Dagur - 20.02.1999, Blaðsíða 6

22 - LAUGARDAGU K 20. FF.BKÚAK 19 99

LÍFIÐ í LANDINU
40 ár með Castró
Fidel Castró. Björn Bjarnason óskar Kúbverjum þess að þeir losni sem allra fyrst undan oki harðstjórnar hans en
Sverrir Úlafsson harmar að íslendingar skuli ekki eiga í pólitíkinni mann eins og Castró.
íþessum mánuði eru
fjörutíu ár liðin frá
þvíFidel Castró tók
við völdum á Kúbu.
Menn eru ekki á einu
máli um ágæti ein-
ræðisherrans lífsseiga
og viðmælendur Dags
eru þarengin undan-
tekning.
Bjöm Bjamason mennta-
málaráðherra:
Ok haxöstjómar
Þegar hugsað er til þess, að
Fidel Castro hefur stjórnað
með harðri hendi á Kúbu í
fjörutíu ár, brýst fyrst fram sam-
úð með því fólki, sem hefur
mátt þola fátæktina og grimmd-
ina í svo langan tíma. Skoðana-
kúgun er fylgifiskur kommún-
ismans á Kúbu eins og annars
staðar, mannréttindi eru að
engu höfð, ferðafrelsi ríkir ekki
og þjóðin er öll í fátæktarfjötr-
um. Þá sækir einnig á huga
minn undrun yfir því, að marg-
ir virðast telja, að á Kúbu hafi
menn staðið að heilbrigðis- og
menntamálum á þann veg, að
til fyrirmyndar sé. Á þessi áróð-
ur hljómgrunn á furðulegustu
stöðum.
Litlu munaði á sínum tíma,
að hernaðarbrölt kommúnista á
Kúbu kallaði kjarnorkuátök yfir
allt mannkyn. Staðfesta Johns
F. Kennedys, þáverandi forseta
Bandaríkjanna, og manna hans
gegn sovéskum eldflaugum á
Kúbu skipti sköpum fyrir þróun
alþjóðamála og heimsfrið. Á
meðan Sovétríkin máttu sín
nokkurs var Kúba á framfæri
þeirra í orðsins fyllstu merk-
ingu. Eftir að sá bakhjarl hvarf
hefur enn sigið á ógæfuhliðina
fyrir Kúbveija.
Einkennilegt var að fylgjast
með því fyrr á þessum vetri,
þegar forystusveit Alþýðu-
bandalagsins sáluga undir for-
sæti Margrétar Frímannsdótt-
ur, sem nú hefur verið tilnefnd
talsmaður nýrrar samfylkingar
vinstrisinna á Islandi, fór í póli-
tíska pílagrímsför til Kúbu. Er
með ólíkindum, að lýðræðislega
kjörnir fulltrúar telji sér til
framdráttar að leggja með þess-
um hætti einskonar blessun yfir
hina forneskjulegu stjórnar-
hætti á Kúbu.
I Sovétrikjunum máttu íbú-
arnir þola harðstjórn kommún-
ista í 70 ár. Margt bendir til, að
það taki að minnsta kosti jafn-
langan tíma að koma þjóðfélag-
inu á réttan kjöl, eftir hrun
kommúnismans. Samskonar
mynd og jafnmikið sár mun
blasa við allri heimsbyggðinni,
þegar Castró hverfur frá völd-
um á Kúbu.
I tilefni fjörutíu ára afmælis
byltingarinnar á Kúbu færi ég
Kúbverjum þær einlægu óskir,
að þeir losni sem allra fyrst
undan oki harðstjórnarinnar.
Sverrir Ólafsson myndlist-
armaöur:
t kvöldmat með
Castró
Árið 1991 var ég á fyrirlestraferð
um Suður-Ameríku og Mexico,
ásamt vini mínum, franska Iist-
fræðingnum Pierre Restany.
Góðvinur minn, José Nativitad
Gonzalez Paras, var á þessum
tíma utanríkisráðherra í Mexico.
Hann bauð okkur félögunum að
slást í för með sér til Kúbu á
Havana Biennalinn. Fáeinum
dögum síðar vorum við á leið til
Havana, með boð frá mennta-
málaráðherra Kúbu (byltingar-
hetjunni Armando Hart) um að
halda sinn hvorn fyrirlesturinn.
Aðstoðar menntamálaráð-
herra Kúbu er yndisleg kona
sem heitir Lupe Vélis. Eigin-
maður hennar Antonio Núnez
Jiménez, sem nú er nýlátinn, var
einn þeirra áttatíu og tveggja
byltingarmanna sem fýlgdu EI
Commandante Fidel Castro frá
Mexico á bátkrílinu „Grandma".
Einn daginn var ég spurður hvað
ég vildi helst sjá meðan á dvöl
minni stæði. Ég svaraði sam-
stundis: „Mig langar að hitta E1
Commandante, Fidel.“
„Companéro," sagði Núnez.
„Það er ekki heiglum hent, en
við sjáum til.“
Leið nú og beið næstu daga og
við flæktumst víða og kynntumst
fjölmörgum áhugaverðum ein-
staklingum. Það var þó ekki fyrr
en eftir nokkra daga að ég áttaði
mig á því, að við vorum komnir
inn í innsta hring gömlu bylting-
arforingjanna og nánustu vina
Fidels. Allt frá því að ég fór að
hugsa um pólitík, hef ég haft
mikið dálæti á djörfung og
dugnaði kúbönsku þjóðarinnar
og eldmóði byltingarinnar. Bylt-
ingar sem breytti Kúbú úr feni
spillingar, vændis og almennrar
fyrirlitningar á alþýðunni í há-
menntað samfélag metnaðar-
fulls fólks sem lætur ekkert mót-
læti traðka drauma sína og von-
ir niður í svaðið. Það var því lyg-
inni Iíkast fyrir mig, afkomanda
byltingarsinnaðra víkinga, að
uppgötva hvert ég raunverulega
var kominn. Allt í kringum mig
var fólk, sem svo sannarlega hef-
ur lagt sitt að mörkum við mót-
un pólitískrar sögu aldarinnar.
Byltingarhetjan Núnez bauð
okkur Pierre til kvöldverðar á
heimili þeirra hjóna. Við mætt-
um á tilsettum tíma í matinn og
sáum að einungis var búist við
okkur, Armando Hart og einum
leynigesti. Sest var að borðum.
Allt í einu heyrðist nokkur fyrir-
gangur, hávaði f bílum og miklar
mannaferðir. Áður en við gátum
komið upp orði var húsið um-
kringt lífvörðum vopnuðum
Kalasnikof hríðskotabyssum.
Okkur var vitaskuld brugðið en
frúin sagði ósköp rólega: „Eg
held að E1 Commandante sé
kominn." Það var eins og við
manninn mælt að inn úr dyrun-
um steig hávaxinn og myndar-
Iegur maður með flott skegg og
fór ekki á milli mála hver þar
fór. Við félagarnir stóðum upp
frá matborðinu heldur vand-
ræðalegir á svip. Við stóðum
augliti til auglitis við sjálfan
Fidel Castro, forseta Kúbu.
Hann brost breitt og sagði: „Vel-
komnir til Havana. Ég frétti að
fyrirlestrarnir ykkar hefðu verið
skemmtilegir". Sfðan rétti hann
okkur sitthvort vindlabúntið,
bundið saman með rauðum
borða og sagði: „Mér er sagt að
ykkur þyki vindlar góðir. Þá eru
þeir kúbönsku bestir. Annars eru
reykingar óhollar og ég er sjálfur
hættur að reykja.“
Við áttum þarna skemmtilegar
stundir, þar sem spjallað var um
heima og geyma og Fidel vildi
allt vita um Island, myndlist,
menningu og auðvitað pólitík.
IIlu heilli var hann á hraðferð og
dvöl hans varð því ekki Iöng.
Hann bað afsökunar á tímaleysi
sínu og hvarf á brott án þess að
hafa tíma til að borða með okk-
ur.
Sú stund sem við fengum
tækifæri til að eyða með honum
þarna í stofunni á ósköp venju-
legu kúbönsku heimili, er líklega
með því eftirminnilegasta og
ánægjulegasta sem fyrir mig hef-
ur komið á lífsleiðinni. Fidel er
sérlega aðlaðandi maður.
Geislandi af ættjarðarást,
húmor og bráðgreindur. Hann
er hafsjór af þekkingu og ein-
hver skemmtilegasti maður sem
ég hef hitt. Mikið væri nú gam-
an ef við ættum svona karl í
pólitíkinni hér á klakanum!
Ingibjörg Haraldsdóttir rit-
höfundur:
Sá gamli brallar
eim
Ég held ég muni það rétt að í
fyrsta sinn sem ég sá Fidel
Castro hafi hann verið að halda
ræðu og ég að hlusta á hann.
Þetta varð svo að samskipta-
munstri hjá okkur: hann einn í
ræðustól og talaði lengi, ég með-
al þúsundanna og hlustaði.
Nokkrum sinnum komst ég þó
nær honum. Eitt sinn gerðist
það á karneval í Havana. Þá var
ég á breiðgötunni Malecón í
góðra vina hópi, í nokkurri fjar-
lægð frá mestu hávaðastöðun-
um. Kvöldið var fagurt og hlýtt,
einsog þau eru yfirleitt í
Havana. Kemur þá ekki allt f
einu þaklaus jeppi skrensandi
fyrir horn og stoppar kippkorn
frá okkur. Við stýrið sat enginn
annar en Fidel Castro. Nokkrir
grænklæddir með honum. Fór
þá einsog kliður um götuna: EI
Commandante! og fólk þusti að
jeppanum og umkringdi hann á
augabragði. Það var einsog vin-
sæll frændi hefði birst óvænt í
afmælisveislu: allir vildu eiga við
hann orð, einhver rétti honum
risastórt bjórglas úr vaxbornum
pappa og hann þáði sopa. Svo
kvaddi hann og ók burt og alþýð-
an veifaði og hélt svo áfram sínu
karnevali.
Oðru sinni lenti ég í blaða-
mannaferð upp í sveit. Salvador
Allende, sem skömmu síðar varð
forseti Chile, var í heimsókn á
Kúbu og spurst hafði út að
blaðamennirnir fengju að hitta
hann, en af öryggisástæðum var
það ekki staðfest. Viti menn,
einhversstaðar á þjóðveginum
nemur rútan staðar, blaðamenn-
irnir fara út og biðin hefst. Svo
kom bílalestin með Allende og
Castro með honum, og þarna
hófst blaðamannafundur undir
beru lofti. Ég hafði fengið lán-
aða myndavél sem ég kunni ekki
sérlega vel að nota, en reyndi þó
eftir bestu getu að fanga þá fé-
lagana á filmu. Árangurinn varð
ekki glæsilegur, og þessar mynd-
ir eru nú löngu glataðar. Það
sem sagt var á þessum fundi
hefur líka gleymst. Eitthvað um
stjórnmálaástandið í Chile,
minnir mig, og framtíð
Rómönsku Ameríku. Það sem
enn lifir í huga mínum er þjóð-
vegurinn, hitinn og rautt mold-
arrykið, barátta mín við bévítans
myndavélina, og svo þessir tveir
menn sem áttu svo svipaða
drauma. Annar þeirra löngu fall-
inn í valinn, hinn stendur enn
uppréttur, en að vísu tekinn að
lýjast, röddin hás eftir fjörutíu
ára ræðuhöld, skeggið gisið og
grátt. Fyrir nokkrum mánuð-
um var ég á Kúbu en sá hann þá
bara í sjónvarpi. Hann var að
segja frá því hvernig Kúbanir
hefðu komið til aðstoðar ná-
grönnum sínum í Honduras og
Nicaragua eftir að fellibylurinn
Mitch Iagði þar allt í rúst, og
hvað þeir hygðust gera fleira til
að hjálpa þeim að komast á rétt-
an kjöl eftir þessar gífurlegu
hamfarir. Alltaf eitthvað að
bralla, sá gamli. Ennþá að. -KB