Vísir - 17.12.1968, Blaðsíða 6

4
6
VISTlt . Þriðjuðagur 17. desember 1968.
BÆJARBÍÓ
Pulver sjóliðsforingi
(Ensign Pulver)
Amerísk gamanmynd í sér-
flokki I litum og cinemascope
Aðalhlutverk: Robert Walker
óg Burl Ives.
íslenzkur texti.
Sýnd kl. 9.
Miðasala frá 14—7.
AUSTURBÆJARBIO
Vikingarnir koma
Cameron Mitchell.
Bönnuð bömum innan 14 ára.
Sýnd kl. 5 og 9.
KÓPAVOGSBIO
Viva Maria
íslenzkur texti. Brigitte Bar-
dot. Jeanne Morian. Endur-
sýnd kl. 5.15 og 9. Bönnuð böm
um innan 12 ára.
TONABIÓ
íslenzkur texti.
Djóflaveiran
Víðfraég og snilldarvel gerð
amerísk kv^kmynd í litum og
panavision. Myndin er gerð eft
ir samnefndri sögu Alistair
MacLean.
Richard Basehard
George Maharis
Endursýnd kl. 5 og 9. — Bönn
uð bömum.
STJÖRNUBKÓ
Ormur rauði
Islenzkur texti. Richard Wid
mark, Sidney Poitier. Endur-
sýnd kl. 5 og 9.
GAMLA BÍÓ
Feneyja-leyniskjölin
Bandarisk sakamálamynd —
Islenzkur texti.
Robert Vaughn
Boris Karloff
Sýnd kl. 5, 7 og 9. 1
Bönnuð börnum innan 16 ára.
LAUGARASBIO
Táp og fjör
Sérlega skemmtileg ný amer-
ísk músík-gamanmynd í litum
og Cinémascope.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Kemur sveigjanlegra gengi í veg
fyrir sífelldar fjármálakreppur?
NÝJA BÍÓ
íveggja mvnda sýning
Hóll Satans
Hrollvekjumynd.
Heimsendir?
Ævintýramynd.
Bannaðar yngri en 16 ára.
Sýndar kl. 5 og 9.
HAFNARBIO
Hér var harriingja min
Sarah Miles, Cyril Cusack.
tslenzkur texti. Sýnd kl. 9.
Maðurinn fyrir utan
Van Heflin. íslenzkur texti. —
Bönnuð innan 16 ára sýnd kl.
5 og 7.
HASKÓLABÍÓ
Byltingarforkólfarnir
(What happened at Campo
Grande)
jslenzkur texti. Aðalhlutverk:
Eric Morecambe. Eraie Wisa.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Kreppuástand?
Það er krepputónn í tali
manna hér á landi um þessar
mundir, hvort sem dæma er
leitað á götum og í strætisvögn-
um eða á hinu háa Alþingi.
Kreppufréttir berast utan úr
heimi, og telja andstæðingar
þjóðskipulags Vesturlanda þær
einkenni hrömandi og brátt
hrynjandi kerfis. Efnahagsá-
standiö hér, sem orsakast af
gífurlegu verðfalli útflutnings-
afuröa og aflabresti, hefur
nokkur kreppueinkenni. Gengis-
lækkuninni er ætlað að vera
bragðvond inntaka til varnar
Það næðir um fjármálamenn-
ina, þegar kauphöliunum er
lokað.
þessari sýkingu, en hún ein er
ekki einhlít eöa fullnægjandi.
Aöraí aðgerðir og almenn við-
brögð munu ráða úrslitum um
framvindu mála.
Nú eru kreppur af ýmsu tagi
og styrkleika. Tíðár fjármála-
kreppur á Vesturlpndum, sem
-alls ekki er séð fyrir endann á,
boða ekki heimskreppu í lík-
ingu þeirrar, sem varö á fjórða
tug aldarinnar. Efnahagslegt
hrun vofir heldur ekki yfir
hérlendis.
Kenningin um
sólblettina!
Hagfræðingar eru naumast
vitgrennri en gerist um fólk al-
mennt. Þessi fullyröing kann þó
að sæta nokkurri furðu, þegar
menn komast aö raun um, að
meðal aragrúa kenninga um
orsakir efnahagssveiflna og þar
á meöal kreppna er kenning
um, að jjetta stafi allt saman
af „blettunum á sólinni". Þessi
hugmynd er að vísu komin til
ára sinna, en hefur þó aö
minnsta kosti komið við sögu
hagfræðinnar. Það er rétt að
minnast á þessi skringilegheit
til að gefa til kynna, hve gífur-
lega hagfræðinga hefur greint
á og greinir enn á um orsakir
kreppna, eins og raunar um
flest það, er fræðigrein þeirra
varöar. Hagfræðin er með öðrum
hætti en aörar fræðigreinar.
Haldi einhver örviti því fram,
að hann hafi fundið upp eilifð-
arvél, má afsanna þá kenningu.
Hagfræðingur, sem segir, að
lækka þurfi vexti til að örva
efnahagslífiö, er í vanda gagn-
vart þeim, sem vill hækka vexti
í sama skyni, og svo mætti
lengi telja.
Hinn fyrmefndi mundi miða
vfð, aö lánsfé yrði ódýrara, sem
mundi hvetja fjármálamenn til
aukinnar fjárfestingar, en hinn
síðari mundi aðallega hafa i
huga verðbólguna, sem af vaxta-
læiíkun kynni að leiöa, en lang-
varandi verðbólga mundj verka
sem hemill á raunverulega
framleiðsluaukningu. Vegna
þess, hve margt er óvíst og
þarfnast mats í hagfræðilegum
útreikningum og hleypidómar
hagfræðinga eru mismunandi,
hefur hagfræðinni verið líkt við
næturgagn, sem allir geta notað
og annað af sama tagi. Hag-
Efnahagslegir vöðvar Þjóðverja hafa vaxið síðustu vikumar.
fræöingum er þó til vamar
nokkuð.
Mikilmennska
de Gaulle
Sagt hefur verið, aö de Gaulle,
Frakklandsforseti, sé haldinn
þeirri áráttu, sem á erlendu
máli hefur verið kölluð „mega-
lomania“, sem þýtt hefur veriö
á íslenzku með „stórmennsku-
brjálsemi". Sú þýðing, þótt hún
kunni aö hæfa þeim lærðum og
leikum, sem kalla sjálfa sig
konunga og keisara af tilefnis-
litlu, er þó einföldun um of.
„Megalomania“ tekur einnig til
þess, að ákveöin persóna hefur
ákafa löngun til að framkvæma
eitthvað stórkostlegt og eftir-
tektarvert, sem verðj f minnum
haft. De Gaulle hefur rika kennd
í þessa átt.
Stjórnmálaskoöendur tóku
þetta einkenni forsetans með í
reikninginn, þegar síðasta fjár-
málakreppan reið yfir Vestur-
lönd fyrir skemmstu. Búizt
var við gengislækkun frankans.
Þess vegna mundi de Gaulle,
trúr köllun sinni, annað hvort
fella hann meira en fjármála-
menn mæltu með, til dæmis
15—25%, sem hefði kollvarpað
öllu gengiskerfinu og dregið
pundið og dollarinn með í fall-
inu, eða þá að forsetinn mundi
þrjózkast með öllu viö að fella
sinn kæra gjaldmiðil. Seinni
kosturinn var tekinn, og í stað-
inn gripu Frakkar til stórkost-
legra haftaaðgeröa og skatta-
hækkana, og Bretar fylgdu f fót-
spor þeirra f minna mæli. Flest-
ir hagfræðingar ráku upp
harmakvein mikið, en sumir
vörpuöu öndinni léttar, einkum
Bandaríkjamenn, sem höfðu
óttazt um dollarann og gripu
fegins hendi tækifærið til að ná
tökum á Frökkum f pólitiskum
efnum De Gaulle hefur sem sé
smám saman verið aö draga
þegna sína út úr Atlantshafs-
bandalaginu. Nú hafa Banda-
ríkjamenn nýjar vo'nir, þó ef til
vill byggðar á sandi.
Eftir aðgerðir Frakka er enn
búizt við fjármálakreppum á
Vesturlöndum. Sumir segja, aö
aðgerðimar endist til næsta
hausts, en þá dynji yfir ný
kreppa.
„Flj'ótandi gengi“
Hvað má nú til vamar verða?
Auðvitað er ekki hörgull á gáfu-
legum tillögum til úrbóta.
Brezkir hagfræðingar hafa mælt
með „fljótandi gengi“ pundsins.
I því felst, að þrýstingur á
gengiö á frjálsum markaði
kæmi 'strax fram í breytingu á
hinu opinbera, skráða gengi í
stað þess að valda breyttum
gjaldeyrisvarasjóðum, eins og
nú er. Bretar búa nú við það,
Oft er talað um, að fólk
„brenni peningana“. Á þriðja
tug aldarinnar hafði verðgildi
þýzka marksins falliö svo
mjög, aö verkamenn óku
vikukaupi sínu heim á vöru-
bifreiðum. Þá stungu sumir
hinum einskisnýtu mörkum í
ofninn sinn.
sem kalla mætti „neikvæða
gjaldeyrisvarasjóöi". Þess vegna
mundi þrýstingur niður á við á
gengið nú valda skuldasöfnun í
stærri 'stfl, en viö hið nýja kerfi
yrði sjálfkrafa gengislækkun.
Að minnsta kosti mætti gefa
meira svigrúm en tíökazt hefur
fyrir sveiflur f gengi. Sam-
kvæmt reglum Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins mega þessar sveiflur
ekki nema meiru en einum af
hundraöi frá jafngengi, án þess
að opinberlega verði að breyta
gengisskráningunni. í alþjóða-
viðskiptum er stöðugt vanda-
mál, að halli er á greiðslujöfn-
uði sumra rfkja en hagstæð út-
koma hjá öðrum. Væri gengi
sveigjanlegra, ætti það að hafa
hagstæð áhrif á viðskipti milli
ríkja. Fjármálamenn ættu auð-
veldari leik til að tryggja við-
skiptasamninga sína gegn smá-
vægilegum sveiflum. Litlar
breytir.gar gerðu spákaup-
mönnum óhægara um vik. Þeir
yrðu stöðugt aö taka tillit til
mismunar á vöxtum í einstök-
um ríkjum. Nú er rætt um að
að leyfa til dæmis 2-3% sveiflur
gengis á ári á frjálsum markaöi,
án þess að breyta þurfi opin-
berri gengisskráningu, en sum-
ir mæla meö allt að 5%.
Önnur mikilvæg tillaga er,
13. síöa.