Alþýðublaðið - 23.02.1967, Qupperneq 3

23. febrúar 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ 3
Stórþjóðirnar geta lært af
smáþjóðunum
Reykjavík, EG
— Ég er þeirrar skoðunar,
að stórþjóð'irnar geti margí
laert af smláþjóíjaiium, sagíii
Fulbright senator í athyglis-
verðri ræðu, sem liann hélt í
Hátíðasal Háskóla íslands í gær
í tilefni tíu ára afmælis Ful-
brightstofnunarinnar á íslandi.
Hvert sæti í salnum var skip-
að og mikill mannfjöldi stóð
og hlýddi á ræðu Fulbrights
bæði í hátíðasalnum og á gang-
inum fyrir framan. Meii/.ita-
málaráðherra, dr. Gylfi Þ.
Gíslason og James K. Penfield
ambassador Bandaiflkjanna á
íslandi fluttu einnig ávörp við
þessa athöfn, en Ármann Snæ-
varr háskólarektor bauð Ful-
bright og konu lians velkomin
og kynnti ræðumenn.
Fulbrrght og kona hans Eliza
beth komu til landsins um níu
leytið í gærmorgun með Loft-
leiðaflugvél. X Keflavík tóku á
móti þeim k m.a. ambassador
Bandaríkjanna á íslandi og yf-
irmaður Varnarliðsins. í gær-
dag hitti senatorinn að m!áli dr.
Bjarna Benediktsson forsætis-
ráðherra og Emil Jónsson utan
ríkisráðherra.
Samkoman í hátíðasal Há-
skóia íslands var í tilefni þess
að tíu ár eru liðin síðan Ful-
brightstofnunin eða Mennta-
stofnun Bandaríkjanna á ís-
landi tók til starfa.
Ármann Snævarr rektor Há-
skóla íslands bauð senator Ful-
bright velkominn og kynnti um
leið nokkrum orðum það starf,
sem unnið hefur verið á veg-
um Menntastofnunar Banda-
ríkjanna á íslandi frá því hún
tók til starfa. En alls hafa 169
íslendingar og 40 Bandaríkja-
menn fengið styrki á vegum
stofnunarinnar sl. 10 ár.
J. William Fulbright sagði í
upphafi ræðu sinnar í Háskól-
anum í gær, að hann hefði
einu sinni komið hér áður í
seinni heimsstyrjöldinni, en þá
aðeins staðið mjög stutt við.
Hann kvað ísland um ýmislegt
minna á það kjördæmi í Ozark-
fjöllum sem hann hefði fyrst
verið fulltrúi fyrir á Banda-
ríkjaþingi. Mannfjöldinn væri
svipaður og fjöllótt væri og
hverir á báðum stöðum. Við
notum að vísu ekki hverina
okkar til þess að hita upp hús,
sagði hann, heldur til þess að
hressa upp á og endurnæra
taugaveiklað fólk!
Inntakið í ræðu senatorsins
var alþjóðleg menntun og von-
in um betri veröld. — Á sviði
alþjóðlegra samskipta, sagði
liann, er lilutverk menntunar-
innar að gera samskipti þjóð-
anna mannlegri og betri eftir
því sem i mannlegu valdi
stendur. Hann minnti á mörg
og margvísleg vandamál, sem
mannkynið á við að etja, atóm-
vopnahættan vofði sífellt yfir,
mannfjölgunin og fátækt hefðu
margvísleg vandamál í för með
sér, en það væri ekki í sam-
ræmi við mannlegt eðli að ’gef-
ast upp þótt mörg ljón væru á
veginum.
Hann minnti á hve undarlegt
það væri, að er talað væri um
þjóðir væri oft talað um
,,veldi“, eins og valdið væri
aðalatriðið, en ekki góð stjórn.
Við verðum að temja okkur að
hugsa um þjóðir sem samfélög
en ekki sem veldi, sagði hann,
og minnti síðan á fallvaltleik
stórvelda eins og Rómaveldis
og brezka heimsveldisins. —
Ég held að stórþjóðir eins og
Bandaríkin geti mikið lært af
smáþjóðum eins og íslandi,
sagði senatorinn. Sjmáþjóðir
telja sig ekki hafa ábyrgð eða
hagsmuna að gæta um víða ver
öld og geta því einbeitt kröft-
um sínum að góðri stjórn til
hagsbóta fyrir þegna sína. ís-
land er !gott dæmi um slíkt
land, þar sem ríkir velmegun
og góð stjórn. Stóru löndin
hafa hlutfallslega of mikil völd,
og litlu löndin of lítil, þótt svo
leiðtogar þeirra séu e.t.v. í
engu síðri en leiðtogar stór-
veldanna. Það er ef til vill ó-
hjákvæmilegt að meira beri á
stórum löndum, en það er alls
ekki óhjákvæmilegt áð þau ráði
öllu. Oft er það að smáríkin
skelfast ýmsar aðgerðir, sem
stóru rikin kynnu áð grípa til
ef smáríkin létu að sér kveða,
en samt er það svo áð allmörg
lítil lönd hafa boðið stór-
veldum byrginn á síðustu árum
og komizt upp með það. Má
þar t.d. nefna Kúbu, Mexíkó
og Júgóslavíu. En það er ekki
endilega þetta, sem smárikin
eiga að gera heldur eiga þau
Fulbriffht á fundi með íslenzkum blaðamönnum.
Ilvert sæti var skipað, þegar Fulbright flutti fyr irlestur sinn.
að hjálph til að ííndurlífga
ýmsar alþjóöa stofnanir og vera
ófeimin við að láta í ljós skoð-
anir sínar á alþjóðavettvangi.
Þá geta smáríkin líka, sagði
Fulbright, með þátttöku í
menningar- og menntasam-
skiptum komið miklu góðu til
leiðar.
Senatorinn ræddi um heims;
samfélag cg sagði að smáríkin
gætu lagt skerf af mörkum til
þess með því að komast yfir
vanmáttarkennd sína en stóru
löndin með þvi að kasta burt
hrokanum.
Síðan rakti Fulbright til-
koinu laganna um Fulbright-
námsstyrkina, sem í fyrstu
voru byggðir á fé, sem Banda-
ríkjastjórn átti inni í öðrum
löndum vegna sölu á hergögn-
um og setuliðseignum, en nú
væri starfsemin orðin víðtæk-
ari og byggðist yfirleitt á tví-
hliða samningum við þau 49
lönd, sem Bandaríkjamenn
ættu slík skipti við. Alls kvað
hann 509 milljónum dala hgfa
verið varið til námsstyrkja á
vegum Fulbrightstofnana og
væri það minna en hálft pró-
sent þeirrar upphæðar, sem
Johnson forseti hefði farið
fram á U1 varnarmála fyrir
næsta fjárhagsár í Bandaríkj-
unum, sem hefst 1. júlí næst-
komandi.
Mjög góður rómur var gerð-
ur að ræðunni í gær í hátíða-
sal Háskóla íslands þar sem
hvert sæti var skipað sem fyrr
segir. Viðstaddir þar voru m.a.
forsætisráðherra, utanríkisráð-
herra og menntamálaráðherra
dr. Gylfi Þ. Gíslason, sem hélt
stutta ræðu við athöfnina.
Gylfi minnti á það hve mikil-
væg menntunin hefði ávallt
verið okkur íslendingum. Þótt
hér hefði verið eymd og fá-
tækt hefði þjóðin ævinlega
kunnað skil á gildi menntunar
og menningar. Hann kvað sen-
ator Fulbright og konu hans
sérstaklega velkomin hingað af
tveim ástæðum. Fyrst og fremst
væri Fulbright brautryðjandi
á sviði menntunar og menning-
ar, ekki aðeins í heimalandi
sínu heldur og einnig í álþjóð-
legum menningarskiptum. Að
hinu leytinu er hann velkom-
inn hingað, sagði Gylfi, vegna
þess að hann er einn af for-
ystumönnum utanríkisstefnu
Bandarikjanna, en íslending-
ar ættu ekki jafn náin sam-
skipti við neina aðra þjóð og
Bandaríkjamenn. Kvaðst hann
vona, að af hálfu íslendinga
mætti þetta samstarf ævinlega
vera í þeim anda, að eina ráð-
ið til að eiga vin væri að reyn-
ást vinur.
James K. Penfield ambassa-
dor Bandaríkjanna á íslandi
flutti einnig stutt ávarp í hár
tíðasal Háskólans í gærdág.
Hann sagði í upphafi máls síns,
að Fulbright starfsemin væri
svo vel þekkt og mikils metin
hvarvetna. að þar þyrfti engin
Framhald á 15. síðu.