Dagur - 06.03.2001, Blaðsíða 16

16- 1’RinjU D AGU R 6. MARS 2001

„Kannski hafa karlmenn veriö tilbúnir í of miklum mæli að taka þessu bara þegjandi og hljóöalaust, vegna þess að
konurnar hafa átt umræðuna, öll hugtökin og allt í kringum það, “ segir Kristján M. Magnússon sálfræðingur.
- mynd: brink
Námskeiðin sem Reyn-
ir- ráðgjafastofa
stendurfyrir eru ein-
ungis ætluð karlmönn-
um ogfjalla um karl-
mennskuna. Þarstaifa
að öllujöfnu tveirsál-
fræðingarsem hafa
sérhæft sig í að hjálpa
karlmönnum í kreppu.
Fyrstu námskeiðin sem Reynir -
ráðgjafastofa stóð fvrir gengu
undir heitinu Skynjaðu styrk
þinn og voru unnin í samvinnu
við jafnréttisfulltrúa Akureyrar-
bæjar. Námskeiðin voru og eru
einungis ætluð karlmönnum og
fjalla um karlmennskuna og
hvernig menn takast á við þetta
hlutverk og þær væntingar sem
aðrir gera til þeirra sem karl-
manna og hafa þau verið vel
sótt. Einnig hefur ráðgjafastofan
staðið fyrir fyrirlestraröð fyrir
karlmenn og nú stendur fj'rir
dyrum námskeið sem hefur
fengið yfirskriftina Karlar í
kreppu.
Við það að hlutverk kvenna
breytist í þjóðfélaginu og þær
taka meðvitað virkari þátt í að
breyta sínu kynjahlutverki þá
hefur það óneitanlega áhrif á
karla og má ætla að þeir hafi
þörf fyrir að ræða sín mál.
Kristján M. Magnússon er ann-
ar sálfráiðinganna hjá Reyni -
ráðgjafastofu. Dagur hafði tal
af honum og spurði hann meðal
annars að því hvers vegna þeir
hefðu farið af stað með þessi
námskeið.
Ómerkingar og
karlrembusvín
„Við höfðum áhuga á að gera
þetta, meðal annars vegna þess
að okkur fannst að konur væru í
of miklum mæli farnar að skil-
greina það hvernig karlar ættu
að vera, án þess að karlar bæru
hönd (ý'rir höfuð sér, eða gerðu
eitthvað i' því sjálfir að skilgreina
hvernig þeir sjálfir vildu vera.
Við höfum fvlgt þessum málum
eftir á margvíslegan hátt og
unnið með karlmönnum á ýms-
um sviðum. Við vorum með f\'r-
irlestraröð fyrir karlmenn með
mismunandi titlum eins og: kyn-
in á vinnustað, feður, hlutverk
karla við skilnað og karlmenn og
kynlíf, svo eitthvað sé nefnt. Svo
var hugsunin á bak við þessi
námskeið líka sú að undirstrika
að karlmenn gætu fengið tæki-
færi til að ræða þessi mál án
þess að konurnar væru að skil-
greina í hvaða farveg umræðan
ætti að fara.
Ég hef verið t' samræðum á
Netinu um þessi mál og þar var
verið að ræða um það, hvort
karlar væru að færast í auknum
mæli frá börnunum og van-
rækja hlutverk sitt sem feður.
Ég held að svo sé ekki, þvert á
móti fmnst mér ný kynslóð
ungra karlmanna taka jafnan
þátt í ilestu sem snýr að heimil-
inu. Peir hafa öðruvísi viðhorf
en áður til þess hvcrnig skipta
á hlutverkum út frá því að kon-
ur eru að vinna úti og þeim
finnst þeir eigi að taka þátt í að
reka heimilið. Þannig að ef
maður horfir á konur og karla
sem breiða hópa, getur maður
sagt að konur séu frekar að
bregðast börnum, miðað við
það sem þær gerðu áður, en
karlmenn aftur á móti að fær-
ast í þá áttina að vera að sinna
þeim meira en þeir gerðu
áður.“
- Heitir þetta ekki að mœtast
á miðri leið?
„Þetta var sett fram af kon-
um í umræðu - að karlmenn
væru að bregðast börnum sín-
um í þjóðfélaginu í dag - ég
held að þetta sé ekki rétt.
Kannski hafa karlmenn verið
tilbúnir í of miklum mæli að
taka þessu bara þegjandi og
hljóðalaust, vegna þess að kon-
urnar hafa átt umræðuna, öll
hugtökin og allt í kringum það.
Mér finnst ég hafa séð að karl-
menn veigri sér við að mót-
mæla eða hafa aðra skoðun á
þessum málum en konu'r, vegna
þess að þá eigi þeir á hættu að
vera kallaðir ómerkingar og
karlrembusvín ef þeir ganga
ekki inn á að samþykkja um-
ræðuna eins og hún hefur verið
á forsendum kvenna.“
Réttur til maimsæmandi llfs
- Þutfa karlmenn ehki að húa sér
til sínar eigin forsendur í þessari
itmræð u?
„Umræðan er að mínu mati
farin að snúast mikið meira um
mannréttindamál en áður, þetta
er spurning um rétt kvenna og
karla til þess að lifa mannsæm-
andi lífi, án þess að það þurfi
að vera nokkur metingur um
það hvort kynið hefur það verra
eða betra, á sumum sviðum
allavega. Auðvitað veit ég það,
að til dæmis á vinnumarkaðn-
um þá hafa konur alls ekki
sama rétt eða sömu möguleika
og karlar af ýmsum ástæðum.
Sumár af þeim ástæðum liggja
hjá konunum sjálfum, eins og
til dæmis með stjórnunarstöð-
urnar, konur hafa annað hvort
ekki hugrekkið eða uppeldið til
að þora að sækjast eftir þessum
stöðum, einnig er margt sem
hindrar þær út frá viðhorfum
j)jóðfclagsins. Þarna er verið að
velta fyrir sér réttindum
kvenna og mannréttindum og
hvernig hægt sé að styrkja kon-
ur í því að eiga sama rétt og
karlar. En ég held að á öðrum
sviðum þurfi karlar að fá meiri
réttindi og þurfi vinna að sínum
réttindum, eins og til dæmis
það að meðalaldur karla er
lægri en kvenna. Þeir eru t.d. í
hættulegu störfunum og eru á
margan hátt í meiri hættu af
þeim sökum. Þarna verðum við
líka að líta á það að þetta hefur
bæði með karlana sjálfa að
gera og þau viðhorf og þær að-
stæður sem þeim er boðið í
þjóðfélaginu. Tökum sem dæmi
unga stráka sem sýna ótrúlega
áhættuhegðun í umferðinni og
eru að hætta lífi sínu hvað eftir
annað, áður en þeir lenda í ein-
hverju sem kannski verður
dauðaslys. Þetta hefur eitthvað
með viðhorf strákanna sjálfra
að gera sem verður til þess að
þeir setja sig í hættu. Af hverju
er það karlmennska að sýna
svona fffldirfsku í umferðinni og
af hverju að sýna það á þennan
hátt?“
Þarna verður að velta fyrir
sér, að karlhlutverkið er bæði
þessar ytri kröfur sem gerðar
eru til karla, sú karlmannsí-
mynd sem verið er að lifa eftir
og þær væntingar sem gerðar
eru til þeirra og svo reynir karl-
maðurinn sjálfur að móta þessa
hugmynd - hvernig vill hann
sjálfur vera til þess að vera
töff. “
- Það eru þá ekki stelpur sem
eru að hvetja stráka til þessa
að vera töff?
„Það eru ekki endilega stelp-
ur sem tengjast þessari hegöun
stráka, en það má velta fyrir
sér hvernig þær tengjast
henni.“
Hvað er að vera töff
- Hvernig voru viðhrögðin á þess-
um námskeiðum - voru karlamir
tilhúnir að ijá sig opinskátt um
persónuleg mál sín?
„Já, enda hafa þeir sem
mættu sjálfsagt verið í þeim
hópi sem voru tilbúnari að tjá
sig en aðrir. Þetta eru náttúru-
lega ákaflega flókin samfélags-
leg fyrirbæri sem við erum að
tala um þarna og það er svo
margt sem spilar inn í. Af
hverju er það svona sem þess-
um strákum finnst að þeir þurfi
að sýna karlmennsku si'na, eins
og ég lýsti hér áðan - það er svo
margt sem hefur áhrif. Spurn-
ingin er hvaða tækifæri þeir
hafi til þess að sýna karl-
mennsku sína, þá ímynd sem
þeir eru að reyna að lifa upp til
úr Qölmiðlum, hvað það er sem
almennt í þeirra huga er töff og
hvernig þeir upplifa vald. Það
eru alls konar tilílnningalegir
þættir sem spila þarna inn í og
spurningin um hvort við getum
tekið meðvitaða afstöðu til þess
hvernig karlmennsku við viljum
vinna að.“
- Karlmennskan þarf sem
sagt að vera til staðar?
„Já, hún þarf að vera til
staðar, þetta er í genunum og
er hluti af því að karlmaðurinn
sé sáttur við sjálfan sig, að
hann finni það að það sé eitt-
hvað sem er karlmennska."
Margir lifa ömurlegu lífi
- Nú eru þið að fara af stað með
námskeið sem þið nefnið Karlar í
kreppu, ertt karlar á Islandi í
kreppu?
„Sumir karlar eru mjög vel
settir í okkar þjóðfélagi, en svo
er stór hópur af körlum sem lif-
ir ömurlegu lífi, hvað varðar
samskipti við aðra og bara það
að lifa mannsæmandi lífi. Sá
hópur er mun stærri en menn
gera sér grein fyrir. Á nám-
skeiðinu sem við erum að fara
af stað með núna er áhersla
lögð á unga stráka frá 17 til 24
ára sem á einhvern hátt eru í
kreppu með sfna tilveru, af því
að þeir eiga í samskiptaerfileik-
um með nánast allt í kringum
sig.“
- Hver er ástœðan fyrir því
að svona er komið fyrir þessum
karlmönnum?
„Það lítur út fyrir að þessi
hópur karla hafi alltaf verið
staðar. I minni sveit þar sem ég
ólst upp voru einbúar sem lifðu
við ömurlegar aðstæður og mis-
jöfn kjör og léleg. Stundum eru
konur að spyrja hvort karlmenn
séu bara svona tilfinningalausir
og staðhæfa jafnvel að karlar
hafi engar tilfinningar. Ég er
alls ekki sammála því, þessir
strákar sem eru svona illa
staddir eru oft mjög viðkvæmir
og líður illa og finna fyrir því,
en hafa bara ekki kjarkinn til
þess að tala um það. Það er
kannski eitt af því sem hefur
áhrif á kynjaumræðuna, því ef
maður er strákur, þá á maður
ekki að tala um það og þeir
veigra sér líka við það.“
- Er einhver sameiginlegur
bakgrunnur sem þessir strákar
eiga sem veldur því að þeir eru
svona tilfinninganœmir og til
baka?
„Mér finnst það sem sálfræð-
ingur, að þarna séu að mestu
leiti strákar sem eru á einhvern
hátt misþroska. Þessi misþroski
er mun algengari á meðal karla
en kvenna og þarna er kannski
eitt misréttismálið enn, sem er
karlmönnum í óhag - hvað oft
er illa búið að þessum strákum
og þeir illa útbúnir til að takast
á við vandamál sín. Þjóðfélags-
breytingar geta líka átt þátt í
því að ýta undir þetta ástand og
það getur vel verið að einmitt
þessir strákar plummi sig enn
ver í þjóðfélaginu í dag, þar
sem kröfurnar eru enn meiri
um að standa sig til þess að
vera gjaldgengur. Þetta há-
tækniþjóðfélag reynist þessum
strákum erfitt", segir Kristján.
- w