Dagur - 20.02.1999, Blaðsíða 9

I^íir
LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1999 - 25
kennarar séu samheijar um vel-
ferð barna. Þessvegna þarf sam-
starfið að vera stöðugt og mark-
visst og samskiptin þurfa að vera
gagnkvæm. Um leið og foreldrar
eða kennari finna að barni líður
illa þarf að ræða saman og finna
hvað er að, áður en vandamálið
er orðið alvarlegt. Nám gengur
ekki ef nemendum líður illa.
Vellíðan barna heima og í skóla
er því grundvallaratriði. Mér
finnst ekki nægilega hugað að
þessu.“
Guðbjartur Hannesson, skóla-
stjóri f Grundaskóla á Akranesi,
segir klögumál mjög fá í
Grundaskóla en spurður um
þann farveg sem foreldrar hafa
bendir hann meðal annars á ráð-
gjafarþjónustu innan skólans.
„Við erum til dæmis með býsna
öfluga ráðgjafarþjónstu. Ein
þeirra Ieiða sem fólk hefur er að
fara beint til skólasálfræðings-
ins. Þar er hlutlaus aðili sem
getur leiðbeint fólki varðandi
mál barna sinna ef viðtöl við
kennara hafa ekki dugað.“
Ágreiningsráð
A Akureyri starfar Skólaþjónusta
Eyþings og segir Jón Baldvin
Hannesson forstöðumaður það
koma fyrir að skólaþjónustan sé
beðin um stuðning eða hjálp við
að leysa mál en það sé í raun
ekki formlega skilgreint hlutverk
hennar. Skólaþjónustunni er
ætlað að veita upplýsingar þegar
eftir þeim er leitað og veita skól-
um ráðgjöf en ekki skera úr í
ágreiningsmálum. „Það er reynd-
ar hvergi hægt að fá ráðgjöf
og/eða yfirsýn yfir þau mál sem
„Nám gengur ekki ef nemendum
líður illa. Vellíðan barna heima og í
skóla er því grundvallaratriði. Mér
finnst ekki nægilega hugað að
þessu, “ segir Áslaug Brynjólfsdótt-
ir, umboðsmaður foreldra og skóla
í Reykjavík.
upp koma hér í umdæminu, þau
dreifast á einstaka skóla og eng-
inn sem nær utan um það,“ segir
Jón Baldvin.
Hann segist stundum hafa
viðrað þá hugmynd að sveitarfé-
lag á stærð við Akureyri ætti
hreinlega að vera með umboðs-
mann, einhvern sem hægt væri
að snúa sér til með ýmis mál af
þessu tagi. „Það er margt óljóst í
þessu ferli," segir Jón Baldvin,
„og eins er það erfitt þegar svona
mál koma upp að hafa engan
sem getur komið inn sem þriðji
aðili. Það getur gagnast báðum
aðilum, hvort sem það er skóli í
vandræðum gagnvart foreldrum
eða nemandi gagnvart skólanum.
Það er þörf fyrir eitthvert milli-
stig þar sem veittur er stuðning-
ur, áður en mál verður að opin-
berri stjórnsýsluákæru. Ef sveit-
arfélag skipar einhvern aðila er
hann að vísu hluti af stjórnkerfi
þess en það mætti einnig sjá fyr-
ir sér einhvers konar ágreinings-
ráð eða úrskurðarráð með full-
trúum fleiri aðila.“
Jón Baldvin, og reyndar fleiri
sem rætt var við, bendir á að ef
brot eru ekki því alvarlegri, sé
hætta á að fólk hreinlega gefist
upp þegar það stendur frammi
fyrir því að þurfa að fara ein-
„Það er þörf fyrir eitthvert millistig
þar sem veittur er stuðningur, áður
en mál verður að opinberri stjórn-
sýsluákæru, “ segir Jón Baldvin
Hannesson, forstöðumaður Skóla-
þjónustu Eyþings á Akureyri.
hverja stífa og formlega leið í
kerfinu með skrifum og látum.
„Margir treysta sér hreinlega
ekki í það og eins þurfa mál ekki
að vera svo alvarleg að foreldrum
finnist að þeir þurfi að Ieggja
fram kæru. Það þarf eitthvert
millistig,“ segirjón Baldtdn.
Edda Sóley Oskarsdóttir fram-
kvæmdastjóri foreldrasamtak-
anna Heimilis og skóla segist
ráðleggja fólki að gera skriflegar
kvartanir því formleg og skrifleg
erindi sé erfiðara að hunsa en til
dæmis ef fólk hringir til að bera
upp kvörtun.
Skortir upplýsingar
Þau ráð sem foreldrar hafa virð-
ast ekki nægilega skýr og skil-
virk. „Fólki er almennt ekki ljóst
hver er réttur þess,“ segir Edda
Sóley Oskarsdóttir. „Hvert á ég
að snúa mér’? Við hvern get ég
talað? Fólk er oft óöruggt í því
hver er réttur nemandans, hvert
er í rauninni markmið grunn-
skólalaganna, hvert et markmið-
ið með þeim reglugerðum sem
settar eru og hvernig það á að
snúa sér í þessu. Það á í raun
ekki bara við um þetta, heldur
allt sem gerist."
Þórhildur Líndal, umboðs-
maður barna, tekur í sama
streng um þær leiðir sem færar
eru til lausnar einstakra mála:
„Almennt talað virðast þær alls
ekki vera nægilega skýrar. Það er
einstaka skóli sem hefur verið að
koma sér upp ákveðinni aðgerða-
áætlun sem er mjög af hinu
góða, en ég vil sjá þetta í öllum
skólum þannig að börn sitji við
sama borð hvar í skóla sem þau
eru. Eg tel brýnt að þetta fari
inn í alla skólana vegna þess að
börnum á að Iíða vel f skólanum.
Þau eiga að vera örugg þar. Þau
eiga ekki að verða fyrir aðkasti
eða niðurlægjandi meðferð og
allra síst af hálfu fullorðinna,"
segir Þórhildur.
Um næstu mánaðamót sendir
umboðsmaður barna frá sér
skýrslu um einelti. Þar er meðal
annars að finna fjölmargar tillög-
ur barna og unglinga um hvernig
unnt er að vinna gegn einelti.
Það er von umboðsmanns að
skýrslan nýtist jafnt börnum sem
fullorðnum í baráttunni gegn
einelti, ekld síst innan skólanna.
Sítinviinia besta forvömin
Einn þröskuldurinn í Iausn um-
ræddra mála virðist sá að of
seint er Ieitað til hlutaðeigandi
kennara, umsjónarkennara eða
skólastjóra. Þrennt virðist eiga
þátt í því. Einhver tími kann að
líða þar til foreldri gerir sér grein
fyrir hvað er að gerast. Einnig er
kvörtunum stundum ekki beint
til þeirra sem málið varðar. Hið
þriðja er að foreldrar óttast að
bera upp vandamál barna sinna,
telja að börnin verði Iátin gjalda
þess. Stundum heyrist talað um
tortryggni eða togstreitu milli
foreldra og skóla.
Guðbjartur Hannesson bendir
á að allsstaðar þar sem fólk tal-
ast of lítið við bjóði það upp á
tortryggni. „Ef maður fer að geta
sér til um hvað hinn heldur,
meinar eða vill, þá býður það
upp á slíkt. Almennt eru viðþorf
foreldra jákvæð og öll samskipti
mjög jákvæð þó til séu undan-
tekningar. Þrátt fyrir það held ég
að við getum gert enn betur. Við
þurfum mikið meira á foreldrum
að halda í umræðum um hvernig
við getum gert vel og líka að við
séum samstíga um kröfur til
krakkanna." Guðbjartur bendir á
að stundum skorti á að kvörtun-
um sé beint strax til skólans, ef
til vill frekar talað á kaffistofum
úti í bæ. I bæjarfélagi á stærð við
Akranes berist slíkur orðrómur
stundum inn í skólann áður en
formleg kvörtun kemur og þá sé
jafnvel byrjað að vinna úr málinu
þegar foreldri leitar eftir aðstoð.
„Það kemur fyrir að þegar for-
eldrar loks leita til skólans að
þeir eru ef til vill orðnir svo
óánægðir að þeir sjá enga lausn
og koma til skólastjórans til að
biðja jafnvel um að kennari verði
rekinn. Það er úrræði sem við
getum sjaldnast beitt. Það eru
auðvitað líka dæmi um að fólk
hafi kvartað og telji að við höfum
ekkert gert, að við tökum bara
málstað kennarans og svo gerist
ekki neitt. En það eru til fleiri
dæmi þar sem við höfum fengið
ágætar ábendingar og athuga-
semdir og getað Ieiðrétt mál,“
segir Guðbjartur.
TeMð á málimiiin
I Grundaskóla á Akranesi er tek-
ið á eineltismálum og öllum
samskiptum nemenda, kennara
og foreldra með mjög athygli-
verðum hætti. Samvinna og
samræður gegna þar Iykilhlut-
verki. Starfið miðast að vísu
fremur við einelti nemenda á
milli, enda eru slík tilvik mun al-
gengari en einelti kennara gagn-
vart nemendum og nemenda
„Börnum á að líða vel í skólanum,
þau eiga að vera örugg þar. Þau
eiga ekki að verða fyrir aðkasti eða
niðurlægjandi meðferð og allra síst
af hálfu fullorðinna, “ segir Þórhild-
ur Líndal, umboðsmaður barna.
gagnvart kennurum. „Við erum
að þoka okkur áfram í að finna
farveg fyrir meðferð eineltis-
mála, gæðafarveg þar sem við
getum sagt að við gerum þetta
með skipulegum hætti. Þetta
hefur verið viðvarandi vandamál
í skólum sem aldrei er hægt að
sætta sig við,“ segir Guðbjartur
Hannesson.
Gerð var eineltiskönnun í
skólanum 1997 og foreldraviðtal
notað til að ræða líðan barnanna
og almennt um þau sjálf fremur
en námsframvinduna sérstak-
Iega. Gerð var könnun meðal
nemenda og í framhaldinu talað
við þá sem nefndir voru sem
þolendur og gerendur eineltis.
Ekki var notast við hugtakið ein-
elti vegna mismunandi skilnings
á því, heldur spurt um stríðni,
hrekki, barsmíðar, ógnanir, hót-
anir, afskiptaleysi og fleira.
I vetur hefur verið unnið að
því að koma upp hóp til að vinna
að þessum málum, eineltishóp,
sem í eru kennarar, hjúkrunar-
fræðingur og sálfræðingur og
ætlað er að taka við þeim málum
sem umsjónarkennara tekst ekki
að Ieysa. Sambærileg könnun var
einnig gerð í vetur og er verið að
„Við þurfum mikið meira á foreldr-
um að halda í umræðum um
hvernig við getum gert vel og líka
að við séum samstíga um kröfur til
krakkanna, “ segir Guðbjartur
Hannesson, skólastjóri Grunda-
skóla á Akranesi.
vinna úr henni og ræða við for-
eldra og nemendur.
„Hugmyndin með ein-
eltiskönnuninni og því ferli öllu
saman er að reyna að grípa inní
strax og stöðva eineltið. Það er
býsna forvitnilegt að fylgjast með
því núna að í þeirri könnun sem
við gerðum núna tveimur árum á
eftir hinni fyrri, að sjá að margir
af þeim sem bent var á fyrir
tveimur árum, mikill meirihluti
raunar, eru ekki nefndir núna
sem þolendur eða gerendur. En
það hefur færst til, það eru
komnir nýir, en eftir sem áður
virðist hafa tekist að taka á mál-
efnum flestra, það hefur virkað
en aftur á móti er það ekki end-
anleg lausn. Það virðist vera ein-
hver mekkanismi í hópnum sem
gerir það að það eru þá einhveij-
ir nýir sem verða fyrir athuga-
semdum."
Meiri afsMpti foreldra
„Við erum að gera tilraunir með
vitnisburðarform sem er þróað af
Skólaþjónustu Eyþings á Akur-
eyri,“ segir Guðbjartur Hannes-
son. „Þetta er þrískiptur vitnis-
burður - nemendur fylla út ítar-
legt blað sem er varðandi
kennsluaðferðir, samskipti við
aðra nemendur, líðan, heima-
nám, hvernig þeim finnst kenn-
arinn kenna og svo framvegis.
Foreldrar fylla út sambærilegt
form og síðan kennararnir. Síðan
er þetta allt borið saman. 1 við-
talinu er farið yfir þessi þrjú blöð
og borið saman og ræddir ein-
stakir þættir. Þarna er mikið
komið inná viðhorfið til kennar-
ans, Iíðanina, samskipti kennara
og nemenda.
Það er auðvitað ljóst að menn
eru misfærir að taka viðtöl en
þessi viðleitni núna f vitnisburði,
bæði hvað varðar eineltið og
annað, er auðvitað tilraun til að
draga fólk til samræðna á jafn-
réttisgrundvelli um fleiri mál
heldur en sem beinlínis eru
hefðbundin viðfangsefni skólans,
af því að við vitum að þau skipta
svo miklu máli. Við getum rætt
við foreldra á miklu meiri jafn-
ræðisgrundvelli, ekki til að segja
þeim fyrir verkum, heldur ekkert
síður til að þiggja leiðbeiningar
þeirra. Við þurfum ekkert síður á
því að halda að fá skoðanir
þeirra. Þannig að það má segja
að þetta sé tilraun í þá átt að
auka þessa umræðu en það er
mitt mat að í heildina séu for-
eldrar of afskiptalitlir af skólan-
um og of lítilþægir í kröfum til
okkar. Þetta er spurning um
samstarf en ekki að við séum að
stjórna þeim eða þeir okkur,"
segir Guðbjartur.
Skólinn er samstarfsverkefni
Grunnskólinn, eins og reyndar
allir skólar, er - eða á að minnsta
kosti að vera - samstarfsverkefni
allra sem honum tengjast. Skóli
á ekki að vera einangruð stofnun
þar sem stjórnendur og aðrir
starfsmenn fara sínu fram að
vild. Skóli á heldur ekki að vera
stofnun sem tekur við öllum
vandamálum heimilanna sem
senda börnin til náms. Skóli á að
vera þjónustustofnun og þjón-
ustan á að beinast að nemend-
unum. Þjónustan sjálf á að vera
samstarfsverkefni heimila og
skóla.
Einhver kann að segja að hér
sé gerður úlfaldi úr mýflugu
varðandi einelti kennara gagn-
vart nemendum. Tilfellin séu fá
og ekki rétt að dæma heila stétt
út frá hegðun nokkurra einstakl-
inga og vandamálið sé ekki raun-
verulegt vandamál heldur örfá
tilfelli. Það er hinsvegar sama
hve tilfellin eru fá. Fyrir þá nem-
endur sem verða fyrir einelti er
vandamálið raunverulegt. Fyrir
foreldra þessara nemenda skiptir
í raun engu þótt tilfellin séu fá.
Urræðin verða að vera fyrir
hendi. Foreldrar verða að geta
leitað eitthvert með sín mál
gagnvart kennurum og leiðirnar
þurfa að vera skýrar og skilvirkar.
Á hitt er einnig að líta að á
slíkum málum eru tvær eða fleiri
hliðar. Þótt hér hafi einkum ver-
ið spurt um einelti kennara
gagnvart nemendum skal áréttað
að einelti nemenda gagnvart
nemendum eða nemenda gagn-
vart kennurum er ekkert síður
alvarlegt mál.
Kennari sem sakaður er um að
leggja nemanda í einelti skilur
eigin gerðir ef til vill með öðrum
hætti en nemandinn. Engu að
síður þurfa hlutaðeigandi að eiga
kost á að fá sín mál leyst á full-
nægjandi hátt, hver svo sem sök-
ina á.
Semsagt: Tölum saman, vinn-
um saman!
Hvað finnst þér um einelti kenn-
ara gagnvart nemendum eða
nemenda gagnvart kennurum?
Hefur þú eða þín hörn orðið fyrir
sltku einelti eða þekkirðu ein-
hvern sem hefur orðið fyrir slíku?
Skrifaðu okkur bréf og skýrðu frd
sjónarmiðum þínum eða segðu
okkur sögu þína. Innsent efni
verður hugsanlega birt en að
sjdlfsögðu verður gætt nafnley nd-
ar og fyllsta trúnaðar við bréjrit-
ara ef þess er óskað.
ritstjori@dagur.is
Dagur
vegna helgarblaðs
Strandgötu 31
600 Akureyri.