Vísir - 04.11.1968, Síða 9

V í SIR . Mámidagur 4. nóvember 1968.
9
nsm
„Teljið þér æskilegt að
skilja að ríki og kirkju?“
Pétur Jónsson: „Ég get ekkert
um það sagt. Ég hef ekki velt
því fyrir mér.“
Axel Ölafsson: „Já, ég mundi
halda, að það væri æskilegt."
Sigurjón Leifsson: „Nei, ég
teldi það óæskilegt Eins og nú
er heldur ríkið kirkjunni uppi,
og ég álít vafasamt, að hún gæti
staðið á eigin fótum hér á landi.“
Oddur Guömundsson: „Það
veit ég ekki. Ég hef engar á-
kveðnar skoðanir á því.“
Siguröur Hjálmtýsson: „Nei.
það finnst mér ekki æskilegt. Ég
tel, að kirkjan sé betur rekin
þegar ríkið er annars vegar."
VIÐTAL
DAGSINS

er við Sævar
Halldórsson, aðstoðar-
lækni Kópavogshælis
„JJér áður fyrr forðaðist
A fólk að láta sjá sig með
vangefnum ættingja á al-
mannafæri. Það skammaðist
sín fyrir hann og jafnvel
þrætti fyrir, að hann væri í
ætt við það.
Nú er þetta að breytast.

Sævar Halldórsson.
ið það um megn að ala önn
fyrir þeim?“
„Oftast er þaö til þess að létta
byrðinni af viðkomandi heimili,
sem sjúklingur þaðan er tekinn
fram yfir annan, en það frefur
þó vakið athygli mína, hve
margt fólk ber þessa byrði meö
mikilli þolinmæði og kjarki.
Stundum er þetta mjög ungt
fólk, sem eignast vangefið
barn, og ég hef séð það þrosk-
ast við þá raun og vaxa við
vandann.“
„Hvernig gengur svo starfiö,
Sævar? Næst æskilegur árang-
ur?“
Skortur á aðstöðu
„Þetta er erfiður sjúkdómur
viðfangs, svo það getur tekið
langan tíma að endurhæfa
sjúklinginn. Auk þess hefur
mikiö skort á faglega aöstöðu
Hæli vangefinna er ekkert
geymslupláss
— heldur staður til að hjúkra og endurhæfa
Viðhor, fólks til geðveiki og
geðverndarmála eru að snú-
ast til réttrar áttar, en það
hefur ekki verið fyrr en á
síðustu tímum, sem þeirrar
hreyfingar tekur að gæta.
Enn er til fólk, sem býr við
gömlu hleypidómana, en mað-
ur hlýtur að fagna því, hve
fólk er áberandi farið að
bregðast við þessum málum
á jákvæðan hátt.“
Þannig komst Sævar Hall-
dórsson, bamalæknir, að orði
í viðtali við blaðamann VÍSIS.
Sævar er starfandi aðstoðar-
læknir við Kópavogshælið, en
hann kom til landsins fyrir
þrem mánuðum, eftir fram-
haldsnám í barnalækningum
sem hann stundaði í sex ár i
Bandaríkjunum, jafnframt námi
f meðferð vangefinna og sjúkl-
inga, sem haldnir eru sjúkdóm-
um í heila- og taugakerfi.
Órómantískt
Iæknisstarf
Þeir munu næsta fáir íslend-
ingar, sem sérhæfa sig á þessu
sviðj læknavísindanna, enda
hvílir ekki sá rómantíski blær
á störfum þeirra og hinna, sem
umkringdir fallegum hjúkrunar-
konum berjast klukkustundum
saman á skurðarborðinu við
einhvem bráðdrepandi sjúk-
dóm, eða bjarga daglega tylft-
um stórslasaðra manna.
„Er þér kunnugt um nokkum
annan íslending, sem lagt hef-
ur þetta sama fyrir sig nú síð-
ustu árin?“ spurði blaðamaður-
inn Sævar.
„Nei. Mér er ekki kunnugt
um neinn Það gæti þó einhver
einn hafa gert það fyrir því,
en ég man ekki eftir neinum,
síðan ég byrjaði."
Eftir að hafa þegið boð Sæv-
ars un að skoða eina nýbygg-
ingu Kópavogshælisins, sem
bvggð er að skandinaviskri fyr-
irmynd. settumst við 'nn *
skrifstofu hans, hið vistlegasta
herbergi. Þessi álma, sem
blaðamaðurinn fékk að sjá, kom
honum fyrir sjónir sem hin
vistlegasta. Enda sagði Sævar,
a qott orð færi af Norðurlanda-
búum í þessum efnum og sæktu
Bandaríkjamenn hugmyndir um
hælisbyggingar til beirra. Norð-
urlandabúar hefðu lag á að
.u0ja fyrir smámununum, sem
munaði þó svo mikið um.
Eins og að setja í herbergi,
sem þrir vistmenn byggju í,
sérskáp og sérhillur fyrir hvern,
>vo þeir fyndu eitthvaö, sem
tilheyrði þeim einum. Slíkt
kæmi þeim i persónulegri
tengsl við umhverfi sitt, en
víða hætti til þess, að vistmenn
væru bara númer úr fjölda á
stórri stofnun.
„Við fjarlægjumst eins og við
getum, sem á fagmáli er nefnt
„custodial care“. En það er
gæzla, sem felur í sér aðeins
nauðsynlegustu umönnun sjúkl-
ingsins. Nefnilega þvo honum,
klæða hann í og hátta hann og
gæta þess að hann fari sér ekki
að voða. Þvert á móti reynum
eftir mætti, auk þeirrar þjón-
ustu að veita honum eitthvað
af því. sem hann fer á mis við
með því að vera ekki á heimili
sínu, þar sem hann nyti móður-
legrar umhyggju.“
„Hvers konar sjúklingar eru
það, sem þið annizt um hér,
Sævar?"
„Sjúklingarnir á Kópavogs-
hælí eru sennilega erfiðustu til-
felli vangefinna, sem eru að
finna á landinu. Það er mest
vegna þess, að hér eru að finna
betri aðstæður til þess að ann-
ast um þá. Sjúklingar, sem eru
auðveldari viðfangs dveljast á
hælum eins og Skálatúni, Sól-
heimum og Tjaldanesi".
Hjúkra og
endurhæfa
„Þeir eru ekkj sendir hingað
bara til gæzlu?“
„Nei, nei. Það er reginmis-
Jkilningur, að halda að stofn-
anir sem þessi, séu bara eitt-
hvert geymslupláss, þar sem
þessir sjúklingar séu geymdir,
svo þeir séu ekki að flækjast
fyrir í samfélaginu. Þetta hefur
fram til þessa verið mjög út-
breiddur misskilningur, sem er
fjarri la u.
Þótt til okkar séu send erf-
iðustu tilfelli vangefinna, þá
lítum við aldrej svo á, að það
séu vonlaus tilfelli."
„Það er ekki fólgin i því nein
uppgiöf, að senda sjúklinga á
fávitahælið?"
„Alls ekki! Þvert á móti í
þeirri von, að þar séu aöstæður
beztar til þess að gera sjúkl-
inginn eins sjálfbjarga og kost-
ur er á. Við ættum að stefna
að því að útskrifa sem flesta
sjúklinga af hælunum, hæfa til
þess að stunda einhver störf og
bjarga sér með kannski ein-
hverri lítilsháttar aðstoð."
„Hvað eru margir einstakling-
ar í þjóðfélaginu vangefnir?"
„Það er álitiö, aö 3—6%
samfélagsins séu vangefin á
einhverju stigi, og tveir af
hverjum þúsund þurfi á hælis-
vist að halda. Samkvæmt þvf
þurfa um 400 sjúklingar í okkar
þjóðfélagi á hælisvist að halda.“
„En hvað höfum við rúm fyr-
ir marga?"
„í Kópavogshæli höfum viö
rúm fyrir 125 (en þar eru 150)
og samtals á öllum heimilunum
höfum við rúm fyrir um 225,
en þá er ekki meðtalið heimilið
að Lyngási, sem er rekið sem
dagheimili, Það tekur um 40.“
„Þið eruð þá með biðlista?"
„Já, en við stöndum þó ekki
verr að vígi en t.d. Bandaríkja-
menn í málefnum vangefinna
þar sem ég þekki til og borið
saman við hinar Norðurlanda-
þjóöirnar, standa Danir og Svi-
ar okkur framar, en Norðmenn
eru álíka á vegi staddir. Finnar
eru hins vegar lakar settir."
Bera sinn kross
með kjarki
„Hafa allir vangefnir þann
sjúkdóm frá fæðingu, eða eru
kannski margir, sem hljóta
hann fyrir áföll síðar á ævi-
skeiðinu?"
„Meirihluti þeirra hefur hann
frá fæöingu."
„Hver oefur forgöngu um
það, að sjúklingarnir innritist
á Kópavogshæliö?"
„Þeir koma yfirleitt fyrir
beiðni foreldra. 1 flestum til-
fellum hafa þessir sjúkli —
verið heima hjá s'' um eitthvert
skeið. M. a. fyrir þær sakir, að
við höfum ekkert hæli, sem
getur. tekið við bömum yngri
en 5 ára, og einnig vegna þess
að við reynum heldur að ýta
undir aðstandendur aö hafa þau
eins lengi og unnt er á heimil-
unum innan fjölskyldunnar, svo
framarlega sem sjúklingurinn
eða heiinilið bíöa ekki skaða af
bví. — Það er sama, hversu
góð svona stofnun eða hæli
verður. Það er aldrei á við gott
heimili. Það sér maður á broska
beirra sjúklinga. sem notiö hata
góðrar umönnunar á góðum
heimilum."
„Hefur þá aðstandendum ver-
til endurhæfingarstarfsins og
skortir enn. Til skamms tíma
var ekki völ á kennurum, sér-
hæfðum til kennslu vangefinna.
Við höfum enga sjúkraþjálf-
ara, sem er þó brýn þörf fyrir,
til þess að halda við líkamsrækt
sjúklinganna. Þegar t.d. búið er
að kenna sjúkling að ganga, þá
þc. f sjúkraþjálfun til þess að
halda honum við efnið, annars
stirðnar sjúklingurinn aftur.
Okkur skortir iðjuþjálfara, sér-
hæfða til þess að skipuleggja
föndurkennslu vangefinna og til
þess að kenna þeim einföld, hag-
nýt störf, svo sem eins og búa
um rúm, þvo >p, garöyrkju-
störf og því um líkt. Ýmislegt
fleira mætti telja upp, sem
svona stofnun stofnun skortir.
Við höfum að vísu aðgang að
ýmissi sérhæfðri aðstoð, eins
og sálfræðingum og félagsfræð-
ingum og fleiru. En hér eru ær-
in verkefni, sem gætu verið sál-
fræðingi og félagsfræðingi fullt
starf.
Margir gera sér ekkj grein
fyrir þýðingu félagsfræðings
við svona stofnun. Hann getur
þó orðið til ómetanlegrar að-
stoðar varðandi svo margt. T.
d. til þess aö hjálpa við að koma
á nánum tengslum milli læknis
og aðstandenda. t. d. foreldra,
sem lifa kannskj í ótta við að
næsta barn þeirra verði einnig
veiklað. Hann er nauðsynlegur,
þegar sjúklingurinn hefur tekið
svo miklum framförum, að hann
er að nokkru sjálfbjarga orðinn
og getur farið út í iífið.
Húsnæðið hefur líka verið
þröngt, bæði til vistar sjúklinga
og til vinnu en það horfir nú
til bóta með tilkomu nýbygging-
anna hérna. Við eigum von á
því, að tekin verði ný bygging
í notkun i vetur en þar skap-
ast vinnuaðstaða fyrir lækna
og annað starfsfólk stofnunar-
innar, auk kennslustofa og
vinnustofa fyrir sjúklingana."
„Svo heldur rofar þá til?“
„Já. Þaö er ástæða til meiri
bjartsýni nú, þar sem almennur
áhugi virðist vera að aukast.
Það eru að skapast ný viðhorf.
gömlu hle'midómarnir eru að
hverfa og skilningur að vakna
á þörfinni
Menn, sem fengust við þetta
fram til bessa, voru hreinlega
að bugast fyrir þvi skilnings-
leysi og framtaksleysi. sem
ríkti. Ef beir minntust á þetta
ástand við einhvern, þá við-
urker.-.di ðk >mandi gjarnan,
að bessu væri í vmsu ábóta-
vant. en har v!ð sat líka. Það
var iafr.óðum gtevmt Nú eygja
þessir enn von aftur um að
þessu verði frekar sinnt.“
G. P.
■
i