Vísir - 02.07.1966, Qupperneq 9

9
V1SIR . Laugardagur 2. júlí 1966.
J arðh itasvæði
á íslandi
Fyrri grein - Nágrenni Reykjavíkur
og Reykjanes
llannsóknir á jarðhita með
hagnýtt gildi fyrir augum
hafa vaxið mjög á undanföm-
um árum. Mönnum verður æ
ljósara hver orka er falin í jörðu
þar sem heitt vatn er og mögu
leikamir, sem virkjun þess hef
ur í för með sér.
Þessi auðlind er okkur Islend
ingum þeim mun dýrmætari þar
ef þess er gætt að hér finnst
hvorki olía né annar ámóta
varmagjafi i jörðu og slíkar nám
ur fara þverrandi í heiminum.
Olía kol og annað slikra efna
verða þvi sífellt dýrari, að
minnsta kosti þar til einhver
annar varmagjafi finnst hentugri
og slíkt er kanriski ekki langt
undan. Menn eygja vísast nýja
möguleika í kjamorkunni.
Húshitun verður ailtaf stór
framkvæmdaliður við jafn kalda
veðrSttii og hér er. Það verður
trúlega hlutverk jarðhitavirkj-
ana að lækka kostnað þessa
stóra liðar við húshald í fram-
tfðinni. Hitaveita til húshitun-
ar hefur ekki tíðkazt nema í
smáum stil utan Reykjavíkur til
þessa, en þó munu vera minni
hitaveitur á 4 öðrum stöðum á
landinu og víða eru ráðagerðir
á döfinn: um rannsóknir jarð-
hita og hitaveitu á grundvelli
þeirra. í skýrslum um orkumál,
sem raforkumálastjómin hefur
sent frá sér er að fihna fróð-
legar upplýsingar um jarðhita
svæði á íslandi og rannsóknir
sem gerðar hafa verið á þeim
eða em á döfinni. Þar birtist
yfirlitsgrein um þessi efni eft-
ir þá Guðmund PáimaSon, verk-
fíæðing og Jón Jónsson, jarð-
fræðing.
Hér verður litillega minnzt á
jarðhitasvæðin í Gullbringu- og
Kjósarsýslu á grundvellj þessa
yfirlits, en væntanlega verður
síðar vikið að svæðum annars
staðar á ladinu.
Fjögur meginsvæði
Jarðhiti er sem kunnugt er
allvíða á þessu landssvæði,
Reykjanesi og Reykjavík og ná
grenni og er hægt að aðgreina
þar fjögur jarðhitasvæði: Reykja
vík og nágrenni, Hengilssvæði,
Krýsuvík og Trölladyngju.
I. Reykjavík og nágrenni, því
svæði má raunar skipta í tvennt
Reykjavíkursvæði annars veg-
ar og Mosfellssveitarsvæði
hins vegar. Austanvert Reykja-
víkursvæðið hefur verið tiltölu
lega vel kannað. Þar hafa ver-
ið boraðar 60 holur, þar af 22
með gufubomum nýja. 10 þess
Gufuborinn hefur komlð að góðu gagni við jarðhitaboranimar. Þama sést hann að verki inn við
Suðurlandsbraut.
ara hola voru boraðar i tilraun
arskyni til þess að kanna hita-
stigulinn. Af þessu svæði fær
Hitaveitan 310 1/sek. af vatni
128° C meðalhita.
1 yfirlitsgreininni segir að ým
islegt bendi til að þetta jarð-
hitasvæði undir austanverðri
Reykjavík sé aðeins hluti af
stærra jarðhitakerfi, er sé mun
víðáttumeira en yfirborðsjarð-
hitamerki bendi til á 1-2 m.
dýpi. Líkur benda til ag þetta
svæðj sé tengt sprungusvæði,
sem liggur um Heiðmörk og
Kaldársel suður á Reykjanes-
skaga.
Boranir utan þess svæðis
sem nú er nýtt eða frá Kjalar-
nesi til Hafnarfjarðar sýna að
þar er hitastigull víða langt
fyrir ofan eðlilegan hitastigul
við yfirborð jarðskorpunnar,
sem er talinn um 60° C, eða þre
falt meiri. Þannig er hitastigull
í J40 m borholu í Amarholti
á Kjalarnesi 162 °C/km, við Ár
bæjarstíflu 196 °C/km í 272 m.
djúpri holu, Melatungu í Kópa-
vogi 200 °C/km í 35 m. holu.
í tveimur holum á Seltjarnar-
hver, sem er einn af svoköll-
uðum Austurengjahverum aust-
an við Hveradalinn. Hann varð
til viö jarðskjálfta 1924.
Boranir, sem hafa verið all-
miklar einkum vestan megin
í Hveradalnum, sýna við hita-
mælingar að hitinn nær há-
marki á um 300 m dýpi, en
lækkar þar fyrir neðan. Þetta
nesi mæjdist hitastfgwljinn-a4ft) .,þendir til að uppstreymisins sé
ttaí'i iurf íörður
~0
©
Á uppdrætti þessum eru merktar borholur í Reykjavík og nágrenni. Þær eru merktar með hringjum
og punktum inn í. Skástrikaða svæðið er núverandi vinnsiusvæði.
og 225 °C/km í 98 og 311 m.
djúpum holum. Einnig var hita-
stigullinn mjög hár í holum,
sem boraðar voru á Seltjamar-
nesi. Hér eru ekki tíndar til
nærri allar borholur á þessu
svæði. En þetta gefur dálitla
hugmynd um hvar vænlegast sé
að leita fánga til aukinnar hita
veitu í Reykjavík og nágrenni.
2. Mosfellssveitarsvæði hefur
verið allvel kannað ,en þar
hafa verið boraðar rúmlega 70
holur, vatnsmagn úr þeim er um
290 1/sek. og meðalhiti 86° C.
Ekki er talið að hægt verði að
auka vatnsmagnið á þessu
svæði, en hins vegar væri æski
legt að kanna úr hvaða átt vatn
ið rennur inn á það, en líkur
benda til að þag sé eftir meira
og minna láréttum lögum á 6-
700 m. dýpi.
Hengilssvæði
Það tekur yfir 50 ferkm. og
innan þess eru um 50 hvera-
svæði. Er þetta eflaust stærsta
jarðhitasvæði hér f nágrenninu.
Yfirborð þessa svæðis er til-
tölulega vel rannsakað. Allmikl
ar boranir hafa verið gerðar á
suðurhluta þess og hafa gefið
góða raun.
Mælingar á suðurhluta svæð-
isins benda til þess að aðrennsl
ið komi norðan að. Meginupp-
sprettan (eða uppsprettumar)
em þó ekki þekktar og væri
mikils virði að finna hana.
Krýsuvík
Jarðhitasvæðið, sem kennt
er við Krýsuvík byrjar vestur
af núverandi byggð í Krýsu-
vík, eöa vestan í Sveifluhálsi
og liggur austur Hveradalinn
upp í Kleifarvatn. Jarðlögin em
þar mjög ummynduö og víöa
í þeim misgengi. Heitt vatn hef-
ur víða komið upp um sprung-
ur, kannski upphaflega við
jarðhræringar eins og t. d. Nýi-
að leita í dýpri lögum vænt-
anlega einhvers staðar annars
staðar. En meö tilliti til hag-
nýtingar jarðvarmans verður að
teljast æskilegt að holur sem
virkjaðar verði séu sem næst
aðaluppsprettusvæðinu.
Nú er unniö að jarðfræði-
korti af þessu svæði og einnig
er byrjaö á jarðsveiflumæling-
um og þyngdarmælingum til
könnunar á Reykjanesskaga
sem heild.
Trölladyngja
Trölladyngja er móbergs-
hnjúkur en ekki dyngja í jarð-
fræðilegum skilningi. Jarðhiti
er bæði sunnan og norðanvert
í Trölladyngju og hverinn eina
þar suður af verður einnig að
telja til þessa svæöis. Þama
em víöa ummyndanir eftir jarð-
hita, sem verður að telja til
þessa svæöis og getur það tal-
izt um 5 km Iangt. Breiddina
er erfiðara að ákvaröa og er
það álitamál, hvort svæðið
muni vera í tengslum við Krýsu
víkursvæðið og e. t. v. mætti
líta á allt Reykjanessvæöið sem
eitt og sama svæði.
Hitalögn til Hafnarfjarðar
frá þessu svæöi yrði tiltölu-
lega auöveld, en þar skilja að-
eins 14 km á milli og- yfir
hallandi hraun að fara til Hafn-
arfjarðar. — Þetta svæði er
því nokkurrar athygli vert.
Um jarðhita á utanverðum
Reykjanesskaga skal ekki fjöl-
yrt hér. En á Reykjanesi (yzt
á Reykjanesskaga) er allstórt
gufu- og leirhverasvæði. Þar
skortir hins vegar vatn til þess
aö hægt sé að nýta gufuna
og þyrfti að kanna möguleika
á að ná þar köldu vatni.
í eldsvörpum austur af
Grindavík hefur orðið vart við
jarðhita. Ummyndanir eftir
jarðhita eru einnig miðja ýegu
milli Þorbjamarfells og Þórðar-
fells.