Bókasafnið - 01.04.1992, Blaðsíða 4

Guðrún Magnúsdóttir forstöðumaður, Bókasafni Norræna hússins
Bókasafn Norræna hússins
Starfsemi Norræna hússins
s
upphafi greinar um bókasafn Norræna hússins verður
ekki hjá því komist að fara nokkrum orðum um starf-
semi hússins almennt og tilurð þess. Þó svo að Norræna
húsið hafi nú um 24 ára skeið verið snar þáttur í íslensku
menningarlífi og flestir þekki til starfseminnar, eru þeir þó
of margir sem næsta lítið vita.
Norræna húsið er sjálfseignarstofnun, miðstöð menn-
ingarsamskipta Islands og annarra Norðurlanda, sú fyrsta
sinnar tegundar. Húsið er reist og rekið af öllum Norður-
löndunum í sameiningu og er undir umsjón Norrænu
ráðherranefndarinnar í Kaupmannahöfn.
En hvers vegna norrænt hús og hvert var upphafið?
Eins og algengt er um það sem vel tekst til vilja ýmsir eigna
sér hugmyndina en hún mun fyrst hafa verið rædd í lok
sjötta áratugarins meðal norrænna sendikennara við Há-
skóla íslands. Þeir bjuggu þar við þröngan kost og þurftu
jafnvel að stunda kennslu heima hjá sér. Hugmyndin barst
síðan fyrir tilstilli Norræna félagsins til Norðurlandaráðs
þar sem hún var fyrst rædd óformlega árið 1960. Þróuðust
málin síðan þannig að á fundi Norðurlandaráðs árið 1963
var ákveðið að reisa norræna menningarmiðstöð í Reykja-
vík.
Aðalmarkmiðið skyldi vera að styrkja tengslin milli
íslands og annarra Norðurlanda; að flytja okkur það
markverðasta í menningu frændþjóðanna og jafnframt að
beina íslenskum menningarstraumum til þeirra. I húsinu
átti að vera bókasafn, sem vera skyldi kjarni hússins, salur
þar sem hægt væri að halda fyrirlestra, tónleika og fundi,
kaffistofa, fundarherbergi og aðstaða fyrir minni sýning-
ar. Auk þess áttu norrænu sendikennararnir við Háskóla
íslands að hafa vinnuherbergi í húsinu og Norræna félagið
skrifstofu sína. Háskólinn og Reykjavíkurborg lögðu til
lóð undir húsið en í áætlunum hafði verið lögð á það
áhersla að húsið yrði staðsett nálægt Háskólanum. Hinn
þekkti finnski arkitekt Alvar Aalto var fenginn til þess að
teikna húsið. Framkvæmdir við bygginguna hófust árið
1965 og húsið var vígt í ágúst 1968. Bókasafnið var opnað
ári síðar, í september 1969, og 1971 voru sýningarsalir í
kjallara teknir í notkun.
Sjö manna stjórn leggur drög að starfsemi hússins og
tekur ákvarðanir um stærri mál. Hún er skipuð þremur
íslenskum fulltrúum og einum frá hverju hinna Norður-
landanna. Ríkisstjórnir landanna skipa menn í stjórnina
en auk þess eiga Háskóli íslands og Norræna félagið sína
fulltrúa. Skipunartími stjórnarmanna er þrjú ár. Um dag-
legan rekstur sér forstöðumaður sem stjórnin ræður til
fjögurra ára í senn. Forstöðumenn hafa verið frá ölium
Norðurlöndunum nema íslandi.
Starfsemin hefur frá upphafi verið í stórum dráttum
svipuð og haft hefur verið að leiðarljósi að gera veg norr-
ænnar menningar sem mestan. Hún hefur fyrst og fremst
miðað að því að kynna menningu hinna Norðurlanda-
þjóðanna hér á landi. í húsinu fer fram mjög fjölþætt
starfsemi; hingað er boðið fyrirlesurum til þess að fræða
okkur um alla þætti norrænnar menningar, haldnir eru
tónleikar, bókmenntakynningar, leiksýningar, kvik-
myndasýningar, fundir og ráðstefnur. Þá er efnt til sýn-
inga á norrænni list, listiðnaði auk ýmis konar yfirlitssýn-
inga. Oft eru verkefni unnin í samvinnu við aðra aðila og
má þá nefna Norræna félagið, norræna sendikennara,
sendiráð Norðurlandanna og Háskóla íslands. Þó að eigin
starfsemi sé viðamikil leiðir af sjálfu sér að ekki er hægt að
bjóða upp á dagskrá daglega allan ársins hring. Þá fá aðrir
afnot af húsinu, einstaklingar, félög og félagasamtök.
Hinn þátturinn í starfsemi hússins, þ.e. kynning ís-
lenskrar menningar út á við, hefur verið nokkru minni en
hefur þó færst mjög í vöxt hin síðari ár er Norræna húsið
hefur tekið þátt í umfangsmiklum Islandskynningum er-
lendis. Einn liður í þeirri starfsemi hefur þó ætíð verið
ræktur vel en það er sumardagskrá fyrir norræna ferða-
menn sem hefur verið með svipuðu sniði í mörg ár. Á
síðustu árum hefur verið bryddað upp á ýmsum nýjung-
um, m.a. hafa verið haldin námskeið í íslenskri tungu og
menningu fyrir Norðurlandabúa s.l. tvö sumur.
Norræna húsið nálgast nú aldarfjórðungsafmælið.
Starfsemin hefur verið blómleg allt frá upphafi og telja
rnargir húsið vera eitt besta dæmi urn það sem vel hefur
tekist í norrænu samstarfi.
Bókasafnið
Þá er komið að megintilefni þessarar greinar, bókasafni
Norræna hússins. Það er eins og áður er sagt kjarni húss-
ins, bæði hvað varðar staðsetningu og hlutverk í starfsem-
inni. Fyrirkomulag bókasafnsins er dæmigert fyrir bóka-
söfn Alvars Aaltos. Safnið er á tveimur hæðum, í miðju er
„gryfja“ þar sem komið er fyrir handbókakosti og lestrar-
aðstöðu. Allir innanstokksmunir, hillur, húsgögn, lampar
og spjaldskrárskápar, eru hannaðir af Alvar Aalto. Húsa-
kynni safnsins eru mjög björt, þar er hátt til lofts og stór
þakgluggi og stórir suðurgluggar sjá fyrir góðri birtu.
Safnið er um 180 m2 auk 5 lítilla vinnuherbergja (alls 35
m2). Bóka- og tímaritageymslur eru í kjallara.
Bókasafnið var opnað í september 1969, rúmu ári eftir
að húsið var vígt. Efnt var til sýningar á norrænum bókum
sem gefnar voru út árið 1968. Leitað var til útgefenda víðs
vegar á Norðurlöndum og þeim boðið að senda bækur
sínar á sýninguna og gefa þær sem stofn að bókasafni
hússins. Utgefendur tóku þessari málaleitan vel ogúrvarð
myndarleg sýning, alls um 2000 bækur. Auk þess veitti
Norræni menningarmálasjóðurinn verulegt fjármagn til
þess að byggja upp safnið. Safnið er almenningsbókasafn í
þeim skilningi að þangað er öllum heimilt að koma og
nota safnefni eða fá það lánað heim. En um leið er safnið
sérfræðisafn því safnkosturinn er einskorðaður við Norð-
urlöndin, þar er einungis að finna efni eftir norræna höf-
unda og um mál og málefni Norðurlandanna. Lánþegar
eru eðlilega flestir frá Reykjavík og nágrenni en talsvert er
einnig lánað til safna, skóla og einstaklinga utan höfuð-
borgarsvæðisins. Sérstök lánsskírteini gilda fyrir bóka-
safnið.
Safnkostur
í árslok 1991 voru í safninu alls um 28.000 bindi og
4