Dagur - 03.07.1999, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 26. júní 1999 - 27
MATARGATJÐ
Uppskriftir
Notkun mjöls í grauta og
brauð er gerð góð skil og fær
dágott pláss í bókinni
„Matkultur i Norden - en
kokbok“.
Þama má finna grauta á
borð við danskan vatnsgraut
með eplum, norskan og
sænskan hafragraut svo eitt-
hvað sé nefnt. Svartbrauð frá
Alandseyjum og danskt rúg-
brauð eru á meðal þeirra
brauða sem leiðbeint er um.
Danska smurbrauðið fær líka
sitt pláss og eru gefin dæmi
um álegg sem fara vel saman
á slfku brauði enda eru
möguleikarnir fjölbreyttir í
þeim efnum.
Einnig er farið yfir notkun
berja og ávaxta til ýmiss kon-
ar matargerðar og svo auðvit-
að kjöt, fiskur, grænmeti og
kökur.
íslenskt
hverabrauð
2 kg rúgmjöl
1 tsk. salt
1 ltr mysu eða vatn
Blandið mjölinu og saltinu í
stóran pott. Setjið mysuna
eða vatnið smátt og smátt
samanvið og hnoðið deigið
þar til það er jafnt og þétt.
Setjið smávegis af feiti á
hendurnaf og formið brauðið
eftir því íláti sem það á að
bakast í. Best er að nota doll-
ur með góðu loki. Smyrjið
formið að innan og leggið
deigið í en fyllið ekki boxið,
þannig að eftir verði pláss
svo brauðið geti hefast.
Leggið votan kút yfir ílátið og
látið standa í sólarhring.
Þegar komið er að bakstri
smyijið þá lokið að innan og
setjið á ílátið. Setjið ílátið í
heitan hver, hraun eða sand
þar sem hiti er í jörðu. Bök-
unartími fer auðvitað eftir
því hve mikill hiti er þar sem
brauðið er bakað og hve
dökkt brauðið á að verða.
Getur verið allt frá sex tím-
um upp í sólarhring.
Færeyskar
„Drýlnr“
500 gr rúgmjöl
500 gr hveiti
6 dl vatn
4 tsk. natron
1/2 tsk. sykur
1/4 tsk. salt
Blandið saman vatni,
mjöli, sykri, salti og natroni
og hnoðið vandlega. Formið
deigið í tvö brauð. Brúnið
deigið vel í grillofni eða á
pönnu. Látið síðan í 200
gráðu heitan ofn og bakið í
um það bil 45 mínútur. Not-
ist á sama máta og rúgbrauð.
Guðrún M. Jónsdótt-
ir er formaður Hús-
stjórnarkennarafélags
Islands. „Það eru orð-
in fimm ár síðan farið
var að ræða um að
gefa út sameiginlega
matreiðslubók á veg-
um félagsins,“ segir
Guðrún. „Þetta hefur
eiginlega allt verið
unnið í sjálfboðavinnu.
Gunnel Bergensjö-
Hjelm, fullorðin kona
sem hefur verið í ára-
tugi hússtjórnarkennari
og alveg upp í háskóla,
tók að sér að vera rit-
stjóri. Hún fékk með sér
aðrar frá öllum Norður-
löndunum í ritnefnd og
þær hafa safnað saman
uppskriftum í þessa bók.“
Steinunn Ingimundar-
dóttir fyrrverandi skólastjóri
Hússtjórnarskólans á Varma-
landi safnaði efni í íslenska
hluta bókarinnar.
- Hvert var markmiðið með
bókinni?
„Meiningin var að það kæmi
eitthvað samnorrænt frá þessari
nefnd og að við gætum tekið á
léttan hátt fram séreinkenni
hverrar þjóðar. Það á að vera
hægt að nota bókina í kennslu
og eins er hún góð fyrir þá sem
hafa áhuga fyrir að fylgjast með
matarvenjum og siðum á hinum
Norðurlöndunum."
Bókin er með menningarlegu
ífvafí, sögulegum samanburði á
matarmenningu Norðurland-
anna, skoðað hvað er líkt og
hvað ólíkt í mat, matarsiðum og
venjum. Einkennandi þjóðar-
réttum eru gerð skil en einnig er
þar að fínna fjölda gamalla svo
og nýstárlegra og vinsælla upp-
skrifta frá hveiju Norðurland-
anna. Meginmál bókarinnar er á
sænsku, dönsku og norsku en
hefðbundnu hússtjórnar- eða
húsmæðraskólar eru fáir eftir.
„Það eru tveir eftir en þeir
starfa í öðru formi en áður. Hús-
stjórnarskóli Reykjavíkur er
starfandi og þar eru bæði stúlk-
ur og piltar. Bandalag kvenna í
Reykjavík hefur tekið við rekstri
skólans. Þar eru 22-24 nem-
endur á hverri önn og þeir fá
einingar eins og þeir væru í
fjölbrautaskóla. Það er fullgilt
nám til eininga. Eins er það á
Hallormsstað en það eru bara
þessir tveir skólar. Til skamms
tíma var boðið upp á hús-
stjórnarnám í Fjölbrautaskói-
anum í Breiðholti en nú er
búið að flytja það yfir í
Menntaskólann í Kópavogi og
því miður búið að fella þetta
nám út úr kjarna í FB. Ég hef
grun um að þar sé tæknin að
ryðja sér til rúms á kostnað þess
sem okkur finnst vera grunnur-
inn í tilverunni. Það verða ailir
að borða en fólk borðar ekki
tölvur."
Fieiri skólar bjóða heimilis-
fræði eða hússtjórn sem val en
Guðrún segist vilja sjá það víðar.
Hún segir þörfina fyrir hús-
stjórnarnám ekki hafa minnkað
þótt segja megi að eðli þess og
þarfirnar hafi breyst.
„Menntunin hefur líka breyst
frá því að Helga Sigurðardóttir
og aðrar kjarnakonur stofnuðu
skóla á sínum tíma, Hússtjórn-
arkennaraskólann. Þá var það
þriggja ára skóli sem tók allt
árið. I dag höfum við kennara-
háskólann þar sem heimilsfræði
eða hússtjóm er val og það eru
þrjátíu einingar af níutíu sem
kennarinn er með. Verklegi þátt-
urinn hlýtur þá að ýtast svolítið
til hliðar þannig að þær sem út-
skrifast í dag hafa ekki þessa
víðu menntun í akkúrat þessu
fagi.“
Guðrún bendir á að í aðal-
len - en kokbok, heitir bókin eða
atarmenningínorðrLmatreiðslubok.
efni
uppskrifta á máli viðkomandi
þjóðar auk sænsku, norsku eða
dönsku. Það gefur bókinni
skemmtilegt yfírbragð auk þess
sem hún er skreytt fíölda fal-
legra mynda.
„Það er mjög gaman að bera
saman uppskriftirnar," segir
Guðrún. „Til dæmis eru fær-
eyskar og íslenskar uppskriftir
mjög líkar. I upphafsköflunum
eru teknar • saman sögulegar
breytingar.“
- Hefur þróunin orðið svipuð
milli allra Norðurlandanna?
„Já, hún er nokkuð svipuð.
Hún færist meira út í það hvað
er fljótlegt, hvað er létt að gera
og hvað er hálftilbúið eða tilbú-
ið. Það fínnst okkur vera svolítið
vandamál vegna þess að okkur
fínnst að við þurfum að byija á
byijunarreit þegar við erum að
laga mat. Það er bara tíminn
sem vantar hjá fólki í dag.“
Þörfín ekki minni
Umhverfi hússtjórnarkennslu
hefur breyst mikið og hinir
Hússtjómarkennarar
aföllum Norðurlönd-
unum komu saman til
námskeiðs og
aðalfundarNorrænnar
nefndarum hússtjóm-
arfræðslu um liðna
helgi. Meðal annars
varhaldið upp á
90 ára afmæli nefnd-
arinnarmeð útgáju
samnorrænnar mat-
reiðslubókarmeð
menningarlegu ívafi.
Guðrún M. Jónsdóttir, formaður Hússtjórnarkennarafélags íslands: „Það er mjög gaman að bera saman uppskriftirnar.
Til dæmis eru færeyskar og íslenskar uppskriftir mjög líkar.“ mynd: billi
námsskrá grunnskóla standi að
börn eigi að fá eina stund í
heimilisfræði allan veturinn -
sem yfirleitt þýði þá tvær stundir
hálfan vetur-
inn. „Þegar
þau eru komin
í 5.-8. bekk
eiga þau að fá
tvær stundir
allan veturinn
eða fjórar
stundir hálfan
veturinn en
það er ekki
pláss fyrir það
í stundaskrá."
- Er hægt að
segja að heimilisfræðikennsla sé
mikilvæg sem liður í jafnréttis-
bardttunni?
„Ég er alveg sammála því
vegna þess að það sýnir sig að
það eru ekki sfður strákarnir
sem velja sér heimilisfræði þeg-
ar þeir fá tækifæri til að velja.“
Mikið fýrir grænmeti
- Hvað er helst í uppáhaldi hjá
þér sjálfri t sambandi við mat? A
hvaða línu ertu?
„Eg er mjög hrifín af græn-
meti og reyni að hafa það eins
mikið og ég get. Það hefur
breyst mikið eftir að krakkamir
urðu stórir. Hérna einu sinni var
maður alltaf með heilmikinn
morgunmat og heitan mat að
minnsta kosti einu sinni á dag
og þá alltaf með hrásalat sem
búið var til frá upphafi. Ekkert
keypt tilbúið. En nú vill það
verða svoleiðis að maður notar
það sem er fljótlegast en ég
kaupi ekki tilbúinn mat nema ef
algjörlega í harðbakkann slær og
allt annað er út úr myndinni
tímalega séð. Við notum mikið
af fiski og okkur finnst hann af-
skaplega góður. - HI
Noirænn matur
með menningarlegu ívafi