Dagur - 21.03.1998, Qupperneq 4

4-LAUGARDAGUR 21. MARS 1998
FRÉTTIR
O^ur
Ekkisamið
lunnðfn
Hrossasótt í hún-
vetnskum aimáliun
Bmndsstadaannáll frá 1805 greinir frá svipaðri sótt og nú hrjáir hross.
Þórhallur
Vilmundar-
son, for-
stöðumaður
Ornefna-
stofnunar,
segir að fyrir
hönd ör-
nefnadeildar
hafi hann
kappkostað
að ná munn-
legu sam-
komulagi við
þá sem hafa
viljað skíra
hús sín og ömefni ákveðnum
nöfnum. „Langoftast hefur svo
verið, enda geta skriflegar þrætur
haft í för með sér margvíslega
eiginleika," segir Þórhallur.
Menntamálanefnd skoðar um
þessar mundir frumvarp þar sem
Iagt er til að framvegis muni sér-
stök nefnd á vegum ráðuneytis-
ins ákvarða um nafngiftir á bæj-
um og býlum.
Samkvæmt orðum Þórhalls
myndi breytingin kalla á meira
skrifræði: „A fundi með mennta-
málanefnd lagði ég áherslu á að
það væri gott að ræða málin áður
en menn settu sig í hnút.“
Þórhallur segir að í seinni tíð
hafi borið nokkuð á því að gef-
endur nafna séu ekki nógu fróð-
ir um það hvað getur verið bæjar-
nafn. I lögum um bæjarnöfn seg-
ir að fara eigi eftir fornum nafn-
giftarvenjum og því geti ekki öll
heiti orðið bæjarnöfn. — BÞ
Húnvetnskir annálar
frá 19. öld greina frá
hrossasótt þar í sýslu.
Er það sama veiran og
nú geisar?
„Þegar maður les frásagnir af
veðráttunni í þessum annálum
þá er hún sláandi lík því sem
hún hefur verið nú. Mikil úr-
koma yfir sumar og haust og vet-
urinn snjólaus fram í þorralok. Á
útmánuðum tekur sig síðan upp
hrossasótt," segir Sigurður Guð-
mundsson, bóndi á Fossum í
Svartárdal í Austur-Húnavatns-
sýslu.
Hann og nágranni hans, Sig-
ursteinn Bjarnason bóndi í
Stafni í Svartárdal, hafa síðustu
daga verið að blaða í Brands-
staðaannál frá síðustu öld, sem
skráður er af Birni Bjarnasyni á
Brandsstöðum í Blöndudal. Þeir
Sigurður og Sigursteinn telja að
hrossasótt, ámóta þeirri sem nú
breiðist út um landið, eigi sér
hliðastæður frá síðustu öld og
vitna þar til annála.
Það eru tvær klásúlur sem þeir
sveitungar vitna til. Sú fyrri frá
1805 en þar segir: „Fáheyrt var
það að hrossapest fór yfir Iandið.
Veiktust þau flest á engjaslætti.
Drapst á fleiri bæjum eitt til þrjú
og varð af óhægð mikil. Fórust
helst þau vænstu og voru veik 3
til 7 daga. Blóðsláttur þeirra varð
líkt og mest getur orðið á reið-
móðum hesti. Sjáanlega tóku
þeir út kvöl mikla.“ - Þá vitna
þeir Sigursteinn og Sigurður
einnig til Brandaánnáls 1833, en
þar segir: „Hrossapest færðist að
sunnan hér um sýslu allt austur
að Blöndu milli sumarmála og
krossmessu. Drap í Vatnsdal og
Þingi um 40. Helst hryssur og
roskna eldishesta. Hún var smit-
andi og gat flust með manni. Þá
mikið hár af þeim veiku hrossum
toldi við hann og komast að heil-
brigðum í húsi. Ei kom hún á
heiðar og með nægum gróðri tók
fyrir hana. Ei var hún eins skæð
og sumarið 1805, mörgum gerði
hún baga við lestarferð og ýmsar
reisur."
Sigurður Guðmundsson segir
að vitaskuld sé það dýralækna að
dæma um hvort hér sé um að
ræða sömu sótt nú og sem geis-
aði á öndverðri 19. öld. „En eftir
því sem maður heyrir er þetta
mjög svipað og ýmsir þættir fara
saman. Mig undrar í raun að
menn hafi aldrei litið til baka til
að kynna sér hvort svona lagað
hafi gerst áður, einasta er talað
um þetta sem alveg nýtt fyrir-
bæri.“ -SBS.
Sleðamir af Nýjabæjarfjalli
Nær hálfum mánuði eftir að björgunarsveitarmönnunum frá Dalvík
var bjargað til byggða, tókst 17 mönnum frá Dalvík að komast á 9
vélsleðum og snjóbíl að sleðunum, grafa þá upp og komast með þá til
byggða á fimmtudagskvöldið. Þetta var þriðja tilraunin sem gerð var
til að komast að sleðunum. Helmingur þeirra áttmenninga sem lentu
í hrakningunum voru með í leiðangrinum á fimmtudag. Aðeins tókst
að koma tveimur sleðum í gang, hinir voru dregnir um Kaldbaksdal
inn í Oxnadalsheiði þar sem þeir voru settir á vörubíl. Stefán Gunn-
arsson segir ástand sleðanna hafa verið nánast það sama og þegar
þeir skildu við þá, en þeir hafi verið settir í hús og verði skoðaðir um
helgina þegar þeir hafi þiðnað. Vélarhlíf vantar þó á einn sleðann og
gler á annan.
„Fjórir sleðanna voru komnir verulega á kaf, aðeins sást í stýrið á
einum þeirra. Þarna var suðvestan átt, sama átt og var þegar ósköp-
in dundu yfir, en spáin var mun betri,“ sagði Stefán Gunnarsson.
— GG
Fundað imi sónartæki
Kvenfélagasamband Islands hefur ákveðið að hrinda af stað fjársöfn-
un til kaupa á nýju sónartæki fyrir mæðraeftirlitið á Akureyri. Það
sónartæki sem nú er notað er úr sér gengið og er því brýn þörf á end-
urnýjun. I dag, laugardag, verður haldinn fundur um þetta mál þar
sem Sigfríður Inga Karlsdóttir, yfirljósmóðir, og Vilhjálmur Andrés-
son, segja frá tækinu og því hlutverki sem það mun gegna. Fundur-
inn verður haldinn í Safnaðarheimili Glerárkirkju í dag, laugardag,
og hefst hann kl. 15.
„Umræðan fáránleg“
Formaður Alþýðu
bandalagsins segir
umræðuna um stækk-
un NATO fáranlega.
Þingflokkurinn bíður
með ákvörðun um
hvort hann greiðir at-
kvæði gegn stækkun
eða situr hjá.
„Eins og þingflokksformaðurinn
hefur bent á þá munum við taka
afstöðu eftir að utanríkismála-
nefnd hefur fjallað um málið. Við
erum að skoða ýmis gögn sem
okkur hafa borist, meðal annars
um umræðurnar í Bandaríkjun-
um og víðar. Fréttaflutningur hér
á landi af umræðunni á þinginu
og túlkun á okkar afstöðu og orð-
um hefur verið með endemum,"
segir Margrét Frímannsdóttir,
formaður Alþýðubandalagsins, í
samtali við Dag.
Margrét Frímannsdóttir: Úttumst að stækkun
NATO tefji fyrir uppbyggingu raunvenjlegs
friðar- og ötyggisbandalags.
Alþýðubandalagið hefur ekki
tekið afstöðu til þess hvort þing-
menn þess muni sitja hjá eða
greiða atkvæði gegn þingmáli ut-
anríkisráðherra um stækkun
NATO, en í umræðum um málið
á Alþingi kom fram mikil gagn-
rýni frá þingmönnunum Svavari
Gestssyni þingflokksformanni,
Steingrími J. Sigfússyni og Hjör-
leifi Guttormssyni.
„Við tökum afstöðu til málsins
eftir að nefndin hefur fjallað um
það og útilokað að fullyrða í dag
hvernig hver og einn okkar þing-
manna muni greiða atkvæði. Hitt
Iiggur fyrir að stækkunin hefur
verið gagnrýnd í Bandaríkjunum
og t.d. í Danmörku og víða er því
haldið fram, eins og við gerum,
að hernaðarbandalög eins og
NATO séu tímaskekkja. Við virð-
um að sjálfsögðu sjálfsákvörðun-
arrétt þjóða, en höfum ákveðnar
skoðanir um hvernig ber að vinna
að uppbyggingu öflugs friðar- og
öryggisbandalags í Evrópu. Eðli
og uppbygging NATO sem hern-
aðarbandalags hefur ekki breyst í
sjálfu sér og við óttumst að
stækkun NATO tefji fyrir því að
til verði raunverulegt friðar- og
öryggisbandalag," segir Margrét.
Aðspurð segir hún það sýna fá-
ránleika umræðunnar þegar Al-
þýðubandalaginu er líkt við
Repúblikanaflokkinn í Bandaríkj-
unum. — fþg
Atvinnurógur
Ráðgaröur fordæmir
uminæli fram-
kvæmdastjóra Stétt-
arfélags verkfræðmga
um leka á upplýsiug-
um frá ýmsum ráðn-
ingarstofum.
„Ráðgarður hf. vill fordæma þau
undarlegu vinnubrögð fram-
kvæmdastjóra (Stéttarfélags
verkfræðinga) að ófrægja heila
starfsstétt manna með því að
segja að einhveijar ráðningar-
stofur hafi lekið trúnaðarupplýs-
ingurn," segir í orðsendingu frá
Ráðgarði. Ummæli Jónasar G.
Jónassonar hafi verið á þá leið að
„ýmsar ráðningarstofur", sem
hann treysti sér ekki til að nefna,
leki trúnaðarupplýsingum sem
umsækjendur Iáti þeim í té. Þótt
staðfest hafi verið að ummælin
eigi ekki við Ráðgarð þá vilja for-
svarsmenn hans fordæma þau
sem atvinnuróg sem beint sé
gegn heilli starfsstétt.
„Ráðgjafar Ráðgarðs starfa eft-
ir ströngum reglum um meðferð
trúnaðarupplýsinga hvort heldur
þær snerta einstaldinga eða fyr-
irtæki,“ segir í orðsendingunni.
Enda byggist öll ráðgjöf á trausti
og trúnaði. „Ráðgarður tekur
heils hugar undir alla gagnrýni á
óvönduð vinnubrögð og undir-
strikar mikilvægi þess fyrir ein-
staklinga og fyrirtæki að vanda
valið og velja þá sem eru trausts-
ins verðir."