna heimsstyrjaldarinn
ar. Félagið hefur starfað með
miklum blóma síðan og sam-
komur hafa verið haldnar regíu
lega m'innst þrisvar á ári og é-
vallt kringum 1. desember oe
17. júní.
Álfheiður duðmundsdóttlr,
söngkona frá Reykjavík
skemmti gestum með nokkram
smekklegum íslenzkum og er-
lendum lögum, við mjög góðar
undirtektir gesta. Loks var st'ig
inn dans til kl. 2