Dagur - 22.09.1999, Blaðsíða 7

Tfagur.
ÞJÓÐMÁL
ttei HAflW'A'VU.iV. . V K fl U f\ II \I HI I (\ V M - d
MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 19 9 9 - 7
Varúóarreglan og
Flj ótsdalsvirkjun
vafans. Síðast í grein, sem hún
ritar í Mbl. þ. 1 l.þ.m. En henni
virðist erfitt að láta þá skoðun
sína gilda um Fljótsdalsvirkjun.
,Á Eyjabökkum verpa 13 tegundir fugla, 50-70% geldra heiðargæsa á íslandi fella þar fjaðrir og eru þar í sárum í
u.þ.b. 4 vikur á ári, hreindýrin nýta sér svæðið til beitar, þar er að finna fjölbreyttan gróður, jafnvel láglendisteg-
undir og verður landið að teljast einstaklega beitarþolið, “ segir Kolbrún m.a. í grein sinni.
KOLBRUN
HALLDORS-
DOTTIR
ALÞINGISMAÐUR
SKRIFAR
Mig langar að gera að umræðu-
efni framkvæmdaáætlun ríkis-
stjórnarinnar um sjálfbæra þró-
un í íslensku samfélagi. Aætlun
þessi var samþykkt í ríkisstjórn-
inni að Ioknu umhverfisþingi,
sem haldið var 1996. I henni er
gerð grein fyrir þeim meginregl-
um, sem gilda í almennum um-
hverfisrétti og voru samþykktar á
heimsráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna um umhverfi og þróun
í Ríó 1992. Ein þeirra er svoköll-
uð varúðarregla, sem kveður á
um það að ekki skuli að öðru
jöfnu ráðist í framvkæmdir sem
kunna að hafa alvarleg eða óbæt-
anleg umhverfsiáhrif í för með
sér, fyrr en sýnt sé að þær hafi
ekki slík áhrif. I öðru lagi langar
mig að vitna í kaflann um Orku
og iðnað, en þar segir: Þróun ís-
lensks iðnaðar og orkubúskapar
verði með þeim hætti að nýting
orkulinda skerði ekki lífskilyrði
komandi kynslóða og að slík nýt-
ing og hvers kyns iðnaðarstarf-
semi valdi ekki skaðlegri meng-
un eða óhóflegri röskun vistkerfa
og náttúruminja. Hlutverk var-
úðarreglunnar er að tryggja það
að náttúran fái notið vafans,
þegar einhver vafi leikur á því að
vísindin geti svarað til um áhrif
viðkomandi framkvæmda á líf-
ríkið. Þetta er afskaplega göfug
regla og nær jafnt til lífsskilyrða
manna og dýra, en hvemig kem-
ur hún fram í gjörðum ríkis-
stjórnarinnar?
Hér er efLnn
Deilt er um Fljótsdalsvirkjun
210 MW virkjun Jökulsár í
Fljótsdal, sem gerir ráð fyrir
rúmlega 4 km stíflu og 44 km2
uppistöðulóni á Eyjabökkum við
rætur Snæfells. Þar að auki er
gert ráð fyrir að safna saman
vatni úr nærliggjandi bergvatns-
ám og færa það vatn með veitu-
skurðum, niðurföllum og jarð-
göngum í Eyjabakkalón.
Eyjabakkar eru svokallað
flæðiland, þeir liggja í 650 metra
hæð yfir sjávarmáli og ná frá svo-
nefndu Snæfellsnesi upp að
Eyjabakkajökli. Á Eyjabökkum
verpa 13 tegundir fugla, 50% -
70% geldra heiðargæsa á Islandi
fella þar fjaðrir og eru þar í sár-
um í u.þ.b. 4 vikur á ári, hrein-
dýrin nýta sér svæðið til beitar,
þar er að finna ljölbreyttan gróð-
ur, jafnvel láglendistegundir og
verður Iandið að teljast einstak-
lega beitarþolið. Þar eru ein-
stæðar náttúruminjar þar sem
eru hraukar uppi undir Eyjafelli,
sem bera vitni um framhlaup
Eyjabakkajökuls 1890. Þá hefur
jökullinn hlaupið fram með slíku
afli að hann hefur rótað upp um-
talsverðu magni af grónu landi,
rutt því saman í hrauka og ýtt á
undan sér. Síðan hopar jökullinn
en eftir standa Hraukarnir, þög-
ul minnismerki um afl skriðjök-
ulsins. Þessar náttúruminjar eru
að öllum líkindum einstæðar í
veröldinni, þær er einungis að
finna á tveimur stöðum á Islandi
og ættu því að njóta friðunar
sem sérstæð landslagsheild skv.
náttúruverndarlögum. Þá full-
nægir svæðið öllum skilyrðum,
sem gerð eru til votlendissvæða
með verndargildi skv. Ramsar
sáttmálanum og bíður þess eins
að stjórnvöld útnefni það sem
slíkt.
Við virkjun Jökulsár í Fljótsdal
tapast allt það land, sem hér er
lýst, undir vatn. Þess utan tapast
einir 15 fossar auk fjölda flúða
og hávaða í ánni þar sem hún
rennur 20-30 km. leið niður í
Fljótsdal. Er hægt að halda því
fram að ffamkvæmd, sem hefur í
för með sér aðra eins röskun á
viðkvæmu vistkerfi landsins og
dýrmætum náttúruminjum, sé í
sátt við náttúruna og sé innan
hóflegra marka? Ef svo er þá
heldur ríkisstjórnin sínu striki
óhikað með hreina samvisku, en
ef á því leikur nokkur vafi þá er
ríkisstjórnin skuldbundin til að
láta náttúruna njóta þess vafa.
Enda hefur umhverfisráðherra
Siv Friðleifsdóttir lýst því yfir
hvað eftir annað að hún vilji og
muni láta náttúruna njóta
Að vega og meta
Ríkisstjórnin hefur yfir að ráða
tæki, sem ætlað er að meta það
hvort röskun af því tagi sem að
framan greinir sé innan hóflegra
marka eður ei. Þetta tæki nefnist
mat á umhverfisáhrifum og hef-
ur verið notað af vestrænum
þjóðum um áratuga skeið, ein-
mitt til þess að leiða til lykta
ágreiningsmál af því tagi sem við
eigum nú í. Við höfum komið
okkur saman um lög, sem kveða
á um hvernig slíkt mat á að fara
fram og þó í þeim lögum sé
ákvæði sem túlka má á þann veg
að Fljótsdalsvirkjum þurfi ekki
að undirgangast slíkt mat, þá
væri ríkisstjórnin, -með því að
túlka það náttúrunni í hag, að
framkvæma vilja meiri hluta
þjóðarinnar og standa við orð sín
í framkvæmdaáætlun um sjálf-
bæra þróun.
Raunar langar mig að stinga
upp á því hér að ríkisstjórnin
gerist enn djarfari og um leið
göfugri í gjörðum sínum. Ef ráð-
herrar, sem lýst hafa því yfir að
þeir vilji sættir í þessari deilu,
meina eitthvað með því sem þeir
segja, ættu þeir að koma því til
leiðar að framkvæmdum við
virkjunina verði hreinlega slegið
á frest meðan við mörkum okkur
stefnu til framtíðar, stefnu sem
gerir okkur kleift að stunda sjálf-
bæran orkubúskap, vega og meta
virkjanakosti, finna lausnir {
byggðamálum og síðast en ekki
síst nota nýju náttúruverndarlög-
in náttúrunni og mannlífinu til
hagsbóta. Ef við ætlum að eiga
von um bjarta framtíð í þessu
landi þá er okkur lífsnauðsyn að
ná sátt um alvöru stefnu um
sjálfbæra þróun í íslensku sam-
félagi.
Stóríðja við Eyjafjörð
SVANBJÖRN
SIGURÐSSON
RAFVEITUSTJÓRI Á
AKUREYRI
SKRIFAR
Fyrir eitt hundrað og tveim árum
var stofnsett stóriðja við Eyja-
Ijörð. Þá var stofnað fyrirtæki á
Gleráreyrum á Akureyri, sem hét
Tóvélar Eyfirðinga, til að vinna
söluvöru úr ull af íslensku sauð-
kindinni. Samband Islenskra
Samvinnufélaga tók síðar við
verksmiðjunni og var hún nefnd
Gefjun. Iðnaðurinn óx og dafn-
aði og brátt fisu fleiri verksmiðj-
ur á eyrunum við Glerá. Stofnuð
var Skinnaverksmiðjan Iðunn,
þar sem sútaðar voru gærur,
saumaðir pelsar og gerðir skór.
Síðar reis fataverksmiðjan Hekla,
en þar var framleiddur allskyns
klæðnaður. Það mun hafa verið
árið 1984, sem starfsemi Sam-
bandsins náði hámarki á Akur-
eyri og voru þá um 1.000 starfs-
menn við rekstur verksmiðjanna.
Akureyringar voru þá 13.711 og
7,3% þeirra voru starfsmenn iðn-
aðardeildar SÍS.
Þessi iðnaður skapaði sterkan
byggðakjarna sem enn er við lýði.
I sogkrafti SÍS-verksmiðjanna
skapaðist og þróaðist annar iðn-
aður og aðrar atvinnugreinar,
sem lifa enn, og í því sambandi
kemur mér Útgerðarfélag Akur-
ejringa fyrst { hug. Um þessar
mundir eru Akureyringar um
15.000. Stóriðja sem hefði 500
starfsmenn á launaskrá er ekki
eins risavaxin og mönnum virðist
í fyrstu, en áhrifin á atvinnulífið
verða mikil. StarfsmannaQöldi
slíkrar verksmiðju yrði þó ekki
nema 3,3% af öllum íbúum Akur-
eyrar.
Árið 1984 var raforkpnotkunin
á Akureyri um 110 GWh, en á ár-
inu 1999 virðist hún ætla að
verða um 127 GWh. Þessar tölur
eru ekki í góðu samræmi við
íbúafjöldann, en það er reyndar
Ný stóriðja við Eyja-
fjörð mirndi á sama
hátt draga með sé
annan iðnað og aðrar
atvinnugreinar, sem
til dæmis, hyggðist á
þekkingariðnaði, með
Háskólann á Akureyri
í hroddi fylkiiigar.
ekki eingöngu vegna stóriðjunnar
á Gleráreyrum, sem ekki er leng-
ur til, heldur að hluta til vegna
þess að upphitun húsa hefur
færst að mestu frá raforku til
jarðvarma.
Ný stóriðja við Eyjafjörð mundi
á sama hátt draga með sé annan
iðnað og aðrar atvinnugreinar,
sem til dæmis, byggðist á þekk-
ingariðnaði, með Háskólann á
Akureyri í broddi fylkingar, eins
og fram kemur í svargrein eftir
Jörund Valtýsson við „Stóriðja og
menning við Eyjafjörð" í Viku-
degi 15. júlí sl. Með þekkingar-
iðnaði á Jörundur við rannsóknir,
tölvuvísindi, hugbúnaðariðnað,
erfðatækni, fjármálaþekkingu og
fleira. Vissulega er þekkingariðn-
aður áhugaverður, en fyTst þarf
að hressa upp á atvinnulífið með
aukinni framleiðni. Það vantar
stóriðju á svæðið, til dæmis sink-
verksmiðju.
Byggðin við Eyjafjörð mundi
styrkjast og vaxa, atvinnusvæðið
stækka og haghvæmni aukast.
Eina landssvæðið sem hefur
möguleika á að mynda byggða-
kjama, sem væri mótvægi við
höfuðborgarsvæðið og draga
mundi úr fólksflótta þangað, er
Eyjafjarðarsvæðið.
Meðaltalstölur yfir rafafl sem
flutt var frá Blönduvirkjun í
ágústmánuði sl. fóru 97,2% til
vesturs og mest af því áfram til
suðvesturhornsins, en 2,8% til
austurs. Meðalframleiðsla afls
var tæplega 100 MW. Virkjunin
getur framleitt 150 MW. Rafork-
an er flutt til suðvesturlands, því
á Norðurlandi er ekki þörf fyrir
hana eins og málin standa. I
Kröflu er hliðstæða sögu að
segja, þar fóru 90,1% austurum
áleiðis til suðvesturlandsins, en
9,9% urðu eftir á norðaustur-
landi. Meðalframleiðsla afls í
Kröflu var í ágúst tæplega 55
MW. Mikil töp verða við þennan
flutning á afli, sem mundi bætast
við það afl sem tiltækt er milli
Blönduvirkjunar og Kröflu, ef
stór notandi yrði til á því svæði.
Ódýrasta raforkan fyrir stóriðju
er á Akureyri.