Aldamót - 01.01.1897, Blaðsíða 11
11
að tala hörmulega. Það verk reyndist mannsandan-
um otvaxið, ómögulegt. Syndin, spillingin, vonzkan
hélt sér fastri í mannlegu eðli. Og hún magnaðist
íafnvel stórkostlega og hræðilega með hinnivaxandi
menntan. Þegar menntanin heiðna ( grísk-rómverska
heiminum var búin að ná sínu hæsta stigi, um sama
leyti og kristindómrinn brauzt þar fram, þá var þar
lika meira af siðferðislegri spilling en nokkurntíma
áðr hafði til verið. Og til vansælu þeirrar, er synd-
in æfinlega hefir í för með sér, fundu menn þá lang-
mest, þó að menn yfir höfuð alls ekki í huga sinum
setti þá vansælu í samband við syndina og i raun-
inni alls ekki þekkti syndina sein synd. Menntan-
in þessi forna, heiðna, var heiminum ljós. Heims-
þokunni létti talsvert upp. Menn sáu meira af til-
verunni en áðr, líka hinni andlegu tilveru, en svo
skildist mönnum þá líka betr en nokkru sinni áðr
vansæluefnið, sem liið syndbundna jarðneska líf hef-
ir meðferðis. Það sást í ijósbirtu menntunarinnar,
að menn áttu í sjálfum sér guðsmynd, sem var fjötr-
uð. Það kom fram mynd af konungsdóttur sem var
i álögum. En að leysa hana úr álögunum— tilþess
hafði alsimdis enginn hinua maunlegu Ijósbera neinn
mátt. Svo menntanin forna, heiðna, — fullkomnasta
menntanin, sem mannsandinn heflr hafið sig til af
eigin náttúrlegum kröftum á gjörvalíri mannkyns-
æfinni, þýðir fremr öllu öðru aukmt allsherjar van-
sælu og sorg.
Hinar fornu heiðnu þjóðir, sem hjer var um að
rœða, áttu sögu, og hana stórkostlega og lærdóms-
ríka, út af menntunarljósi því, sem hjá þeim var
kveykt. En annars má segja, að þjóðir heimsins
hafi nálega enga eiginlega sögu eignazt tyr en ljós