Dagur - 17.10.1998, Blaðsíða 14

30 - LAUGARDAGUR 17. OKTÓBER 19 9 8
Tkyptr
Kvef, hnerri og hósti er nokk-
uð semfylgirhausti og vetri,
alla vega hérá norðurslóð.
Árlegafáum við svo inflú-
ensu í viðhót við þetta venju-
lega kvefog við henni er
hægt að bólusetja.
Þegar einhver segist vera með flensuskít
þá er að öllu jöfnu um að ræða einhverja
kvefpest en ekki eiginlega inflúensu sem
er miklu skæðari sjúkdómur. A hverju
hausti má sjá auglýsingar frá heilsugæslu-
stöðvum þar sem fólk er hvatt til að koma
í inflúenslusprautu svo inflúensan leggi
það ekki að velli.
„Inflúensan er aðallega í tveimur stof-
um, A og B stofni, sem ekki hegða sér
eins,“ segir Páll Þorgeirsson, yfirlæknir á
heilsugæslustöðinni á Seltjarnarnesi. „A
stofninn veldur meiri veikindum og er
frekar í faröldrum en B stofninn, sem er
ekki eins faraldstengdur. En þar sem hann
er mildari og veldur oft á tíðum óljósari
veikindum er líklegt að fleiri fái inflú-
ensu af B stofni en gera sér grein fyrir.“
A heilsugæslustöð Seltjarnarness voru
bólusettir um 1200 manns á sl. ári og lík-
legt að talan verði svipuð eða ívið hærri í
ár. Bólusetning hófst í októberbyrjun og
landlæknir mælist til þess að henni sé lok-
ið í nóvemberlok.
„Elstu einstaklingarnir fara að jafnaði
verst út úr inflúensunni,“ segir Páll.
„Landlæknisembættið ráðleggur að allir
einstaklingar sem eldri eru en sextugir séu
bólusettir og öll börn og yngra fólk sem
þjáist af hjarta-, lungna- og nýrnaveiki, ill-
kynja sjúkjómum og öðrum ónæmis-
bælandi sjúkdómum og svo starfsfólk heil-
brigðisþjónustu ásamt öðrum þeim sem
annast sjúkt fólk. Aður en farið var að
bólusetja gegn inflúensu var talsverð dán-
artíðni hjá eldra fólki vegna hennar en
sem betur fer hefur hún minnkað mjög.“
Snögg veíktndi
Þegar fólk veikist af hinni eiginlegu inflú-
enslu veikist það oft mjög hastarlega og
snögglega og fær hita, höfuðverk, bein-
verki og skjálfta og fljótlega fylgja særindi
í hálsi og bijósti. Best er að fara vel með
sig ef þessi einkenni koma upp og leita
læknis til greiningar.
„Það sem er líka alvarlegt við inflúensu
er að henni fylgja gjarnan fylgikvillar,"
segir Páll. „Oftast eru þetta bakteríusmit-
anir sem geta verið kinnholubólgur og
berkjubólga, og svo lungnabólgur. En það
er kannski ekki öllum kunnugt að sótt-
varnarlæknir ráðleggur bólusetningar
gegn lungnabólgubakteríum fyrir alla sem
orðnir eru 60 ára og eldri á tíu ára fresti
og á fimm ára fresti fyrir þá sem eru í sér-
stökum áhættuhópum. Þessar bólusetn-
ingar eru alltaf í gangi og aðeins þarf að
biðja um þær á heilsugæslustöðvum.11
Páll segir aðspurður að stundum heyrist
að fílhraust fólk, sem aldrei hafi kennt sér
nokkurs meins taki slæma veikindarispu
eftir að hafa fengið inflúensusprautu.
Hann segist ekki vita hvers vegna það er,
en þó mætti hugsa sé að ástæðan gæti ver-
ið sú að sprautan hitti á að vera á sama
tíma og viðkomandi er að koma sér upp
veikindum og því verði þau kannski verri
fyrir vikið. En þó sé það ekki algilt.
„Það er full ástæða til þess að láta bólu-
setja sig fyrir inflúensu sé fólk í einhverj-
um ofangreindra flokka og eins þá sem
ekki telja sig mega við því af ýmsum
ástæðum að verða veikir, þó kannski sé
ekki brýn þörf á því fyrir fílhraust fólk á
besta aldri. Það getur komið sér illa fyrir
fólk að veikjast af inflúensu á einhverjum
ákveðnum tíma og engin ástæða til annars
en að reyna að koma í veg fyrir það,“ seg-
ir Páll að lokum. - VS
HEILSUMOLAR
I Bandaríkjunum er það sívaxandi vanda-
mál að fólk sem er geðstirt eða pirrað tek-
ur til ofbeldisráða í umferðinni við
minnstu truflun. Þannig er ökumönnum
ráðlagt að mæti þeir öðrum ökumanni
sem virðist árásargjarn eða lítur út fyrir að
hafa farið vitlausu megin fram úr rúminu,
að hægja á sér og reyna að komast sem
Iengst frá viðkomandi. Alls ekki svara
háttalagi þeirra með því að gretta sig eða á
annan hátt gera nokkuð það sem valdið
getur því að ökumaðurinn móðgist því
hann sé líldegur til að ráðast á hinn og
jafnvel gera út af við hann.
Olestra fituefnið
Olestra er nýjasta töfraefnið til að fólk geti
haldið áfram að borða og borða en fái
samt færri hitaeiningar en matarinntakan
segir til um. Það gerist á þann hátt að
hluti fitunnar fer ómelt í gegnum melting-
arveginn og þykir þetta hið besta mál.
Megrun án fyrirhafnar, draumur þeirra
sem ekki geta hamið lystina en sjá fyrir sér
áhyggjulaust át í framtíðinni. Nú hefur
komið á daginn, eins og svo oft áður að
um vandamál er að ræða. Því um 20%
þeirra sem borða mat er inniheldur olestra
fá magaverki vegna þess. Því hefur verið
farið fram á í Bandaríkjunum að matvæli
sem innihalda olestra, sem lýst er þannig:
Gerfiefni gert úr sykri og grænmetisolíu
sem fer í gegnum líkamann ómelt og tek-
ur með sér fituleysanleg vftamín, verði
tekin af lista FDA, Matvæla- og lyfjastofn-
un Bandaríkjanna.
Að vera góður elskandi
Það sem helst prýðir góðan elskanda
öðru fremur er sjálfsagt það, að sjá til
þess að ástarsambandið sé sífellt lif-
andi/spennandi. Með góðum elskanda á
ég ekki við karla fremur en konur, því
það er jú á ábyrgð beggja einstaklinga,
sem velja það að deila saman ást sinni og
kynlífi, að sambandið sé lifandi og ekki
síður spennandi og fullnægi andlegum
jafnt sem líkamlegum þörfum beggja að-
ila.
Elskendur sem laðast hver að öðrum
sem einstaklingar geta lifað mjög gjöfulu
qg nánu kynlífi, ekki síst ef þeir gæta þess að hlúa
stöðugt að sambandinu og hafa ástúð, traust og heiðar-
leika að leiðarljósi.
Stundum virðast karlmenn í hita leiksins gleyma því að
konur eru bæði tilfinningaríkar og munúðarfullar og
leggja oft mest upp úr góðum forleik, þar sem gott tæki-
færi gefst til að tjá tilfinningar sínar á blíðlegan hátt, líkt
og þegar þið voruð í tilhugalífinu, þegar koss, faðmlag
eða jafnvel augnagotur veittu þessa spennandi unaðs-
kennd, sem oft einkennir tilhugalíf og ný ástarsambönd.
Eins og ég hef margoft komið inná í pistlum mínum,
þá getur enginn fundið á sér hvað rekkjunautinum þykir
gott og hvað ekki og er það því undir hverjum og einum
komið að tjá sig opið og einlæglega og má nánast telja
það óhugsandi að hægt sé að þróa gott kynlíf án opinna
og hreinskilinna tjáskipta. Fólk þarf að geta tjáð sig óhik-
að um það sem þeim finnst kynæsandi og gott, ekki síð-
ur en það sem því finnst óþægilegt eða jafnvel vont.
KYIMLIF
Halldóra
Bjarnadóitii'
skrifar
Leyndar óskir
Elskendur þurfa jafnframt að hafa kjark til að stinga upp á
nýjum aðferðum f ástarleikjum og/eða nýjum stöðum til að
stunda ástarleiki á. Með því að skiptast á leyndum óskum
þroskast oft líkamlegt samband elskenda og verður inni-
legra. Mikilvægt er að taka ekki hvort öðru sem sjálfsögð-
um hlut og semja, þegar óskir ykkar annaðhvort stangast á,
eða þegar kynörvunin er ekki samstíga. Jafnvel samstígustu
elskendur geta þegar fram líða stundir orðið Ieiðir á ástar-
Ieikjum sem árum saman eru nákvæmlega eins, jafnvel í
sömu röð, sömu stellingum og kannski alltaf á sama stað.
Það þarf ákveðinn kjark og ekki síður heiðarleg og opin
samskipti til að bijóta upp slíkt munstur, en orð eru til alls
fyrst og sé sambandið að öðru Ieyti gott, ætti það að þola
þá umræðu. Fólk fær sjaldnast mikið út úr leiðinlegu kyn-
Iífi, en til er fjöldi ástarleikja, sem geta glætt kynlífið nýju
Iífi og verið bæði örvandi og freistandi í senn.
Viljir þú fá meira út úr ástarsambandinu, sem þú ert
þátttakandi í núna, krefst það fullrar innlifunar ykkar
beggja og þið þurfið bæði að vera móttækileg fyrir atlotum
hins og ekki síður að geta notið þess að veita hinum aðil-
anum atlot. Því meiri blíðuhót sem elskandi þinn sýnir þér,
þeim mun tilbúnari ert þú að endurgjalda þau.
Opínská íunræða
Það eru ótrúlega margir sem eiga erfitt með að tala opin-
skátt og af einlægni við maka sinn um óskir sínar og jafn-
vel áhyggjur eða vandamál f kynlífinu. Ekki er ólíklegt að
slíkt megi rekja til uppeldis. Margir hafa fengið þau skila-
boð í uppeldinu, að öll umræða um kynlíf sé svo persónu-
leg og mikið feimnismál, að viðkomandi upplifir sig ber-
skjaldaðan í umræðunni, og hikar þá jafnvel við að tjá sig
við maka sinn, þó þau hafi verið gift árum saman. Vissulega
er kynlíf hvers og eins persónulegt mál og ekki umræða
sem fólk vill eða ætti að bera á torg, en gera verður þó
greinarmun á umræðu almennt og tjáningu milli elskenda.
Viss er ég um það að draga má verulega úr misskilningi,
deilum og togstreitu milli elskenda ef fólk gerði sér far um
að ræða opinskátt í samböndum sínum um líkamlegar og
andlegar óskir sínar.
Halldóra Bjamadóttir er hjúkrunarfræðingur
og skrifar um kynUffyrir Dag.
iAife tfeí
.fKdSÍNtsKl 'iinövíii iádð

rs3