Vísir - 29.09.1965, Blaðsíða 9

VÍSIR . MiSvuwdaginn 29. septenuer 1985,
í
KRISTJÁNSSON: A MIÐVIKUDAGSKVÖLD!
Borgin Eilat hefur vaxið upp á örfáum árum, þar sem eyðimörin mætir Rauðahafinu. Tíu kíló-
metra strandlengjan innan landamæranna er nýtt til hins ýtrasta.
Á háu fjalli nálægt landamær-
um Vestur-Þýzkalands hafa
Lúxemborgarmenn reist vatns-
aflsstöð, sem virkjar sama vatn-
ið alltaf aftur og aftur.
Rafmagnsnotkun er alls stað-
ar mun meiri á daginn en á
nóttunni og rafmagnið er því ó-
dýrara á nóttunni. Á þeim tíma
ar til beggja enda. Nyrðri hlut-
inn er víða frjósamur, en syðri
hlutinn er hrein eyðimörk. Neg-
ev-eyðimörkin, fullur helmingur
af flatarmáli landsins. Vatn er
alls staðar af skomum skammti.
Tsraelsmenn þóttust ekki sjá
sér annan kost en. að rækta
hægan vatnshalla í pípum, stokk
um og neðanjarðargöngum suð-
ur til Negev-eyðimerkurinnar,
allt að 350 kílómetra vegalengd,
og í sparnaðarskyni er vatnið
Iátið fara um raforkuver á leið
inni. Rafmagnið frá þeim er not-
að til að knýja dælumar við
Genesaretvatn.
vinjanna. Nú eru tæplega
400.000 ekrur lands ræktaðar
með áveitu eða um þriðjungur
af öllu ræktuðu landi í israel.
Þetta sýnir, hvað hægt er að
gera .við eyðimerkur eins og
Sahara, ef vilji er fyrir hendi.
Fieira en landbúnaður fylgir
í kjölfar áveitunnar. Borgir rísa
upp með iðnaði og verzlun. Höf
uðborgin í Negev-eyðimörkinni
er Beersheba. Eigil Steinmetz
hjá dagblaðinu Kvöldberlingi
var þar fyrir sex árum. Þá voru
þar nokkur hundruð íbúar. Þeg-
ar við komum þar í haust, voru
íbúarnir orðnir 70.000.
\ ustan við Negev-evðimörkina
er dalur Dauðahafsins. Dal-
urinn er að mestu undir sjávar-
máli og Dauðahafið sjálft er um
400 metra neðan við sjávarmál.
Þarna sást ekki stingandi strá
og engin lifandi vera, hvorki í
vatni né á landi, nema nokkrar
harðgerðar skordýrategundir.
Hitinn er svo óskaplegur þarna,
að á nóttunni geta menn alls
ekki sofið nema í loftkældum
herbergjum.
Þama við vatnið, þar sem í
fymdinni var borgin Sódóma,
hafa ísraelsmenn reist miklar
verksmiðjur á síðustu 13 árum.
Hráefni verksmiðjanna er vatn-
ið f Dauðahafinu, sem er svo
þungt af salti, að ferðamenn
gera sér til dundurs að liggja
á bakinu á vatninu án þess að
sökkva. Vatnið hefur að geyma
43 billjónir tonna af ýmsum
salttegundum og er þannig lang
stærsta náma heimsins fyrir
efna- og áburðariðnað.
Aðalefnið er pottaska og er
þetta eini staðurinn í heiminum,
þar sem hún er unnin úr vatni
en ekki úr þurmm námum á
landi. Sólin er látin sjá um erf-
Þessi snjalla vinnuaðferð ger-
ir ísraelsmönnum kleift að fram
leiða þessi efni ódýrar en nokkr
ir aðrir geta, og þeim hefur tek-
izt að selja framleiðsluna fyrir-
fram nokkur ár fram í tímann.
Útflutningsverðmæti verksmiðj
anna nema nú um 500 milljón-
um íslenzkra króna á ári og
verða komin upp í 1000 milljón
ir íslenzkra króna á ári eftir-tvö
ár, þegar þeim stækkunum er
lokið, sem nú er verið að vinna
að. Þetta er dáiaglegur skild-
ingur fyrir fátæka þjóð, og það
verða aðeins 800 starfsmenn,
sem framleiða og flytja þessi
verðmæti.
Bygging þessara verksmiðja
hefur gerzt með undraverðum
hraða við hin erfiðustu skilyrði.
í upphafi virtust örðugleikarn-
ir óyfirstíganlegir. Hitinn var
meiri en mannslíkaminn þoldi,
ekkert drykkjarvatn var fáan-
legt og Dauðahafið var afskekkt
og fjarri öllum samgönguleið-
um, auk þess sem framleiðslu-
aðferðin var ný og óreynd.
Samt tókst á þessum fáu ár-
um að koma upp verksmiðjum,
sem framleiða 600.000 tonn af
pottösku árlega auk annarra
salta, og leggja góða vegi, sem
tengja verksmiðjurnar við Mið-
jarðarhafið og Rauðahafið.
Starfsmenn verksmiðjanna
eru fluttir í upphafi hvers vinnu
dags frá borginni Beersheba,
sem er uppi á Negev-eyðimörk-
inni, þar sem hitinn er bæri-
legri, en nýjustu verksmiðjum-
ar eru að mestu leyti sjálfvirk-
ar og er stjórnað af rafeinda-
heila til að spara vinnuaflið.
TTalurinn suður af Dauðahaf-
inu endar við hafnarborgina
Eilat við Rauðahafið. Þar var
aðeins eitt hús fyrir nokkrum
dagsins kaupa Lúxemborgarar
rafmagn frá Vestur-Þýzkalandi
og nota það til þess að dæla
vatni upp á fjallstindinn, þar
sem reist hefur verið mikil
vatnsþró, nokkrir hektarar að
flatarmáli. Á daginn er vatnið
látið renna niður af fjallinu aft-
5 ur og látið framleiða rafmagn,
sem selt er háu verði til Vestur-
Þýzkalands.
Vatnið fer þama stöðuga
hringrás, upp á nóttunni, þegar
rafmagnið er ódýrt, en niður á
daginn, þegar rafmagnið er
dýrt. Það, sem Lúxemborgarar
hafa virkjað þama, er raunar
aðeins verðmismunur á raf-
magni.
JFjeir, sem láta sér detta slíkt
í hug, kunna að bjarga sér.
Lúxemborg er ekki eina smá-
ríkið í heiminum, þar sem menn
hafa gripið til hinna hugvitsam-
legustu ráða til að brauðfæða
þjóðina. Annað smáríki er mun
þekktara á þessu sviði og ekki
að ástæðulausu. Það er gyðinga-
ríkið ísrael við botn Miðjarðar-
hafsins.
Ég átti þess kost um daginn
að heimsækja þetta land Biblí-
unnar og sannfærast um, að
tími kraftaverkanna er ekki enn
liðinn.
Israel telur aðeins rúmar tvær
milljónir íbúa en fjölgun er þar
mikil, einkum vegna innflutn-
ings gyðinga úr öllum heims-
hornum. Landið er hrjóstrugt
og var.til skamms tíma ekki tal-
ið geta brauðfætt eina milljón
manna ísreal er langt og mjótt
land, mjóst í miðju, en breikk-
upp Negev-eyðimörkina. Og
þeir eru byrjaðir að gera það.
Þeir dæla vatni upp úr Genes-
aretvatni, þar sem Sankti-Pét-
ur veiddi fiskana. Til dælingar-
innar þarf öflugar vélar, því
Genesaretvatnið er 200 metr-
um neðan við sjávarmál, en há-
sléttan, sem liggur að vatninu,
er 300—500 metra yfir sjávar-
máli. Frá þessari hásléttu nyrzt
í ísrael rennur vatnið síðan
Þessi mikla vatnsveitufram-
kvæmd hefur staðið yfir í nokk-
ur ár og er hluti hennar þegar
keminn í notkun. Þegar kerfið
er fullbúið, á það að flytja 320
milljónir rúmmetra af vatni á
ári suður 1 eyðimörkina.
Nyrzti hluti Negev er nú óð-
um að breytast í aldingarða.
Alls staðar sjást vatnsúðunar-
tækin að verki, og guli litur
sandsins vikur fyrir grænu flosi
iðasta verkið, — að skilja sölt-
in frá vatninu, og sparast þann-
ig stjarnfræðilegar upphæðir í
eldsneytiskaupum. Vatninu er
veitt inn í . víðáttumiklar en
grunnar tjamir, þar sem vatn-
ið gufar upp í sólarhitanum en
saltið verður eftir., Saltinu er
síðan dælt til verksmiðjanna,
sem framleiða úr því pottösku
til áburðar, brómíð til efnaiðn-
aðar, magnesíumklórið og fleira.
. ■

•••x- v
Ein af verksmiðjunum við Rauðahafið. Efst er ein tjarnanna i útjaðri Dauðahafsins. Þar, sem tjömin
er nú var í gamla daga borgin Sódóma. Myndin er tekin frá saltstólpanum, sem cinu sinni var kona
Lots, bróður Abrahams, eins og sagt er frá í Biblíunni.
árum, en nú er þar kominn
10.000 manna bær. ísrael á
þarna tíu kílómetra strand-
lengju við Rauðahafið, sem hef-
ur komið sér vel, slðan Egyþt-
ar lokuðu Súez-skurðinum fyrir
vöruflutningum til og frá fsrael.
Þama hefur verið reist mikil
höfn, sem senn mun ná yfir
fimm kílómetra af 10 kílómetra
strandlengjunni. Um höfnina fer
pottaska og brómið frá Dauða-
hafinu, silfur og malakít frá
námum Salómons konungs og
olfa og aðrar vörur frá Austur-
löndum til innanlandsþarfa.
Olíuleiðslur liggja frá Eilat
norður í þéttbýlið við Tel Aviv
og Haifa.
En við þetta er ekki látið
sitja. Eilat hefur þau veðurfræði
legu sérkenni, að þar rignir
aldrei, heldur skín sól f heiði
um daga allan ársins hring og
hitinn er 20' stig á daginn f
kaldasta mánuði ársins og 40
stig í heitasta mánuðinum.
Þama er af mikilli atorkusemi
unnið að því að koma upp keðju
af baðstrandahótelum fyrir sól
dýrkendur.
Strandlengjan, sem er til um
ráða, er aðeins fimm kílómetra
Iöng, og möguleikar til hótelb.
virðast því takm.. Hótelmennim
ir hafa því gripið til þess ráðs
að grafa mikla skurði inn
í ströndina og grafa upp geysi
stór lón inni í landi. Bráðum
verða settar upp dælur, sem
flytja sífellt ferskan sjó inn í
lónin. Við lónin verða sfðan
byggð fleiri hótel með aðgangi
Frh. á bls. 4