Dagur - 18.08.2000, Síða 17

FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 2000 - 17
LÍFIÐ í LANDINU
Tími Opalka
Roman Opalka: „Af hverju má blaðamaðurinn ekki vera með á myndinni? Hann er hluti afþessu viðtali. Mér finnst al-
veg óþarfi að ég sé að stilla mér upp alveg sérstaklega." mynd: einar j.
Sýningin Tími -fresta
flugi þínu verðuropn-
uð íListasafni Reykja-
víkur - Kjarvalsstöðum
á morgun, laugardag-
inn 19. ágústkl. 15.
Sýningin erá dagskrá
menningarborgarinnar
og kemurhingað frá
Listasafni Bergen.
Fjölmargar þekktir
listamenn eiga verk á
sýningunni og ereinn
þeirra, Roman Opalka,
staddurhérá landi.
Megininntak sýningarinnar Tt'rni
- frestci flugi þínu er viðhorf list-
arinnar til tímahugtaksins. Það
kemur fram á ólíkan hátt í verk-
um Dieter Roth, Kristjáns Guð-
mundssonar, Errós, Felix
Gonzales-Torres, Lawrence
Weiner, Jospeh Kosuth, Christ-
ans Boltanski, On Kawara, Pers
Kirkeby, Yoko Ono, Dennis Opp-
enheim, Andreas Serrano, Chri-
stos og Claudes Rutault, en þeir
eru meðal þeirra sem eiga verk á
sýningunni. En það er Roman
Opalka sem er hingað kominn
til að setja upp sín verk. Hann
segist ekki treysta öðrunt til þess
en það er okkar heppni, því
Opalka hefur undanfarin 35 ár
fengist við að skapa tímann í
málverkum sínum.
Nálgast hvíta flötinn
Hann ákvað eftir vandlega íhug-
un að mála töluna einn með
hvítum lit á svartan grunn. Síð-
an málaði hann tvo og þannig
áfram í átt að hinu óendanlega.
Málverk Opalka eru öll jafn stór,
þakin litlum tölustöfum. Þegar
hann byrjar á nýju málverki,
bætir hann 1% hvítum lit við
grunnlitinn. Þegar hann byrjar á
nýrri tölu klárar hann hana áður
en hann dýfir penslinum aftur í
málninguna. Þessi vinnuferð
leggur áherslu á tölurnar en gef-
ur verkunum jafnframt ákveðið
sjónrænt yfirbragð án þess að
það sé markmiðið.
Nýjustu verk Opalka nálgast
að vera hvítar tölur á hvítum
fleti, en á verkunum fimm sem
sýnd eru á Kjarvalsstöðum má
enn greina gráan lit. Tölurnar í
kringum fjórðu milljónina eru
læsilegar. Á móti verkunum
hanga ljósmyndir sem Opalka
tekur af sjálfum sér á hverjum
degi fyrir framan málverkið sem
hann er að vinna að. Þá vantar
aðeins upptökur af rödd Opalka,
sem telur á pólsku um leið og
hann málar. Hún mun koma úr
hátölurum sem ekld var búið að
setja upp í gær.
Hætti aö hlaupa
Verk Romans Opalka vekja
furðu, áhuga og spurningar sem
brenna á vörum þess sem kemst
í návígi við listamanninn.
Hvernig datt þér þetta í hugr
Hvernig hefurðu þetta úthald?
Færðu aldrei leið? Langar þig
aldrei til að hætta? Opalka svar-
ar öllum slíkum spurningum
greiðlega. Ymislegt í fari hans
minnir á franskan menntamann,
en þó hann hal'i fæðst í Frakk-
landi íýrir 69 árum ólst hann
upp í Póllandi og lítur á sjálfan
sig sem Pólverja. Undanfarin 25
ár hefur Opalka búið í Frakk-
landi en líklega er lengra síðan
hann lærði tungumálið því hann
talar hrcimlausa frönsku.
„Sjáðu allt þetta fólk sem
hleypur og hefur ekki lengur
tíma fyrir gönguferðir,“ byrjar
hann um leið og ég hef kynnt
mig. „Mitt starf Iíkist meira
gönguferð innan tíma og rúms
einnar ævi en hlaupi. Tutt-
ugusta öldin hefur einkennst af
hlaupum á eftir nýjungum, ekki
aðeins í tækni heldur líka í
myndlist. „
- Og þér hafið misst áhuga á að
hlaupa?
„Einmitt. Eg var búin að
skapa mér nafn, ekki aðeins í
Póllandi heldur líka í Evrópu,
en langaði ekki til að fá áfram
klapp á bakið fyrir að gera hluti
sem ganga í augun á fólki. Eg
fékk líka nóg því mér finnst
listamenn á 20. öld ekki fá svig-
rúm til að eldast í myndlist. Það
á reyndar ekki aðeins við um
listina. Samfélagið éinblínir á
æskuna í allri sköpun svo þeir
sem hafa ekki fengið sín tæki-
færi fyrir fertugt, missa af
þeirn."
Stefniunót við sjálflð
„Auðvitað eru eldri myndlistar-
menn viðurkenndir í heimi list-
arinnar, en viðurkenningin er
byggð á fortíðinni ekki nútíð-
inni. Myndlistamaður ætti að fá
að lifa með tímanum og dýpka
verk sitt, en kannski hefur sam-
félagið glatað hæfileikanum til
þess og þar með hann líka. Eg
sé ferðamenn á hótelinu mínu,
eldra fólk sem er hingað komið
til að sjá enn einn hút af heim-
inum í stað þess að fara á
stefnumóti við eigið sjálf. Mín
verk miða öll að stefnumóti við
mig sjálfan. Það má líta á það
sem sjálfselsku, en þó hugmynd-
in byggi á minni eigin tilvist og
tíma hennar, er hún algild. Hún
minnir okkur á að láta ekki l’or-
heimskast af sjónvarpinu, inter-
netinu og öllu því sem tilheyrir
nútímanum.
Ég byrjaði mcð svartan grunn
og hef síðan stefnt að hvíta litn-
um. Nýjustu málverkin mín eru
næstum því alveg hvft, en sem
listamaður hef ég eytt lífi mínu í
að ná þessum lit. Eg kalla þenn-
an hvíta lit ýmist andlega hvítt
eða verðleika hvítt. Ég læt mála
veggina sem ég hengi málverkin
á í þessum hvíta Iit svo fólk geti
áttað sig á því hve langt ég er
kominn. Það er ákveðin fórn
fólgin í Jjví að byggja upp hvíta
litinn. Ég reyni ckki að stytta
mér leið eins flestir myndlistar-
menn 20. aldarinnar sem mála
einlitt, en ég á samt ekki við að
þeir hafi rangt fýrir sér. Þeir
hafa sínar ástæður, ég mínar. Og
mín aðferð þýðir að þegar ég hef
náð hvíta litnum mun hann fela
í sér öll málverkin sem ég gerði
á undan því. - Alveg eins og ég
og þú berum með okkur allan
þann tíma sem við höfum lifað á
þeirri stundum sem við erum
núna.“
Klora mér ekki
„Ég hef því komið mér í þá að-
stöðu að geta verið alveg rólegur
á meðan starfsbræður mínir
hlaupa á eftir nýjungunum. Ég
auðga jjekkingu mína á við-
fangsefni mínu og þarf ekki flýta
mér. Verkið er líf mitt en það er
Iíka algilt því hver og einn getur
lært að hugleiða tímann á þenn-
an hátt.“
- Það hvernig þér lýsið tíman-
um, að hver stund feli í sér allar
stundirnar á undan, minnir á
heimspeki Bergsons. Ertu undir
áhrifum frá honum?
„Það er heilmikil heimspeki í
þessari nálgun. Ég er örugglega
ekki einn um að hugsa á Jjennan
hátt, en kannski legg ég meira
upp úr hugsuninni en margir
aðrir.
Ég tek niynd af sjálfum mér á
meðan ég mála til að leggja
áherslu á að upprétt staða mín
frammi fyrir striganum minnir á
upprétta stöðu mannsins
frammi fyrir heiminum. Verkið
felur í sér þá hugmynd að mála
umheiminn og í þeim skilningi
vekja vinnan mig og vonandi
aðra líka til umhugsunar. Ég
Jrarf ekki að klóra mér í höfðinu
eins og svo margir myndlistar-
menn yfir Jjví hvað ég eigi nú að
gera því ég veit það. En ég veit
ekki hvaða skilning á heiminum
ég á eftir að öðlast, en það er
önnur saga.“
- Lhn hvað hugsið þér á meðan
þér eru að mála?
„Um allt og ckkert."
Sátt við aðstæður
Roman Opalka fullyrðir að hann
sé þurfi ekkert endilega að mála
á hverjum degi, en þar grípur
konan hans inni og segir að það
sé ekki rétt. Hann sé alltaf að.
„Já, af því ég hef alltaf jafn mik-
inn áhuga á Jjví sem ég er að
gera. Tilhugsunin um að ég
muni einhvern daginn ná Jress-
um fullkomna hvíta lit, Jiar sem
tölurnar og grunninn verða eins
á litinn, hvetur mig áfram. Það
eina sem mun aðgreina Jiær er
tegund litarins svo þeir sem ef-
ast geta leitað svara með hjálp
röntgengeisla."
Spurningin hvort hann sjái
eftir að hafa byijað og hvort
hann langi aldrei til að hætta er
fallinn upp sjálfa sig. „Við fæð-
umst inn í aðstæðurnar sem við
lifum við á sama hátt og við
fæðumst með ákveðin gen. Ann-
að hvort sættum við okkur við
þessar aðstæður eða ekki; Það er
alltaf hægt að fremja sjálfsmorð.
En ég vil reyna að skapa með því
sem ég hef.
Til að geta gert það þarf ég að
byrja á því að spyrja hvað ég sem
málari geti gert við Iíf mitt. Get
ég fundið því sannleika sem ég
geri og sætt mig við starf mitt
sem myndlistarmaður? Ég geri
það með því að skapa einfald-
leika í þeim skilningi sem Pascal
leggur í hann. Það er að segja
þvf sem ég hef en ekki með því
að skapa stórbrotið listaverk.
Mitt markmið er ekki að breiða
yfir heiminn enda mun það
aldrei takast. Ég reyni heldur að
gera sem mest úr Jreim takmörk-
unura sem mér eru sett í tíma
og rúmi sem listamaður og
manneskja." MEÓ
Á hverjum degi tekur Opalka mynd af sjálfum sér við málverkið sem hann
vinnur að. Til að þær nái að túlka tímann sem best klippir hann hárið á sér
sjáifur, er alltaf í sömu skyrtunni og með sama hálsmenið.