Vísir - 10.01.1968, Síða 5

V1SIR. Mtðvikndagar 10. janúar 1968.
5
f—-Listir-Bækur-Menningarmál
KVIKMYNDIR 1967
• SPJALLAÐ UM NOKKRAR KVIKMYNDIR, SEM VÖKTU
ATHYGLI ERLENDIS Á SIÐASTA ÁRI
□ Þaö er leitt til þess að vita
hversu afskipt kvikmyndalist-
in hefur verið í íslenzku menn-
ingarlífi, þótt nú líti út fyrir,
að augu manna séu að opnast
og þröngsýni og vonleysi að
vikja.
Erfitt er fyrir íslendinga að
fylgjast með því nýjasta, sem
er að gerast i kvikmyndalist úti
í heimi. Kvikmyndaþættir
blaða og gagnrýni þeirra ber
þess oft vitni, að greinarnar
eru hripaðar niður í dagsins
önn — stundum af mönnum,
sem kannski vilja vel en vita
ekki betur.
Þótt kvikmyndaframleiðsla
hafi dregizt nokkuð saman i
heiminum á undanfömum ár-
um fyrir áhrif frá sjónvarpi og
öðrum fjölmiðlunartækjum, er
óvíst að listm sjálf hafi séð
betri tíma. Úti i löndum hafa
gagnrýnendur borið saman
bækur sínar til að útnefna þær
myndir, sem hæst bar á liðnu
ári. Að visu eru niðurstöður
siikra skoðanakannana ekki
samhljóða, en þó má mikið af
þeim marka.
Áttunda janúar var í banda-
riska timaritinu „Newsweek"
grein um tfu beztu kvikmynd-
ir ársins, og er það athyglis-
vert, að einungis tvær hinna
beztu era bandarískar.
Á hinum Norðurlöndunum
stendur kvikmyndagerð með
talsverðum blóma, einkum þó i
Sviþjóð, en þar ber hæst mynd-
ina „Elvira Madigan“ ,sem
„Newsweek" telur í hópi hinna
tíu beztu.
□ „Elvira Madigan" er byggð
á raunveralegum atburðum,
sem gerðust á árinu 1889, þegar
greifirm Sixten Sparre, lautin-
ant i sænska riddaraliðinu,
skaut sjálfan sig og ástmey
sfna, hina fögra Elvira Madig-
ian, sem hét f rauninni Hedvig
Jensen.
(Le Salnt eontre...)
Stjómandi: Christian Jacque
Myndataka: Pierre Petit.
Handrit: Christian Jacque og
Jean jerry eftir sögu Leslie
Charteris.
Aðalhlutverk: Jean Marais,
Jess Hahn, Henri Virlogeux
Daniele Evenou o.fl.
Frönsk, enskt tal, íslenzkur
texti. Hafnarfjarðarbió.
1 þessari mynd er „Dýrling-
urinn'* enski sárt leikinn .Hann
er látinn búa i kastala f skozku
hálöndunum íklæddur „pínu-
pilsi", drepandi tímann við að
fleygja skutlum í eftirlíkingu af
lögregluþjóni.
Jean Marais, aldursforseti
kvikmyndaelpkhuga, „leikur"
Dýrlinginn, og er sú persóna
nú orðin að fínum glæpamanni,
sem flækist inn i mál kollega
síns, sem hefur prettað allar
helztu leyniþjónustur heims
með því að selja þeim sama
leyndarmálið, sem reyndar er
þvættingur einn.
Það sem helzt má finna þess
ari mynd til ágætis er hversu
Sixten Sparre var kvæntur
maður, þegar hann varð ást-
fanginn af Elviru Madigan, sem
var línudansari í sirkus. Hann
gerðist liðihlaupi úr hernum, en
hún flýði/með honum til Dan-
merkur, þar sem þau dvöldu
um tíma, unz þau tóku þá á-
kvörðun að fylgiast að í dauð-
ann.
Orson Welles og Jeanne Moreau
í „Falstaff".
Aðalleikendurnir eru
Thommy Berggren sem fædd-
ur er í Gautaborg 1937, og
Pia Degermark, sem er aðeins
17 ára gömul skólastúlka. Hún
hlaut „Gullpálmann' í Cannes
fyrir leik sinn. Bo Wlderberg
stjómaði myndinni, en kvik-
mvndatöku annaðist Jörgen
Persson. Sumir gagnrýnendur
hafa jafnvel gengið svo langt
að segja, að aldrei hafi verið
tekin fallegri mynd í litum.
□ „Falstaff" eða „Miðnætur-
ómar“ (Chimes at Midnight)
heitir mynd eftir Orson Well-
es. Hann tekur saman kafla úr
leikritum Shakespeares, sem
fjalla um dánumanninn Falstaff.
Brezkl gagnrýnandinn 1 Gor-
don Gov ítígir í mafhefti „Films
and Filming": „Þegar „Citizen
Kane“ (fyrsta mynd Welles ’41)
kom fram var ég viss í niinni
sök — en þegar árin liðu fór
ég að efast lítið eitt, þótt nú
sé ég aftur fullviss um — að
aldrei hefur verið uppi í kvik-
sjúkleg, „sick“, fyndnin er, þótt
sumir af hinum örfáu áhorfend
um virtust vera í vafa um, hvort
uppátækin á tjaldinu væru í
gamni ellegar alvöra.
Myndin er sæmilega gerð a.m.
k. ekki lakari en ítölsk-amerísk
eða þýzk framleiðsla af þessu
tagi er vön að vera, en samt
er það von mín að hún gangi
ekki lengi úr þessu, því að Hafn
arfjarðarbió á von á myndum
í öðram og betri gæðaflokki.
Ber þar fyrst að nefna
„Elvira Madigan”, fyrstu lit-
mynd Bo Widerberg, sem hef-
ur hlotið mikla viðurkenningu
víða um lönd. Pia Degermark,
sem leikur titilhlutverkið, hlaut
„Gullpálmann“ á kvikmynda-
hátíðinni í Cannes, og banda-
ríska tímaritiö „Newsweek"
kjöri myndina eina af tíu beztu
myndum ársins 1967.
Einnig er væntanleg „Prin-
sessan" eftir hinn ágæta stjórn-
anda Áke Falck, en mynd hans
„Brúðkaupsnóttin“ var sýnd
fyrir nokkru í Austurbæjarbíói,
með Jarl Kulle í aðalhlutverki.
Þráinn.
myndaheiminum meiri maður
(en Orson Welles). „Miðnætur
ómar“ er meistaraverk."
Myndina geröi Welles á
Spáni, því að hann hefur sjaldn-
ast haft fullar hendur fjár.
Leikendur eru auk hans t. d.
Keith Baxter, John Gielgud,
Jeanne Moreau, lafði Margaret
Rutherford o. fl.
Því miður hefur þessi mynd
ekki hlotið sérstaka aðsókn,
því að kúnnamir kjósa Shake-
speare í litum — með Burton
og Taylor í aðalhlutverkum, ef
hægt er.
□ „Ódysseifur“ heitir kvik-
mynd eftir samnefndri sögu
írans James Joyce, en það er
höfundur, sem flestir þekkja
en fáir lesa. Ef til vill svipar
stílbragði Guðbergs Bergssonar
talsvert til hans, svo að það
ætti aö gefa nokkra hugmynd
um, að þama er um óvenjulegt
verk að ræða.
Gagnrýnendur voru langt frá
því að vera á einu máli um á-
gæti myndarinnar. Einn, sem
kallar ekki allt ömmu sína,
lýsti því yfir að meira klám
hefði hann aldrei heyrt.
„Bonny og Clyde“.
Stjórnandi myndarinnar er
Joseph Strick, en aöalhlutverk-
in leika Barbara Jefford og
Milo O’Shea.
□ „Stórborgin“ nefnist mynd
eftir Indverjann Satyjit Ray,
sem er lítt þekktur hér á landi,
þótt sumir muni kannast við.
„Apú:trílógíu“ hans. Hann er
fæddur 1922 og er nú meðal
frægustu kvikmyndastjóra í
heimi. „Stórborgin“ fjallar um
hjón frá Kalkútta, Eiginmaöur-
inn missir atvinnu sína í bank-
anum, en eiginkonu hans geqg-
ur mjög vel í starfi sínu, sem
er að ganga hús úr húsi og
selja prjónavélar. Hamingju
þeirra er stefnt í voða, en Ray
hefur alla þræði myndarinnar í
hendi sér.
□ „Bonny og CIyde“ var kjör-
in bezta mynd ársins af banda-
rískum kvikmyndagagnrýnend
um, og fékk þar aö auki verð-
laun fyrir bezta kvikmynda-
handritið og beztan leik 1 auka-
hlutverki.
Framleiðandi myndarinnar er
Warren Beatty, og hann leik-
ur einnig aðalhlutverkið. Hann
byrjaöi að leika i venjulegum
Hollywood-glansmvndum, en
venti sínu kvæði í kross og er
nú í flokki þeirra, sem koma
með nýjar hugmyndir inn í
bandariska kvikmyndagerð.
Þess má geta, að Warren
Beatty er bróðir grínleikkon-
unnar Shirley MacLaine, sem
margir kvikmyndahúsgestir
telja gassalega skemmtilega.
Bonny og Clyde voru glæpa-
hjú í Bandaríkjunum fyrir
nokkrum áratugum. Þau sér-
hæfðu sig í vopnuðum ■ ránum,
en voru aö lokum skotin til
bana í viðureign við lögregluna.
□ Hér hafa verið taldar upp
fimm myndir, sem fram komu
á síðasta ári og vöktu verð-
skuldaða athygli — nær lagi
(The spy who came in from
the cold).
Stjórnandi: Martin Ritt.
Tónlist: Sol Kaplan.
Aðalhlutverk: Richard Burton
Clarie Bloom, Oscar Wemer,
Peter van Eyck.
Cyril Cusack, Michael Hord-
em, Bemhard Lee o.fl.
Frá Paramount, gerð eftir
samnefndri sögu John le
Carré. Islenzkur texti. Háskóla-
bíó.
Leam- (Richard Burton) er
brezkur njósnari í Þýzkalandi.
Hann er kallaöur heim og yfir-
maður Hans (Cyril Cusack) á-
kveöur að fela honum enn eitt
verkefni, áður en hann fær „aö
koma inn úr kuldanum".
Söguþráöur myndarinnar er
allflókinn og botn fæst' ekki í
málin fyrr en á síðustu mínút-
unum. Skáldsagan sem myndin
er gerð eftir hefur hlotið miklar
vinsældir og þykir lýsa heimi
njó ?. af meira raunsæi en aðr
ar bækur. Ekki treysti ég mér
til að skera úr um þaö atriði,
en merkilegt er, að helzta verk
efni þeirra tveggja leyniþjónusta
sem koma viö sögu virðist ekki
vera að komast yfir ríkisleyndar
mál, heldur að njósna um
njósnastarfsemina sjálfa.
Stjórnandi myndarinnar er
Martin Ritt, fimmtugur Banda-
ríkjamaður. Hann hefur stjóm-
að um fimmtán myndum síðan
1956 og nýtur núorðiö allmikils
álits. ” .argir muna sennilega
eftir mynd hans „Hud“ sem
sýnd var einmitt í Háskólabíói-
fyrir nokkru meö Paul Newman
í aðalhlutverki.
Myndin er ekki í litum, og
enginn glansmyndabragur á
henni. Stjórnandanum tekst
r :a vel að ná hinni ömurlegu
stemmningu, sem bókin lýsir,
og eru aðferðii; hans hinar
hefði sennilega verið að telja
upp fimmtíu. Kvikmyndir frá
austantjaldslöndum hefur ekki
verið minnzt á, þótt kvik-
mýndalist þeirra standi á háu
stigi — það lítur út fyrir að
vera tómt mál að tala um þær,
því að þær fást sjaldan sýndar
hér. En það er sanngjöm krafa
þeirra, sem sækja kvikmynda-
hús, að reynt verði í framtíð-
inni að vanda val kvikmynda
og hafa þaö fjölbreyttara, svo
aö hægt veröi að kynnast mark-
verðum myndum frá ýmsum
þjóðlöndum af öðru en afspum
einni.
athygíisverðustu. Atriðin eru
oft byggð upp á löngum tökum
og myndavélin er mjög hreyf-
anleg.
Myndin er yfirleitt mjög vel
leikin, stóru stjörnumar skila
hlutverkum sínum með prýöi, en
bezt stóöu sig kannski þeir,
sem fóru með smærri hlutverk:
Michael Horden í hlutv. Ashe,
Cyril Cusack sem yfirmaður
Leyniþjónustunnar og Peter van
Eyck sem Mundt.
Meö myndinni er íslenzkur
skýringartexti, en mönnum hef
ur verið tíðrætt um þá fram-
för að setja texta á þær mynd-
ir sem hingað koma. Aö vísu er
það fáheyrö ósvífni að hækka
verð aögöngumiða fyrir bragöið,
því að aukin aðsókn á að borga
textann.
En texti: ' við „Njósnarann”
er ekki fimm aura virði, því að
forkastanlegri hrákasmið er
vart hægt að hugsa sér. Þaö
ætti aö nægja að nefna tvö
dæmi um fráleita þýðingu á
enskum oröum: „pheasant" var
þýtt bóndi, en réttari útlegging
væri fasani, og „expediency“
var þýtt sem þörf.
En h .-að um það þá er góð til
breyting að sjá þessa mynd I Há-
skólabíói í staðinn fyrir gaman-
myndasyrpuna og vælukjóa-
myndirnar í öðrum bfóum. Það
er fullmikil helgislepja að voga
sér ekki að bjóða upp á neitt
nema góöa og blíöa gamansemi
á jólum
Þess má geta, að sýnt var úr
næstu mynd Háskólabíós, en
það'er „Accident", nýjasta
verk Loseys, sem er þekktur
hér fyrir myndir sínar „Þjónn-
inn“ og „Modesty Blaise“. Það
er „thyglisvert framtak, ef þessi
mynd verður fengin hingaö inn
an tíöar:
Þráinn.
Dýrlingurinn
Njósnarinn sem kom
inn úr kuldanum
/