Dagur - 06.03.2001, Blaðsíða 7

ÞRIÐJUDAGUR 6. MARS 2001 - 7

ÞJÓÐMÁL
Island og Evrdpumátui
JON
KRISTJANS-
SON
formadur fjárlaga-
nefndar Alþingis
SKRIFAR
Eg hjó eftir því í fréttum í vikunni
að sagt var frá því að Alþingi og
Hæstiréttur hefðu haft samráð
þegar Islendingar tóku konungs-
valdið í sínar hendur þegar Þjóð-
verjar réðust inn í Danmörku.
Þetta skeði á næturfundi í Alþingi
en Þór Witehead segir eftirminni-
lega frá þessum atburðum í bók-
um sínum um styrjöldina. Ey-
steinn Jónsson sagði mér stund-
um frá þessum árum, cn hann
upplifði þau í fremstu víglínu.
Þetta voru umbrotatímar með
ólíkindum.
Síðan þetta var er liðin meir en
hálf öld, og mikið vatn hefur
runnið til sjávar. Afstaðan til utan-
ríkismála skipti þjóðinni í fylking-
ar áratugum saman og vatnaskilin
í varnar- og öryggismálum lágu
yfir Framsóknarflokkinn. Nú eru
línur ekki eins skýrar í þessu efni,
þótt greina megi leifar af kalda
stríðinu í stefnu \instri grænna,
en þeir eru fullkomlega ónæmir
fyrir breytingum.
Net utanríkisþjónustuiinar
Utanríkisþjónustan hefur vaxið
mjög að umfangi, ekki síst síðustu
árin, og tslendingar hafa verið
virkari þátttakendur á alþjóðavett-
vangi en áður. Þetta á við um alla
þætti stjórnsýslunnar í landinu.
Þetta á við um utanríkisráðuneyt-
ið og Alþingi og fjölmargar aðrar
stofnanir og fýrirtæki í samfélag-
inu. Þessi aukna þátttaka kostar
bæði mikla vinnu og fjármuni.
Sendiráðum hefur fjölgað og nú
er verið að opna þrjú sendiráð á
þessu ári í sitt hverri heimsálf-
unni, í Ottawa, í Mosambic og í
Japan sem er dýrasta og mesta fýr-
irtækið.
Öðru hverju blossar upp um-
ræða um það hvort hér sé of geyst
farið og ekki er langt síðan að ég
hlýddi á blaðamann i sjónvarpi
fara með pistil um að utanríkis-
„Gildir þá einu hvaða leið er farin hvort sú tíð kemur að þarf að styrkja ákvæði EES samningsins, taka upp tví-
hliða viðræður eða taka upp viðræður um aðiid að Evrópusambandinu. Sú aðild er óhugsandi með þeim skilmál-
um sem nú eru uppi, “ segir greinarhöfundur.
þjónustan væri meira og minna
óþörf og hægt væri að nota Ijar-
fundabúnað, tölvupóst og faxtæki
í stað sendiráða og sendimanna.
Auðvitað eru þetta öfgar. Greið og
mikil samskipi \dð umheiminn og
persónuleg tengsl hafa aldrei ver-
ið nauðsynlegri en nú, þegar sam-
skiptin eru að verða greiðari á öll-
um sviðum, og hagkerfi heimsins
eru að renna saman og málum er
stýrt með alþjóðasamningum sem
þarf að framkvæma og fylgjast
með. Við Islendingar eigum ekk-
ert val í þessu efni.
Það er farsælast fjTÍr okkur að
leggja net utanríkisþjónustunnar
sem víðast. Auðvitað munum við
aldrei geta rekið viðlíka starfsemi
á þessu sviði eins og nágranna-
þjóðirnar gera og munar þar
miklu. Náin samskipti okkar við
Norðurlöndin sldpta miklu máli
fýrir okkar utanríkisþjónustu, því
að þau eru afar öflug á þessu
sviði, og reka mikið net samskipta
um heim allan.
Evrópusambandið
Sá þáttur erlendra samskipta sem
mcstum skoðanaskiptum veldur
hér um þessar mundir eru sam-
skiptin við Evrópusambandið. Það
er að vonum, því Evrópuríkin hafa
innan þess tekið upp nánara sam-
starf en dæmi eru til á síðari tím-
um. Evrópuríkin eru nágrannar
okkar í öllum skilningi. Þau cru
traustar viðskiptaþjóðir okkar
hvað snertir inn og úlflulning.
Þangað fer afar stór hluti þess
fólks sem ferðast erlendis og við
erum tengdir þessum þjóðum í
menningarlegum efnum. Við
erum hluti af Evrópu og höfum
alltaf verið það. Island er hins veg-
ar útvörður í vestri með ákaflega
mikil tengsl við Norður-Ameríku,
Bandaríkin og Kanada. Þeim
tengslum viljum við halda og
styrkja þau, jafnframt því að styrk-
ja stöðu okkar í fjarlægari heims-
hlutum.
Þróunin í Evrópu er hraðfara.
Ljóst er að innan tíðar fá fleiri
ríki aðild að Evrópusamband-
inu og samstarf innan þess er
stöðugt að verða umfangs-
meira. Við höfum aðild að
samstarfinu í gegn um EES
samninginn, en hann tekur
ekki til mikilvægra sviða í okkar
þjóðarbúskap og er sjávarút-
vegsstefnan þar efst á blaði.
Evrópiiskýrsla
framsóknannaiui
Framsóknarmenn ganga nú til
flokksþings með ftarlegt plagg um
stöðuna í Evrópumálum sem
unnið var í mjög fjölmennum
starfshóp í flokknum. Skýrsla
þessi hefur hlotið verðskuldaða
athygli, enda nýung í flokkstarfi
að inál séu tekin fýrir með þessum
ha:tti.
I skýrslunni er rætt um framtíð-
arstefnu og samningsmarkmið Is-
lendinga í Evrópusamskiplum
þeirra. Þar kemur meðal annars
fram sú skoðun að réttur Islend-
inga til hagnýtingar auðlinda í
efnahagslögsögu Islands eigi að
vera skýlaus og efnahagslögsagan
sé viðurkennd sem sérstakt stjórn-
unarsvæði sem fyigi ráðgjöf ís-
lenskra stofnana \ið ákarðanir um
hana og nýtingu veiðistofna og
annarra auðlinda innan hennar.
Einnig er kveðið á um að búvöru-
framlciðslan tryggi nægilegt vöru-
framboð við breytilegar aðstæður í
landinu og sé í samræmi við þarf-
ir þjóðarinnar hverju sinni og Is-
land verði áfram viðurkcnnt sem
sérstakt \'erndarsvæði vegna sjúk-
dómahættu í matvælum, búfé og
öðrum dýrum.
Að skílgrema markiniðin
Þ\'í hefur verið haldið fram að
wnna framsóknarmanna f Evr-
ópumálum sýni óþreyju þeirra að
komast í Evrópusambandið og þá
ekki síst formanns flokksins. Hér
er viljandi hallað réttu máli. Hið
rétta er að þessi málaflokkur er
allt of mikilvægur, og allt of afger-
andi fyrir utanríkismál okkar Is-
lendinga til þess að láta sig hann
engu varða og leiða hjá sér þá þró-
un sem er í Evrópu, með það í
huga að taka á málum síðar, ef
þess þarf og ef staða EES samn-
ingsins veikist frá því sem nú er.
Grundvallaratriði fj'rir okkur er að
hafa okkar markmið gagnvart Evr-
ópusamhandinu vcl skilgreind.
Gildir þá einu hvaða leið er farin
hvort sú tíð kemur að þarf að
styrkja ákvæði EES samningsins,
taka upp tvíhliða viðræður eða
taka upp viðræður um aðild að
Evrópusambandinu. Sú aðild er
óhugsandi á þeim skilmálum sem
nú eru uppi.
Upp úr þrætubókarfarinu
Það kom eins og áður segir fjöl-
di manna að Evrópuskýrslu
flokksins, og sá hópur var víða
að úr samfélaginu. Gott sam-
komulag tókst um skýrsluna og
hún er mikilvægt grundvall-
arplagg til þess að vinna eftir.
Hún er til þess fallin að rífa
umræður um þennan málaflokk
upp úr þrætubókarfarinu um
aðild eða ekki aðild að ESB.
Hún dregur einfaldlega fram
hvaða forsendur þarf að upp-
fvlla í samskiptum okkar við
bandalagið. Þar hafa okkar
mestu viðskiptaþjóðir uppi nán-
ara samstarf, en dæmi eru til um
í samskiptum þjóða á síðari
árum. Þróunin skiptir okkur afar
miklu máli fyrir það að við erurn
nánir aðilar að þessu samstarfi í
gegn um EES samninginn og við
þurfum á hverjum tíma að fylgja
því eftir að honum sé framfýlgt.
Aðferð fáviskuimar
JON STEINAR
GUNNLAUGS-
SON
hæstaréttarlögmaður
SKRIFAR
Dagur birti laugardaginn 24. febr-
úar viðtal við Ingibjörgu Sólrúnu
Gfsladóttur borgarstjóra, sem vak-
ið hefur nokkra athygli. I tilefni
ummæla sem hún viðhafði í \að-
talinu sendi ég henni lítið opið
hréf, sem Dagur birti þriðjudaginn
27. febrúar. Það hljóðaði svo:
, Ágæti borgarstjóri!
I viðtali, sem birtist í Degi síðast-
liðinn laugardag, víkur þú svo-
felldum orðum að mér: „...og Jón
Steinar er súperegóið sem túlkar
og setur lögfræðilegan viðurkenn-
ingarstimpil á það sem Davíð seg-
ir og gerir. Það er merkilegt að
fylgjast með þessu mynstri sem
endurtckur sig hvað eftir annað.“
Mér þætti vænt um ef þú vildir
vera svo væn að nefna dæmin sem
þú hefur í huga, þegar þú viðhefur
þessi ummæli. Af nægu ætti að
vera að taka, þar sem þetta „end-
urtekur sig hvað eftir annað".
Ég treysti því, að Dagur Ijái þér
rými f\TÍr svarið.
Meþ góðri kveðju,
jón Steinar Gunnlaugsson."
Borgarstjórinn hefur ekki svar-
að. I þættinum Silfur Egils á Skjá
1 um síðustu helgi sagði hún, þeg-
ar að þessu var þar vikið, að ég
hefði brugðist fljótt við viðtalinu
og sent henni opna bréfið. Ekki
þyrfti frekari vitna við. Menn
verða að virða það við mig, þótt ég
skilji hvorki upp né niður í þessu.
Mér sýnist þó að af þessum um-
mælum megi ráða, að hún hyggist
ekki svara því sem ég spurði hana
um. Verð ég þá að víkja að því
nokkrum orðum.
Nú á tímum tfðkast nokkuð að
menn tali um þjóðfélagsmál, án
þess að gera það í raun og veru.
Þessi tækni felst f að beita hálf-
kveðnum vísum, dylgjum og alls
konar samsæriskenningum til að
gera meinta andstæðinga tor-
tryggilcga. Þessari aðferð er helst
beitt, þegar menn vita ekki hvað
þeir eiga að segja urn clni máls.
Aðferðin helgast raunverulega af
vanmetakennd þess sem heitir
henni. Kenningin á bak við þessa
tækni er sú, að lýðurinn sé fávís.
I lann hafi lítinn áhuga á efni mála
en þeim mun meiri á dylgjunt og
samsæriskenningum. Auðvelt sé
að forðast raunverulegar umræður
um mál með því að gera út á þess-
ar þarfir lýðsins. I raun og veru er
þetta aðferð fáviskunnar, hvort
sem Iitið er á þann sem talar eða
þann sem tala á \áð.
Mín skoðun er sú að kenning-
arnar á bak við þessa aðferð séu í
meginefnum rangar. Almenningur
í landinu er betur upplýstur en svo
að unnt sé að bjóða honum aðferð
fáviskunnar í þjóðfélagsumræð-
um. Að minnsta kosti er víst að að-
ferðin er ekki vænleg til árangurs,
þegar til lengri tíma er litið, þó að
einhver kunni að slá sig til riddara
eitt augnablik með því að beita
henni.
Ummæli borgarsljórans um mig
í viðtalinu í Degi eru af þessum
toga. Með þeim er gefið í skyn að
ég sé þátttakandi í samsæri með
forsætisráðherranum og Hannesi
Hólmsteini Gissurarsyni um ein-
hvers konar misgerðir gegn þjóð-
inni. Það er raunar alveg sérstak-
lega undarleg kenning, að lýðræð-
islega kjörinn forsætisráðherra
þjóðarinnar, sem fengið hefur end-
urteldð umboð til þess að veita
henni forystu, sé þátttakandi í
samsæri um að hrugga þeirri sömu
þjóð einhvers konar launráð, þó að
með öllu sé óljóst í hverju launráð-
in eiga að felast. Um mig er sagt,
að ég setji „lögfræðilegan viður-
kenningarstimpil á það sem Davíð
segir og gerir". Sagt er að þetta
hafi gerst hvað eftir annað. Hvað á
borgarstjórinn við? Þegar ég bið
vinsamlega um skýringar með
dæmum koma engin svör. Astæð-
an fýrir því er einföld. Engin dæmi
eru til, sem fallið geta undir þessa
Iýsingu. Ég hef oft tjáð mig um
þjóðfélagsmál; einkum um mál-
efni sem snerta lagaframkvæmd
og dómsýslu í Iandinu. Það geri ég
jafnan óbeðinn og á mínum eigin
forsendum. Skoðanir mínar fara
oft saman við skoðanir forsætis-
ráðherrans en þó ekki alltaf. Ég
biðst ekki undan því að menn fjal-
li um það sem ég segi, gagnrýni
það og mótmæli að vild. Ég óska
aðeins eftir að menn geri það á
grundvelli málefnisins, sem til
meðferðar er hverju sinni, í stað
þess að smíða kenningar um sam-
særi og kringumstæður. Það er
greinilegt að borgarstjórinn treyst-
ir sér ekki til þess. Ég býst við, að
ég geti lesið út úr ummælum
hennar unt „superegóið", sem ég á
að mvnda í samsærishópnum, ein-
hvers konar viðurkenningu á að
henni finnist það sannfærandi,
sem ég hef stundum haft fram að
færa í umræðum um opinber mál-
efni. Líklega treystir hún sér ekki
til að fjalla um neitt af því á annan
hátt en þann sem birtist í viðtalinu
við Dag.
Ef ég mætti gerast svo djarf’ur að
veita borgarstjóranum, og reyndar
stjórnmálamönnum almennt, ráð í
pólitíkinni, myndu þau vera um að
þeir ættu að forðast að beita að-
ferð fáviskunnar í umræðum um
þjóðfélagsmál. Þeir ættu að tala til
þjóðar sinnar á þann hátt að verið
sé að ræða við viti horna menn en
ekki skynlausar skepnur. Aðferð
fáviskunnar er nefnilega til þess
fallin að rýja þá menn trausti, sem
henni heita, að minnsta kosti þeg-
ar til lengri tíma er litið.