Dagur - 20.01.2001, Blaðsíða 7

T^mt'
LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 2001 - 31
RITS TJÓRNARSPJALL
Atgervi og pólitík
Frá umræðum á þingi í vikunni um öryrkjafrumvarpið.
Ég heyrði Sighvat Björgvinsson,
sem nú er á leið út af þfngi og í
stól forstjóra Þróunarsamvinnu-
stofnunar Islands, scgja eitthvað
á þá leið í kvöldfréttum á ein-
hverri stöðinni í fyrrakvöld, að
þeir sent sæktust eftir ábyrgðar-
stöðum í stjórnmálum yrðu að
gera sér Ijóst að þetta gætu verið
erfið störf og lýjandi og í þeim
fælist oft á tíðum gríðarlegt álag.
En við því væri í sjálfu sér ekkert
að segja því fólk veldi það sjálft
að fara íþetta, það væri ekki
skikkað til þess. Sighvatur var
þarna að bregðast við einhverj-
um anganum af umræðunni sem
spunnist hefur í kjölfar þess að
Ingibjörg Pálmadóttir fékk aðsvif
í beinni sjónvarpsútsendingu á
miðvikudagskvödið. Ég þekki
ekki og hef ekki vit á hvað það
var nákvæmlega sem gerðist,
hvort það var aðkenning að
hjartaslagi eða eitthvað annað.
En hitt virðist nokkuð Ijóst að
meðvirkandi þáttur í þessum
veikindum var langvarandi stress
og álag. Ekki þarf að efast unt að
Sighvatur veit hvað hann er að
tala um þegar hann segir að
stjórnmálamenn, og þá kannski
sérstaklega þeir sem gegna emb-
ætti heilbrigðisráðherra, megi
búa við mikið álag. Sjálfur var
bann í því ráðuneyti á miklum
umbrotatímum og þóttust marg-
ir á þeim tíma sjá hversu nærri
starfið gekk honum um skeið.
Eftirsóknarvert starf
Þetta aðsvif Ingibjargar hefur
auk annars varpað kastljósinu
nokkuð á starf stjórnmála-
mannsins, og þess álags sem þar
er oft, sérstaklega hjá ráðherr-
um.Sighvatur talar um að fólk
velji sér þetta starf sjálft, sem er
vissulega rétt, en spyrja má -
svona með hliðsjón af þessu at-
viki með lngibjörgu - hvort þetta
séu ekki störf sem eru afar
óspennandi eins og þau eru í
dag?
MiMð álag
Eflaust eru ráðuneytin misjafn-
lega erfið og augljóslega fer það
líka dálítið eftir tímabilum hver-
su mikið álag er á þeim á hverj-
um tíma. Hitt ætti þó að vera
nokkuð ljóst að ráðherrar eru að
staðaldri undir verulegu álagi og
þurfa alltaf að vera til taks.
Vissulega gefst þeim kostur á að
fara í sumarfrí og eiga stund og
stund út af fyrir sig, en miklu
oftar er það þó að ætlast er til
þess að þeir sinni mjög fjölþætt-
um skyldum auk þess að leysa úr
aðsteðjandi pólitískum vanda-
málum. Ráðherrar ( og auðvitað
borgarstjóri og bæjarstjórar
stærri sveitarfélaga líka ) eru því
að mörgu leyti í svipuðu hlut-
verki og t.d. stjórnendur stórfyr-
irtækja hvað varðar stjórnunar-
Iega ábyrgð og rekstur mála-
flokka. Því til viðbótar kemur
síðan að undantekningarlaust
eru ráðherrar forustumenn í
flokkum sínum. Sem flokksfor-
ingjar hafa þeir jafnframt miklar
skyldur, sem þeir geta ekki leyft-
sér að vanrækja. Þeim ber að
mæta á fundi hér og fundi þar og
bitta flokksmcnn vítt og breitt
um landið. Slíkir fundir eru oft-
ar en ekki á kvöldin, þannig að
vinnudagur ráðherra getur auð-
veldlega orðið nokkuð langur.
Þetta á við um hvaða ráðherra
sem er, algerlega óháð því úr
hvaða flokki hann kemur. Ætli
þetta fólk sér síðan að eiga eitt-
hvert fjölskyldulíf út af fyrir sig
má reikna með að viðkomandi
þurfi á afskaplega góðu skipulagi
að halda.
Þmgmenn líka
Raunar má segja að flest það
sem sagt er um ráðherra eigi að
einhverju leyti við um þingmenn
líka. En í minna mæli þó. Það
finnast vissulega þingmenn sem
starfa utan þings með þing-
mennskunni, en það eru þá
menn sem eru að kalla yfir sig
mjög aukið álag eða eru þá sinna
þingmennskunni og hlutverkum
sínum þar með hangandi hendi.
Aðrir þingmenn eru aftur á móti
önnum kafnir og allan ársins
hring að sinna þingmennskunni
í breiðum skilningi - t.d. heima í
kjördæmi. Þó gefur auga leið, í
ljósi þess hve styrkur og frum-
kvæði framkvæmdavaldsins er
orðinn yfirþyrmandi hér á landi,
að álagið á einstaka þingmenn
verður sjaldnast eins mikið og
það getur orðið áráðherra þegar
mikið er um að vera í hans mála-
flokki.
Stj úmmulaliklar
Stjórnmálamenn vinna semsé
ekki eftir stimpilklukku og störf
þcirra eru almennt frekar van-
metin af almenningi en ofmetin.
Hins vegar virðist alltaf vera til
fólk sem fæst til að taka þátt í
pólitík, enda þótt það kosti blóð,
svita og tár. Því ber að fagna og
auðvitað er freistandi að túlka
þcssa þátttöku sem svo, að
hugjónir og þörfin fyrir að láta
gott af sér leiða sé þrátt fyrir allt
svona sterk. Eflaust er það að
einhverju leyti rétt. Það liggur
alla vega nokkuð ljóst fyrir að
Hestir þeir sem eru atvinnupóli-
tíkusar í dag eru það ekki vegna
þess að það sé svo vel borgað eða
vegna þess að þetta er þrifaleg
innivinna. Mun nær væri að tala
um stjórnmálafíkla í þessu sam-
bandi. Þetta er fólk sem er
ástríðustjórnmálamenn, áhuga-
menn um stjórnmál sem í raun
voru flestir búnir að gera stjóm-
málin að lífsstíl áður en þeim
tókst að komast á þing og fá
kaup fyrir að taka þátt í þeim.
Pappapólitíkusar
En þótt stjórnmálamenn á Is-
landi - og auðvitað miklu víðar -
séu upp til hópa fíklar sem gert
hafa pólitík að lífsstíl, - þá er
ekki þar með sagt að þeir séu
endilega allir snjallir pólitíkusar
eða jafnvel bara góðir pólitíkus-
ar. Það er ekkert endilega sama-
semmerki milli fíknarinnar eða
viljans annars vegar og getunnar
hins vegar í þessum efnum frek-
ar en svo mörgum öðrum. Því
miður sitjum við uppi með eitt-
hvað af slöppum stjórnmála-
mönnum, mönnum sem ekki
virðast líta á sig sem sjálfstæða
gagnrýna gæslumenn almanna-
heilla, heldur statista í einhverju
liði. Pappapólitíkusa sem hægt
er að stilla upp eftir þörfum og
láta þrýsta á atkvæðagreiðslu-
hnappa eða annað þvíumlíkt eft-
ir pöntun. Slíkir menn eru í öll-
um flokkum, slíkir menn fá
framgang í öllum flokkunum, og
slíkir menn komast á endanum f
einhverjar trúnaðarstöður hjá
öllum flokkum. Stundum alveg
inn á þing og stundum alveg inn
í ríkisstjórn.
Þeir hæfustu
Þetta er ein birtingarmynd þess
vanda sem menn hafa oft talað
um að sé fyrir hendi á Islandi,
nefnilega að of lítið sé af því að
hæfustu einstaklingar fáist til að
koma inn í stjórnmálin. Aftur og
aftur skýtur þessari umræðu upp
og menn velta því fyrir sér hvers
vegna bestu stjórnendurnir og
mestu leiðtogarnir fari kannski
alls ekkert í pólitík heldur kjósa
að hasla sér völl á öðrum stöðum
í þjóðfélaginu. I sjálfu sér er það
kannski ekki slæmt að hæfir
menn fari sem víðast, en það er
ekki annað hægt en viðurkenna
aðafar fáir virðast velja sér
stjórnmálin að viðfangsefni - þó
þeir séu sem betur fer nokkrir.
Ekki samkeppnisfær
Lengi hefur það verið í tísku að
miklast yfir óhófi og bruðli hjá
stjórnmálamönnum og tala fjálg-
Iega um öll fríin þeirra og fríð-
indin og hvað það sé nú auðvelt
að vera þingmaður. En það
skyldi þó ekki vera að þessi goð-
sögn sé algert öfugmæli. Frá
sjónarhóli þeirra sem ekki eru
forfallnir stjórnmálaáhugamenn,
þá er starfsframi í stjórnmálum
sennilega alls ekki spennadi val-
kostur. I samanburði við það að
hasla sér völl á öðrum sviðum er
pólitíkin sjaldnast samkeppnis-
fær. Enda er þetta að mörgu leyti
hálfgert skítajobb. Starfsframinn
óöruggur, vinnutíminn óreglu-
legur og oft langur og ef vel
gengur þá f>'lgir starfinu óheyri-
Ieg ábyrgð, sem ekki fæst greitt
fyrir í neinu samræmi við það
sem gerist t.d. í viðskiptalífinu
og svo fordjarfa menn heilsunni
á þessu öllu saman! Fá jafnvel
aðsvif í sjónvarpinu! Þetta fælir
kannski ekki frá það fólk scm á
ekki von á öðru betra annars
staðar, en hinir sem hafa \'al
kjósa ekki þessa leið - nema nátt-
úrulega þeir séu forfallnir
stjórnmálaáhugamenn!
Kennaraleiðin
Það er nýbúið að gera samninga
við kennara þar sem rökin fyrir
umtalsverðri launahækkun voru
þau helst, að halda þyrfti góðu
fólki í stéttinni svo börnin okkar
fengju þá góðu menntun sem
þau eiga vissulega skilið. Oll eig-
um við skílið að geta valið okkur
góða stjórnmálamenn til að stýra
landinu, það er ekki síður mikil-
vægt en að börnin fái góða kenn-
ara. Spurningin er því hvort ekki
sé rétt að varpa því fram - enn
einu sinni - hvort það gæti ekki
borgað sig til lengdar að fara
kennaraleiðina í pólitíkinni líka?
Hækka hressilega við stjórn-
málamenn launin, en vera í leið-
inni stífari á kröfunum um að
þeir standi sig - og vona að við
náum eyrum alls þess hæfileika-
fólks sem áður kaus önnur störf.
Þá gerðist það kannski ekki að
Iöggjafasamkundan logaði í illa
fókuseruðum deilum um kjör ör-
yrkja almennt, þegar tilefnið er
hæstaréttardómur um mjög af-
markað svið í bótakerfinu. Og þá
kannski reyndu menn ekki að
bera það á borð - eins og nú er
gert með ótrúlegum árangri - að
jafnvel þótt um mannréttinda-
brot væri að ræða í öryrkjamál-
inu, þá væri brotið á einhvern
hátt ómerkilegra og skipti minna
máli vegna þess að brotið er
gegn 700 manns en ekki 7.000
og vegna þess að margir þessara
700 séu hvort sem er með ágæt-
is tekjur!