Dagur - Tíminn Reykjavík - 19.04.1997, Síða 4

16- Laugardagur 19. apríl 1997
4Dctgur-®nnitm
MENNING OG UISTIR
Jóhann Sigurðarson
er glettilega gyðing-
legur í hlutverki
mjólkurpóstsins
Tevje.
VíltD tosna við óhreiniDA-
hi úr nhndvnunni támiP
Rúmdýnan þín getur verið full af allskonar
óhreinindum, s.s. rykmaurum sem lifa á húðflög-
um þínum. En það er saurinn sem þeir skilja eftir
sig sem getur valdið ofnæmi. Talið er að um 4%
íslendinga sé með rykmauraofnæmi og eru börn
og unglingar þar í meirihluta.
Tilboösverö í apríl
Nú er vor í lofti og Fjölhreinsun Norður-
lands vill minna á fjölbreytilega þjónustu
fyrir heimili, stofnanir og fyrirtæki.
Húsgagnahreinsun
Teppahreinsanir (allar gerðir)
Þvottur á rimlagardínum
Bónum og bónleysum
Stórhreingerningar
Gluggaþvottur
Háþrýstiþvottur á ruslageymslum
Kísilhreinsun á flísum og baðtækjum
Vönduö vinna & besta verðið
Fjölhreinsun Norðurlands
- Alhliða hreingerningaþjónusta -
Dalsbraut 1
Sími 896 6812
Gyðinglegt stapp og
rússneskir dansar
undir taktmikilli
tónlist söngleiksins
sívinsœla Fiðlarinn
á þakinufalla ís-
lendingum ábyggi-
lega vel í geð. En
hver er bakgrunnur
þessa samfélags
þar sem þettafólk
hoppar, stappar,
hlœr, þverskallast,
grœtur og gólar?
Lífskrafturinn í dansinum
og söngnum, hvort sem
hann er nú Broadway-út-
gáfa á skemmtanahaldi þessa
fólks í Rússlandi undir lok keis-
aratímans árið 1905 eða ekki,
hrífur Vesturlandabúa með sér
ef marka má vinsældir söng-
leiksins sem frumsýndur var á
Broadway 1964 og hélt út í 8 ár
samfleytt. Þjóðleikhúsið frum-
sýndi Fiðlarann í gærkvöld.
Söngleikurinn byggist á sögum
Sholom Aleichem um gyðinga-
samfélag í þorpinu Anatevka í
Rússlandi rétt fyrir byltinguna
árið 1905. Þá voru miklar
hræringar í tilveru gyðinga í
Rússlandi og fylgir söguþráður-
inn breytingunum sem verða á
högum margra þeirra.
Krossfestu hann Krist
okkar
Mörgum blöskrar yfirgangur
gyðinga í ísrael og oft heyrast
raddir um að búið sé að gera
píslarvætti gyðinga vegna út-
rýminganna á Hitlerstímanum
feykinógu góð skil í bókmennt-
um og bíómyndum. Þjóðarmorð
hafi átt sér stað víðar í heimin-
um.
En eins og menn vita eiga
gyðingaofsóknir sér langa sögu
og áttu sér m.a. stað í Rúss-
landi í byrjun aldarinnar þar
sem Fiðlarinn gerist. Ofsóknir
sem á einfaldaðan hátt eru
raktar til að þetta var „fólkið
sem hafnaði Kristi. Þeir höfðu
krossfest hann Krist okkar,"
eins og segir í sýningarskrá.
Teyje mjólkurpóstur býr í
Anatevka ásamt eiginkonu og 5
dætrum. Alþýðusögur sagna-
mannsins Sholom Aleichem
bárust m.a. með innflytjendum
af gyðingaættum til Ameríku og
Vestur-Evrópu (og höfundar
söngleiksins eru afkomendur
amerískra innflytjenda) en
þangað fluttu gyðingar í stórum
stil til að flýja harðræðið og
hömlurnar sem rússneska keis-
arastjórnin beitti þá. Fjöldi gyð-
inga hafði búsetu á yfirráða-
svæði Rússa, einkum frá því á
18. öld. Rússakeisarar litu á
þennan þjóðflokk sem vanda-
mál og beittu ýmsum brögðum
til að flæma þá úr landi. Líkt og
indíánar í Ameríku var þeim
gert að búa á afmörkuðum
landssvæðum og máttu ekki
ferðast milli staða nema með
sérstöku leyfum. Þeim var
meinaður aðgangur að mörgum
starfsgreinum, flestum embætt-
um og í þeim skólum, sem á
annað borð tóku við gyðingum,
mátti hlutfall gyðinga ekki
verða meira en 3%.
Ekki nóg með þetta heldur
áttu gyðingar stöðugt yfir höfði
sér árásir - pogrom - með dráp-
um, barsmíðum og nauðgunum.
Rússnesk yfirvöld egndu lands-
menn sjálfa gegn gyðingum
með því að skipuleggja haturs-
herferðir í bföðum, nota þá sem
sökudólga o.s.frv.
Menningin blómstraði
Þrátt fyrir þetta var menning
gyðinga með miklum blóma
kringum síðustu aldamót og
urðu þá til bókmenntir á jidd-
ísku sem sumar hafa lifað.
Sholem Aleichem er talinn einn
af þremur helstu rithöfundum
gyðinga á jiddísku og sá þeirra
sem hefur orðið langlífastur
enda þykir hann koma reisn og
æðruleysi, harmleik og fyndni
gyðinga einstaklega vel til skila.
Tæp 30 ár eru síðan Þjóð-
leikhúsið sýndi fyrst Fiðlarann
og hafa menn heyrst tauta í
hornum að það geti nú enginn
leikið Tevje mjólkurpóst eins og
Róbert Arnfinnsson gerði á sín-
um tíma. Með burði sína og
rödd er þó ekki ósennilegt að
fólk sættist við Jóhann Sigurð-
arson í hlutverki Tevje. Edda
Heiðrún Backman leikur eigin-
konu Tevje og leikkonurnar Sig-
rún Edda Björnsdóttir, Steinunn
Ólína Þorsteinsdóttir, Vigdís
Gunnarsdóttir, Aníta Briem og
Álfrún H. Örnólfsdóttir bregða
sér í gervi dætranna fimm sem
baka foreldrum sínum eilífar
áhyggjur enda ekki einfalt mál
að koma fimm dætrum, heima-
mundarlausum, í öruggt hjóna-
band ekki síst þegar þær
þrjóskast við og leggja ætíð ást
á „ranga“ mannsefnið. Kolbrún
Halldórsdóttir leikstýrir grúpp-
unni sem er býsna stór enda
telur hún dansara, hljómsveit
og fjölda leikara. lóa