Dagur - 03.02.1999, Page 7

MIÐVIKUDAGUR 3. FEBRÚAR 1999 - 7
Ðagur.
ÞJÓÐMÁL
Jafnaðarhugsj ónin
aldrei miMlvægari
ÁGÚST
EINARSSON
ALÞINGISMAÐUR
SKRIFAR
Stundum er sagt að stjórnmála-
menn hugsi aðeins fjögur ár fram
í tímann og varla það. Þeir þurfi
að sæta endurkjöri á Ijögurra ára
fresti og því falli langtímahugsun
ekki að pólitískum markmiðum
þeirra því að þeir hljóti eðli máls
samkvæmt að hugsa fyrst og
fremst til næstu fjögurra ára til
að ná endurkjöri. Ef þeir ná ekki
endurkjöri geti þeir hvort sem er
ekki barist fyrir framtíðarhug-
myndum.
Þessi kenning hefur oft verið
notuð af embættismönnum til að
rökstyðja aukin völd þeirra. Emb-
ættismenn geti samkvæmt þessu
leyft sér að hugsa til lengri tíma
vegna atvinnuöryggis og séu því
oft betur til þess fallnir að leggja
á ráð sem eiga að duga lengi.
Þetta er villukenning.
Eigum við að umbera að tugir milljóna sveiti tii bana eins og nú gerist og bilið milli ríkra og fátækra þjóða aukist
stöðugt svo og bilið milli ríkra og fátækra innan eigin samfélags? Ég segi nei, “ segir Ágúst m.a. í grein sinni.
Miklar breytingar
framimdan
Almenningur, sem afsalar sér
valdi með því að kjósa sér full-
trúa, hugsar til langs tíma. Hegð-
un mannsins er langtímahugsun.
Hann velur sér lífsförunaut til
langs tíma, stofnar fjölskyldu
sem er hans allt Iífið, Qárfestir í
menntun til langs tíma og vinnur
oft áratugum saman hjá sama
vinnuveitenda. Vitaskuld hugsar
kjósandinn til langs tíma. Það
eru stjórnmálamennnirnir sem
efast stundum um hæfileika
kjósandans til langtímahugsunar.
Hvað sem þessu líður þá vant-
ar samræðu innan stjórnmála
hvernig fólk vill að samfélagið
þróist á næstu áratugum. Nú er
einstakt tækifæri til að líta lengra
fram á við og nýta aldamótin og
nýtt árþúsund til að skyggnast
fram á við. Maðurinn hefur ekki
lifað í skipulögðu samfélagi
nema í um 10.000 ár en mestu
framfarirnar og breytingarnar í
umhverfi mannsins hafa orðið
síðustu 100 árin.
Verða næstu 100 ár jafn mikl-
um breytingum undirorpin eins
og síðasta öld? Það er líklegt að
svo verði. Tæknin mun halda
áfram og fólksfjölgunin er gífur-
leg. Um síðustu aldamót lifðu á
jörðinni einn og hálfur milljarð-
ur, um næstu aldamót verða það
sex milljarðar en á dögum Krists
fyrir 2.000 árum lifðu á jörðinn
eitt hundrað og þrjátíu milljónir
manna.
Þaðþarfnýja
hugntyndafræði
Mikil vandkvæði steðja að mann-
kyninu og jörðinni á næstu ára-
tugum vegna umhverfisvanda-
mála og fólksfjölgunar. Þetta
krefst aukinnar áherslu á sið-
ferðileg málefni. Hvernig eigum
við að haga samskiptum manna?
Eigum við að umbera að tugir
milljóna svelti til bana eins og nú
gerist og bilið milli ríkra og fá-
tækra þjóða aukist stöðugt svo og
bilið milli ríkra og fátækra innan
eigin samfélags? Eg segi nei. Við
getum ekki látið misrétti og mis-
munun aukast. Það er ekki ein-
ungis ósiðlegt og óveijandi út frá
hugmyndafræði um manngæsku
og bræðralag heldur er það vís-
asti vegurinn til að steypa öllu í
glötun með styrjöldum, umhverf-
isslysum og jafnvel eyðingu
mannkyns og jarðar. Það þarf því
nýja hugmyndafræði í upphafi
nýrrar aldar, hugmyndafræði
sem byggir á gömlum merg jafn-
aðarstefnunnar um frelsi, jafn-
rétti og bræðralag. Ef til vill hafa
þessi hugtök aldrei verið jafn
mikilvæg og einmitt núna.
Brú yfir í næstu öld
Brúin yfir í næstu öld verður
byggð úr hugtökunum um frelsi,
jafnrétti og bræðralag. I þeim er
fólgin lífsvon okkar. Vitaskuld
beitum við markaðslögmálum og
samkeppni til að tryggja hag-
kvæma nýtingu takmarkaðra
framleiðsluþátta, en í mannleg-
um samskiptum verðum við að
beygja markaðslögmálin undir
strangan siðferðilegan mæli-
kvarða samhjálpar og náunga-
kærleika.
Réttlæti mun skipta miklu máli
á næstu áratugum. Við viljum
réttlátt þjóðfélag en það er marg-
þætt markmið. Það er óréttlátt ef
kerfið leiðir til mismununar og
þrengingar fyrir suma en vellyst-
ingar og forréttinda til annarra.
Þetta verður aldrei liðið ekki
frekar en kúgun konunga og að-
alsmanna var þoluð fyrir 200
árum. Það eru ekki nema 200 ár
frá byltingunum í Bandaríkjun-
um 1776 og í Frakklandi 1789,
byltingar sem gerbreyttu samfé-
laginu m.a. í átt til meira frelsis
einstaklinga.
Valddreifmg er lykilatriði
Eitt af lykilhugtökum næstu ára
verður valddreifing. Vald liggur
víða en er að safnast á of fáar
hendur. Við þurfum eftirlit með
valdi og á þessari öld hefur
stjórnarandstaða á hverjum tíma
og fjölmiðlar verið þetta eftirlit.
Ef fjölmiðlar verða hins vegar
hluti af efnahagslegu valdi stór-
fyrirtækja sem keppa á fákeppn-
ismarkaði þá er voðinn vís. Þessi
hætta er enn meiri í litlu samfé-
Iagi eins og okkar. Algert vald í
höndum hinna fáu höfðingja
innanlands sem máttu sín þó
einskis gagnvart útlendu valdi
leiddi til falls þjóðveldisins fyrir
700 árum. Þótt sjálfstæði og full-
veldi séu hugtök sem hafa allt
aðra merkingu nú en fyrir 100
eða 700 árum þá þarf lítil þjóð
sem býr að séreinkennum sem
hafa gert hana sjálfstæða að gæta
að ýmsu um leið og hún einangr-
ar sig ekki. Það er öllum sama
um okkur nema okkur sjálfum.
Það er margs að gæta og veldur
sá er á heldur.
SamfylMng gegn fátækt
ÞÓRUNN
SVEIN-
BJARNAR-
DÓTTIR
ÞÁTTTAKANDI I
PRÓFKJÓRI SAM-
FYLKINGARINNAR /
REYKJANESKJÖRDÆMI
SKRIFAR
Það er nöturleg staðreynd að nú
við aldarlok skulu 12% Islend-
inga þurfa að draga fram lífið á
tekjum sem skilgreindar eru fyrir
neðan fátækramörk. Meirihluti
þessa hóps eru Ijölskyldur með
börn. Mitt í velmeguninni og
örum hagvexti hefur stjórnvöld-
um greinilega mistekist að ríða
félagslegt öryggisnet sem heldur.
í gagnmerku viðtali við tímaritið
Veru segir Harpa Njáls, félags-
fræðingur sem hefur umsjón
með innanlandsaðstoð Hjálpar-
starfs kirkjunnar, að eitthvað í ís-
lenskri samfélagsgerð valdi því að
fátækt hafi ekki minnkað hlut-
fallslega á þessari öld hér á landi.
Það er vert að staldra við þessi
ummæli. Þau segja okkur að ís-
land stendur ekki undir nafni
sem velferðarþjóðfélag. Þau segja
okkur einnig að í landi sem nú
trónir í fimmta sæti yfir ríkustu
þjóðir heims telja stjórnvöld sig
ekki hafa tök á að haga samfé-
Iagsþjónustunni þannig að fá-
tækt fólk eigi einhverja von um
að vinna sig út úr erfiðum að-
stæðum.
Skilningsleysi stjórnvalda á
högum þeirra sem vegna skertrar
starfsorku eða tímabundinna
vandræða þurfa á aðstoð okkar
hinna að halda virðist takmarka-
lítið. Þau skella skollaeyrum við
kröfum öryrkja sem ítrekað hafa
bent á að vonlaust er að lifa af
fullum örorkubótum, þ.e. 63
þúsund krónum á mánuði, hvað
þá að hægt sé að skrimta af 44
þúsund krónunum sem tveir
þriðju hlutar þeirra verða að láta
sér nægja í mánuði hverjum. For-
ráðamenn Oryrkjabandalagsins
tala um aðskilnaðarstefnu stjórn-
valda gagnvart öryrkjum. Getur
verið að þar sé heldur djúpt í ár-
inni tekið? Nei, því að stefna
stjórnvalda hefur dæmt þennan
stóra hóp þjóðfélagsþegna til fá-
tæktar. Sent hann út á guð og
gaddinn.
Fátæktin er dýrkeypt
Það er dýrkeypt að vera fátækur.
Nýleg rannsókn Landlæknisemb-
ættisins á áhrifum stéttarstöðu á
heilsufar barna færði okkur heim
sanninn um það. Kröpp kjör hafa
bein áhrif til hins verra á heilsu-
far barna. Strax í æsku getur fá-
tæktin búið börnum aðstæður
sem þau munu aldrei fá ærlegt
tækifæri til þess að komast út úr.
Við skulum gera okkur grein fyr-
ir því að við lok 20. aldarinnar
fæðast börn á Islandi sem líklega
Það er dýrkeypt að
vera fátækur. Nýleg
raunsókn Landlækn-
isembættisins á
áhrifum stéttarstöðu
á heilsufar bama
færði okkur heim
sannfnn um það.
Kröpp kjör hafa bein
áhrif til liins verra á
heilsufar bama.
munu ganga undir oki fátæktar-
innar alla ævi. Þess vegna er fátt
brýnna en snúið verði af þeirri
braut sem stefna núverandi
stjórnvalda hefur markað og
samfélagið sjái sóma sinn í því að
aðstoða þá sem af margvíslegum
ástæðum þurfa á stuðningi okkar
að halda. Sá stuðningur mun
skila sér margfalt til samfélagsins
þegar fram í sækir.
Alþingiskosningarnar á vori
komanda munu m.a. snúast um
baráttuna gegn fátæktinni á Is-
landi. Samfylkingin hefur gert
þá baráttu að sinni. Innan raða
hennar er að finna ötulustu
talsmenn þeirra hópa sem á
undanförnum misserum hafa
krafið stjórnvöld um skilning á
högum sínum og úrbætur sem
duga. Krafan um mannsæmandi
laun öllum til handa snýst um
réttlæti og mannlega reisn.
Samfylkingin þarf á stuðningi
þínum að halda til þess að vel-
ferðarþjóðfélagið geti borið
nafn með rentu á Islandi og fá-
tækt verði útrýmt hjá einni rík-
ustu þjóð veraldar.