Bókasafnið - 01.04.1992, Blaðsíða 23

ekkert smámæltur lengur. Móðir hans var furðu lostin.
Henni fannst sonurinn hafa sýnt undraverðan þroska og
dugnað. Hún hafði aldrei áttað sig á að auðvitað hafði Ari
mátt þola stríðni og hrekki vegna smámælisins í öll þessi
ár sem hún lést ekki taka eftir því. Hann hafði bara ekki
viljað hryggja mömmu sína með því að kvarta. En hvernig
hafði Ara tekist að vinna bug á vanda sínum? „Eg mundi
eftir Drem“ sagði hann, „hann var fatlaður eins og ég“.
Drem hafði að lokum tekist að slátra úlfi og komast í tölu
fullorðinna og Ari hafði ákveðið að slátra sínum líka.“
Það kannast margir örugglega við eitthvað þessu líkt úr
eigin „lestrarsögu“, eitthvert atvik þar sem allt í einu
laukst upp fyrir þeim skilningur og samkennd með öðrum
og skilningur á sjálfum sér og eigin möguleikum.
Bókaval
Það getur verið erfitt að ákveða hvaða bækur eru góðar
barnabækur. Ég hef tekið sarnan nokkur atriði um bóka-
val. Sum eru höfð eftir öðrum en önnur byggð á eigin
reynslu.
Góð barnabók þarf að vera:
Skemmtileg
Eyða fordómum, t.d. kynferðis- og kynþáttafordóm-
um, og vekja til umhugsunar um ranglæti í ýmsum
myndum
Skrifuð á lipru máli og sæmilega stíluð
Vönduð að frágangi þ.e. prófarkalestur, pappír, letur,
bókband o.s.frv.
Efla skilning á kjörurn annarra, t.d. með því að segja frá
börnum/fólki sem lifir við aðrar aðstæður en við,
aðra menningu, á öðrum tímum, börnum í stríðs-
hrjáðum löndurn, vangefnum eða fötluðum börnum,
börnum sem deyja, missa ástvini, lenda í skilnaði
foreldra eða sjúkrahúsvist, börnum einstæðra for-
eldra o.s.frv.
Örva hugmyndaflugið t.d. þjóðsögur og ævintýri,
dýrasögur, „fantasi“ og „nonsens“ bókmenntir
Enda vel eða allavega þannig að hún skilji ekki við
börnin í algjöru vonleysi
Góð bók þarf að hafa til að bera fyrsta kostinn og tvo til
þrjá aðra. Það skaðar heldur ekki að höfundur hafi listræn
tök á efninu.
Nokkur atriði sem hafa má til hliðsjónar við mat á mynd-
efni:
Samræmi mynda og texta (t.d. háralitur)
Er mynd á réttum stað í texta?
Hvaða atriði texta eru dregin fram í mynd? (Hasar,
fegurð, tilfinningar)
Bæta myndir einhverju við texta?
Eru myndirnar lifandi?
Hæfa þær sérstaklega einhverjum tíma (t.d. gamla tím-
anum) eða hughrifum?
Eru myndirnar listrænar, „fallegar", raunsæjar o.s.frv,-
Barnabókaútgáfan
Útgáfan í heild virðist fara batnandi. Mikill fjöldi vand-
aðra bóka fyrir litlu börnin er á markaði nú. Einnig virðist
yngri hluti læsra barna fá margt gott við sitt hæfi. En málið
versnar heldur er kemur að stálpuðum börnum og ung-
lingum. Að vísu eru auðvitað ýmsar unglingabækur góðar
en allt of margar eru ómerkilegar, illa þýddar, á vondu
máli og fullar af fordómum. Auk þess kemur það fyrir að
bækur eru kynntar þannig með titli, baksíðutexta og í
auglýsingum að um hreina blekkingu er að ræða. Ég ætla
að nefna eitt dæmi en þau eru því rniður fleiri. Bókin
Kossar eftir J. Caseley kom út 1990. Hún var kynntsem
ástarsaga fyrir ungu stúlkuna, í flokknum Ung dst, en er í
raun og veru fremur alvarleg saga um erfiðleika unglings-
áranna og kossarnir tengjast frernur ágengni karlmanna en
ást. Svona svik við lesendur auka hvorki sölu bókar né
ánægju viðskiptavina. Endurútgáfur virðast vera að færast
í það horf að fyrst og fremst sé þar um að ræða góðar og
vinsælar bækur og er það vel. Ég nefni eitt dæmi. Bláskjdr,
með eftirmála Vilborgar Dagbjartsdóttur um höfund og
þýðanda, er til stakrar fyrirmyndar.
Ljóð
Heldur meira er um ljóð og rímaða texta fyrir börn í
bókaútgáfunni nú en var fyrir fáeinum árum. 1990 og 1991
komu út eftirtaldar bækur:
Ljóðsprotar ásamt söngvahefti og snældu
Jóhanna Steingrímsdóttir: Barnagælur
Ljóðabóka barnanna. Ljóð eftir börn fyrir börn og full-
orðna
Steinunn Eyjólfsdóttir: Silfurskottur
Vísnabók Iðunnar tekin saman af Þórgunni Skúladótt-
ur
Þórarinn Eldjárn: Óðfluga
Einnig komu út fáeinar bækur með barnalögum (nótur
og textar) og fáeinar þýddar smábarnabækur í bundnu
23