Vísir - 03.05.1966, Blaðsíða 9

VÍSIR . Þriðjudagur 3. maf 1966.
9
HVERFUM EKKIAF HEILLARIKRIBRAUT
VERKAL ÝÐSSAMNINGA
sem örust framleiðsluaukning, stöðug
og batnandi lífskjör bjóðarinnar
SÍÐUSTU
Markmiðið er
atvinna
J upphafi þessa þings á sl. hausti
gaf ég fyrir hönd ríkisstjóm
arinnar yfirlit um þau helztu úr-
lausnar efni, sem þá blöstu viö.
Þó að allt sé breytingum undir-
orpið og ætíð vakni ný vandamál
mun ég nú haga orðum mínum
með hliðsjón af því, að menn eigi
hægara með að átta sig á efndum
þess, sem í haust var lofað.
Af þeim málum, sem ríkis-
stjóm og Alþingi hafa á valdi
sínu, hafa flest nú hlotiö af-
greiðslu eða verið hrundið vel 4
veg. Mál þessi em aö sjálfsögðu
ólík í eðli. Um sum em allir, eöa
að minnsta kosti flestir, sam-
mála.
Um þessar mundir veldur það
t.d. ekki ágreiningi að endurskoða
þurfi skólalöggjöfina í því skyni
að laga námsefni og skipulag
skólanna að breyttum þjóðfélags-
háttum og að við þessa endur-
skoðun þurfi að beita vísindalegri
starfsaðferðum en hér hafa áður
tíðkazt. Til slíkrar endurskoðunar
hefur nú verið efnt frá lægsta
skólastiga til hins æðsta.
Á sjálfu þinginu hefur verið
sett ný löggjöf um iðnfræðslu,
sem margir ætla að marka muni
tímamót.
Nú þegar tækni og vísindi
skipta meira máli um allar fram-
farir og þar með afkomu al-
mennings en nokkum hefði grun
að jafnvel fyrir fáum árum, þá
ræður hagkvæm menntun æsku-
lýðs úrslitum jafnt fyrir hvem og
einn sem þjóðarheild. En því meiri
árangur sem verður af mennt-
un og starfi uppvaxandi kynslóða
þvl eðlilegra er að vel sé búið að
þeim, sem lokið hafa ævistarfi
sínu. Þess vegna er ánægjulegt,
hversu vel var tekið tillögu ríkis-
stjómarinnar um samstarf aö
undirbúningi Iífeyrissjóðs fyrir
alla landsmenn. Vonandi tekst
heilshugar samvinna um þá laga
setningu, sem skila mun okkur
langt áleiðis I velfamaðarsögu ís-
lendinga, þó að svo mikilli réttar
bót verði að sjálfsögðu ekki kom
ið á fyrr en eftir rækilegan v«d-
irbúning.
Mörg umbótamál
framkvæmd
Enn eitt mál, sem enginn á-
greiningur varð um að megin-
stefnu, voru þær lagabreytingar,
sem þurfti að gera til að hrinda
í framkvæmd ráöagerðum um að
stoö viö húsbyggingar, og á-
kveðnar voru með samráði við
verkalýðsfélögin í yfirlýsingu
ríkisstjómarinnar frá 9. júlí sl.
í sambandi við þetta mikla hags-
munamál bólaði raunar nokkuð 4
yfirboðum. Annars vegar var lát-
ið svo sem ekki væri nóg gert
fyrir hagsmuni þeirra, sem á hús
næði þurfa að halda og hins veg-
ar eins og ógnað væri velfarnaði
húsbyggjenda. Við þvílíkum hrá-
skinnaleik verður ætíð að búast,
enda má segja, að hann sé einun-->
is skuggahlið valdabaráttunnar
í lvðræðisþjóðfélagi.
Svo það hefur raunar reynzt
sambandi við þær ráðstafanir,
sem gerðar hafa verið til að herða
á tolla- og skattaeftirliti í því
skyni að skatt- og tollheimta
gangi jafnt yfir alla. í almanna á-
heyrn er ríkisstjórnin enn skömm
uð fyrir of mikla linkind í þess-
um efnum. Samtímis hafa svo
nokkrir litlir karlar laumazt á
milli og brýnt fyrir þeim, sem
telja sig hafa orðið illa úti vegna
aukins eftirlits, aö mjög sé breytt
frá því sem áður var. Að vonum
vill enginn ábyrgur maður kann-
ast við slíkan málflutning. Enda
er hér um það aö tefla, hvort
halda beri uppi lögum og rétti á
landi okkar með svipuðum hætti
og í öðrum siðmenntuðum þjóö-
félögum tíðkast. Hitt er sjálfsagt,
að lagfærðar hafa verið misfellur
i einstökum atriðum hinna nýju
reglna eftir því sem reynslan hef
ur sagt til um. Þvflík leiðrétting
laga framkvæmdar liggur í hlut-
arins eðli jafnt í þessu sem öðru
Þá voru flestir einnig sammála
um þá margþættu löggjöf, sem
ríkisstjómin bar fram um efl-
ingu fjárfestingarsjóða atvinnu-
veganna, þar á meðal algera nýj
ung um stofnlánadeild verzlunar-
fyrirtækja, stórefling iðnlána-
sjóðs, nýjum tegundum hagræð-
ingarlána, samræming stofnlána-
deilda sjávarútvegsins í Fisk-
veiðasjóði íslands og breytingu
Framkvæmdabankans I Fram-
kvæmdasjóð, er verði einfaldari
í rekstri og þar með kostnaðar-
minni en Framkvæmdabankinn
var.
Meö sömu löggjöf eru einnig
sett ákveðin fyrirmæli um Efna-
hagsstofnunina. Þrátt fyrir nokk-
urt hnotabit, efast enginn kunn-
ugur lengur um hið mikla gagn
sem Efnahagsstofnunin hefur gert
Allir skilja, að við margslungin
vandamál efnahagslífsins verður
ekki ráðið nema að fengnum ör
uggum upplýsingum um stað-
reyndir og fræðilegum skýringum
á samhengi þeirra. Áætlunargerö-
ir bæði fyrir þjóðarheildina og
framkvæmdir í einstökum lands-
hlutum eru mikilsverð verkefni
sem þegar hafa sýnt þýðingu sina
Þá felst þaö nýmæli í sömu lög
gjöf, að stofnað er Hagráð, þar
sem fulltrúar stjómvalda, at-
vinnuvega og stéttarsamtaka
geta haft samráð og skipzt á
skoðunum um meginstefnuna í
efnahagsmálum. Efnahagsstofnun
in skal leggja fyrir ráðið skýrslur
um þróun þjóðarbúskaparins og
horfur í þeim efnum. Sömuleiðis
skal leggja þjóðhags- og fram-
kvæmdaáætlanir ríkisstjómarinn-
ar fyrir ráðið.
Ekki var ágreiningur um, að
löggjöfin um eignarrétt og af-
notarétt fasteigna væri til bóta,
þó að einnig þar örlaði á yfirboð-
um.
Miklu eru skoðanir skiptari
um kísilgúrverksmiðjuna og þó
einkum um álbræðsluna. Er eng-
um blöðum um það að fletta, að
hið síðara er með mestu ágrein-
ingsmálum. sem lengi hafa leg-
ið fyrir Alþingi, enda tvímæla
laust með hinum afdrifarikustu
lagaboðum, sem Alþingi hefur
sett.
Allt orkar tvímælis þá gert er,
segir spakmælið, og svo hefur
reynzt ekki sízt um hin ýmsu
mestu þjóðþrifamál. Reynir þá á
ríkisstjóm og meirihluta Alþing-
Bjami Benediktsson,
forsætisráðherra.
is, hvort horfið er frá nauðsyn-
legum ákvöröunum af ótta við
deilur og á stundum óvinsældir
í bili eða reynt er að gera það,
sem valdhöfunum sýnist rétt,
hvort sem öllum líkar betur eða
verr.
Framsóknarflokkurinn
klofinn um stórmál
Að þessu sinni fór eins og oft
áður, þegar stórmál hefur þurft
að útkljá, aö Framsóknarflokkur-
inn varö ekki sammála. Skömmu
fyrir jól í vetur var raunar gefin
yfirlýsing af flokksins hálfu, sem
flestir skildu á þá leið, að fast-
mælum væri bundið, að allir þing
menn flokksins skyldu greiða at-
kvæði á móti samþykkt ál-
bræðslusamningsins. Sú yfirlýs-
ing þótti þá því meiri tíðindum
sæta sem vitað var, að sumir
helztu forystumenn Framsóknar
höfðu þangað til verið meðal ein-
dregnustu talsmanna þvílíkrar
samningsgerðar. Og einmitt tæpu
ári áður hafði formaður þess
flokks rækilega útskýrt fyrir
landslýð, að litlu skipti þótt fylgj
endur Framsóknar væru ósam-
mála i mikilsháttar þjóðmálum
einungis ef þeir sameinuðust um
að stuðla að valdatöku Framsókn-
ar og hnekki íhaldsins, sem svo
er nefnt í þeim herbúðum. Þá hef
ur á þessu þingi sundrungin í liði
Framsóknar ekki farið leynt. Um
hin mikilsverðustu mál hefur lið
hennar oft verið þríklofið, þing-
menn hennar ekki einungis verið
ýmist með eða á móti heldur sum
ir setið hjá. Má þó segja að sú
afstaða sé furðulegust, því að
verst mundi fara, ef þeir yröu
ofan á, sem enga ákvörðun fást
til að taka um hin þýðingarmestu
mál. Betra er að veifa röngu tré
en öngu.
Þessi varð samt raunin um tvo
þingmenn Framsóknar f álmál-
inu, en meginflokkurinn fylgdi
þeim fyrirmælum að vera á móti
málinu, að vísu með þvilfkum rök
stuðningi, að ekki þyrftu aðstæð-
ur að breytast stórlega til að all-
ur hópurinn gæti skyndilega snú
izt með málinu. En því haldminni
sem rökfærslan var, því stóryrt-
ari varð glumrugangurinn.
Tómahljóðiö í því glamri heyra
nú allir, enda hafa andstæðingar
málsins verið hraktir úr einu víg-
inu eftir annað við umræðumar
að undanfömu.
Um skeið var því t.d. haldið
fram, að það væri fáheyrt
hneyksli að leggja fyrir Alþingi
fmmvarp til laga um lagagildi
samnings. Hver einasti verkamað
ur þekkir það þó úr kjarabaráttu
sinni, að ýmist er samninganefnd
falið fullt umboð til samnings-
gerðar án þess að fyrir félags-
fund komi eða samningur er bor
inn upp til samþykktar eða synj-
unar. Andstæðingar álmálsins
hafa ekki enn sýnt, hvemig unnt
hefði verið að hafa á þessu ann
an hátt en haföur var. Og hefði
þeim þó verið í lófa lagið að flýtja
breytingatillögur um ný skilyrði
fyrir samningsgerðinni, ef þeir
hefðu viljað. En einnig það létu
þeir undan fallast. Enda er sann-
leikurinn sá, að fulltrúar allra
þingflokka hafa nú í heilt ár
fylgst með samningsgerðinni í
smáu sem stóm og átt kost á að
koma að öllum sfnum athuga-
semdum. Er mér ókunnugt um
nokkurt þingmál, sem hafi að því
leyti verið vendilegar undirbúið.
Ekki er það siður furðulegt,
þegar talað er um það sem eins-
dæmi, að sum atriði þessa samn-
ings séu hagkvæm gagnaðilanum
Swiss-AIuminium. Hvenær halda
menn, að samningur um viðskipta
mál milli óvandabundinna aðila
komist á, nema báðir aðilar sjái
sér hag í samningsgerðinni?
Aldrei hefur verið farið leynt
með, að ástæðan til þess að hinn
svissneski gagnaðili kaus heldur
að reisa nýja álbræðslu hér held-
ur en í Noregi, þar sem honum
stóð slikt opið, er sú, að hér fær
hann lægra rafmagnsverð. Ef svo
væri ekki mundum við hafa orðið
af viðskiptunum.
Eins er um samningstímann. Ef
við hefðum mælzt einir við
mundi hann vafalaust hafa vérið
ákveðinn skemmri. En hvað eru
25, eða 35 og jafnvel 45 ár í lífi
þjóðarinnar?
Nú þegar er byrjað að þrátta
um það á Alþingi, hvort segja eigi
upp Atlantshafssamningnum eft-
ir 20 ára gildistíma hans að þrem
ur árum Iiðnum, eiga þar enn í
fullu fjöri sæti flestir þeir, sem á
sínum tíma deildu sem harðast
um, hvort ísland skyldi gerast
aðili samningsins.
Gerðardómsákvæði
álsamningsins
Sumir setja gerðardómsákvæð-
ið mjög fyrir sig. Allur er sá mál
flutningur þó meira en hæpinn.
Til eru ótal dæmi þess, að ríki
afsali dómsögu í deilum sfnum
við aðra, hvort heldur ríki eða
einstaklinga, til dómstóls utan
sinnar eigin lögsögu. Er sann-
ast sagt háborin skömm að heyra
þá, sem betur ættu að vita, þrá-
stagast á gagnstæðum fullyrðing-
um. Við því verður samt ekki
gert því að eins og sagt hefur ver
ið, þá er eitt af einkennum lýð-
ræðisins það, að menn hafa Ieyfi
til að hafa rangt fyrir sér, jafn-
vel hinum hálærðustu þingmönn-
um er heimilt að gera sjálfa sig
að viðundri, ef þeir endilega vilja
En kjósendanna er að sjálfsögðu
að ákveða hvaða viðurlög þeir
vilja leggja við þvf, þegar slíkt
hendir þingmenn æ ofan í æ.
Þar er einnig óskaplegt aö
heyra háttvirta alþingismenn
halda því fram, að Islendingar
hafi afsalað sér rétti eða gengið
undir einhvers konar jarðarmen
með því að semja um þaö við
Breta 1961, að hugsanlegur ágrein
ingur út af útfærslu íslenzkrar
fiskveiðilögsögu yfir allt land-
grunnið eða nokkum hluta þess
skuli borinn undir alþjóðadóm-
stólinn í Haag. Sannleikurinn er
þvert á móti sá, að með þessum
samningi tryggðu íslendingar sig
gegn hugsanlegri valdbeitingu af
hálfu mörg hundruð sinnum
mannfleiri og voldugri þjóðar. Hið
ímyndaða afsal íslendinga er fólg
ið i þvf einu, að við skuldbindum
okkur til að hlýöa úrskurði hlut
lauss dómstóls um það hvort við
höfum næga heimild til hugsan-
legra aðgerða. Hingað til hefur þó
enginn gerzt talsmaður þess, að
án slíkra heimildar væri ráðizt i
þessa framkvæmd sem vel gæti
verið einhliða, ef næg réttarheim
ild til slfkra einhliða aðgerða er
fyrir hendi, eins og við töldum
um aðgerðir okkar 1950, 1952 og
1958.
Hlálegt er að heyra menn láta
svo sem óþolandi lítilsvirðing sé
f því fólgin, að við föllumst á, að
hlutlaus gerðardómur dæmi um
deilur okkar við hinn svissneska
gagnaðila, ef ekki verður sam-
komulag um annað. Er þó skýrt
tekið fram, að eftir fslenzkum
lögum á að dæma og ber gerð-
ardómnum vitanlega að kynna sér
þau. Jafnfráleitt er að láta sér til
hugar koma, að slikur dómur
mundi láta það undir höfuð leggj
ast, eins og hitt, að íslenzk stjórn
völd muni gera nokkuð gagnvart
viðsemjendum okkar, sem ekki
standist samkvæmt ákvæðum
samningsins. íslenzkum lögum.
þjóðarétti og þeim grundvallar-
reglum laga, sem almennt eru
viðurkenndar af siðmenntuðum
þjóðum.
Nei, fslendingar eru enginn lög
laus uppþotslýður og kunna þing
mönnum litlar þakkir fyrir, að á
þann veg sé hér talað um þjóð-
ina við meðferð hinna mikils-
verðustu laga.
Á meðal helztu ástæðna til
þess, að efnahagsþróun hefur
orðið með allt öðrum hætti á því
Framh. á bls. 5
Ræða dr. Bjarna Benediktssonar forsætisráðherra
á Alþingi í gærkvöldi