Dagur - Tíminn - 07.12.1996, Blaðsíða 16

28 - Laugardagur 7. desember 1996
,®agur-®mtmn
KONUNGLEGA SÍÐAN
Sögur af grimm-
lyndum sigurvegurum
BÚBBA
lœtur hugann reika um
konunglega sögu Breta og
staðnœmist aðallega við
Normanna.
Eins og þið vitið, ágætu les-
endur, þá hef ég mikla
skemmtun af því að
fylgjast með bresku konungs-
fjölskyldunni. En það er ekki
síður skemmtilegt að líta á kon-
ungsættir í Bretlandi fyrr á öld-
um.
Bastarður
varð sigurvegari
Byrjum á 11. öld þegar Vil-
hjálmur bastarður, hertogi af
Normandí, réðst inn í Bretland
og iagði það undir sig, og var
upp frá því nefndur Vilhjálmur
sigurvegari. Síðan hefur mikið
vatn runnið til sjávar og kon-
ungdæmi í tíð Normanna var
auðvitað talsvert frábrugðið því
sem við þekkjum í dag.
Windsorættin ræður ríkjum í
Bretlandi í dag. - Eða þannig.
Ég hef einhvern veginn aldrei
kunnað að meta það þegar kon-
ungsættin í Bretlandi er kölluð
Windsorættin. Windsorættin
heitir nefnilega réttu nafni ætt-
in af Saxe-Coburg- Gotha og er
að meginstofni til þýsk. Þetta
heiti komst á skrá yfir ættir
breskra konunga við hjónaband
Viktoríu og Alberts. Viktoría var
af Hannoverættinni og Albert
var náfrændi hennar. Því hefði
mér nú fundist það sjálfsagt að
konungsættin væri bara áfram
kennd við Hannover. En Viktor-
ía var bara kona þrátt fyrir allt
- já, þrátt fyrir að hún hafi
lengst allra konunga og drottn-
inga setið í breska hásætinu -
en þetta var þeirrar tfðar siður
og þess vegna var þetta Saxe-
Coburg-Gotha tekið upp. (Mér
hefur alltaf gramist þetta fyrir
hönd Viktoríu, sem ég get varla
beðið eftir að skrifa um). Eftir
fyrri heimsstyrjöldina þótti Ge-
org V. heiti konungsfjölskyld-
unnar heldur þýskuskotið og
breytti því. Hið nýja nafn kon-
ungsijölskyldunnar var sótt til
Windsorkastala, sem er sá kast-
ali í eigu Elísabetar II. sem hún
einna helst kallar heimili sitt.
Hirð á flakki
Þetta leiðir hugann að Nor-
mönnum, sem komu frá Norm-
andí í Frakklandi. Þeir réðu
ríkjum í Bretlandi frá árinu
1066, þegar Vilhjálmur bast-
arður varð að Vilhjálmi sigur-
sæla eftir sigurinn við Hastings.
Windsorkastalinn er nefnilega
ein af fáum minjum sem eftir
standa frá dögum Normanna í
Bretlandi.
Normannar, sem réðu ríkjum
í Bretlandi fram til ársins 1135,
höfðu þann sið að flakka mikið
um landið með hirð sína. Flakk-
ið var oft af hernaðarlegum
ástæðum en á friðartímum réðu
trúarhátíðir ferðinni. Þá var
þetta einnig gert til þess að
fylgjast með ástandinu í land-
inu og koma í veg fyrir upp-
reisnir.
Það má geta þess að Eh'sabet
II. fer yfirleitt til Windsorkast-
ala um helgar, nema um jól og
áramót, þá er hún í Sandring-
hamhöll, og í ágúst og septem-
ber dvelst hún í Balmoralkastla
í Skotlandi. - Það mætti halda
að enn í dag gæti tilhneiginga
til flökkulífs þjóðhöfðingja Bret-
lands.
Fatlaðir af
magaþembu
Það sem einna helst þótti ein-
kenna tíð Normanna á valda-
stóli í Bretlandi var ótrúleg
grimmd. Það vafðist t.d. ekkert
fyrir Vilhjálmi sigursæla að
þóttu miklir svallarar. Þegar
þeir gistu einhvern af köstulun-
um þá var svallað fram á nótt
og étið gegndarlaust, heilu
haugana af lambasteikum,
villigöltum, villibráð og ál-
um, enda var það altalað
að konungar Normanna
væru hreinlega fatlaðir
af magaþembu. Hvort
sem það var nú
ástæðan fyrir eftir-
minnilegu hugviti
Normanna eða ekki,
þá eiga þeir heiður-
inn af því að hafa
fundið upp vatnssal-
ernið.
Vilhjálmur sigur-
vegari dó árið 1087 og
við tók sonur hans, Vil-
hjálmur Rúfus, sem var
svo grimmur að jafnvel
föður hans hefði verið nóg
boðið. Hann var drepinn af
besta vini sínum við veiðar
eftir þrettán ömurleg stjórnar-
ár. Við tók yngsti bróðir hans
Hinrik II. sem var ekki al-
veg laus við grimmdina.
Hann smalaði saman tug-
Vilhjálmur sigurvegari.
Sívali turninn i Windsor kastala var byggður á tímum Vilhjálms sigurvegara.
kasta 2000 manns út á guð og
gaddinn með því að brenna allt
ofan af þeim þegar hann taldi
sig vanta góðar veiðilendur.
Þeim sem varð það á að drepa
dádýr án leyfis voru drepnir. Ef
bóndi truflaði dádýr þegar kon-
ungurinn var á veiðum var
hann blindaður.
Nú, Vilhjálmur og hans fólk
um kaupmanna til hallar sinnar
árið 1125 og lót höggva af þeim
báðar hendur í refsingarskyni
fyrir að dreifa falsaðri mynt.
Svo þótti hann alveg ótrúlega
kvensamur og er sagður hafa
feðrað fleiri börn en nokkur
annar kóngur í Bretlandi fyrr
og síðar. En honum var ekki
alls varnað. Hinrik II. studdi við
bakið á fræðimönnum og lagði
grunninn að því dómskerfi sem
enn er við lýði í Bretlandi. Mest
var þó um vert að hann lagði
sig fram við að halda friðinn í
landinu.
Endalok Normanna
Hinrik II. var síðasti konungur-
inn af ætt Normanna. Þegar
hann dó árið 1135 (eftir að hafa
étið yfir sig af álum) átti hann,
þrátt fyrir alla frjósemina, eng-
an lögmætan erfingja að krún-
unni. Hann kallaði þá til erfða
eftirlætis frænda sinn, Stephen
nokkurn, sem var af ætt sem
kennd var við Blois. Hann var
sá fyrsti og eini af þeirri ætt
sem varð konungur Bretlands
og var hann fullkomlega getu-
laus hvernig sem á það var lit-
ið. Hann hafði ekkert þrek til
þess að fara í stríð og tók ævin-
lega rangar ákvarðanir á ör-
lagastundum. - Hann var það
sem mætti kalla aumingi.
Stephen hafði samt rænu á
því að kvænast kvenskörungi
miklum sem hét Matthildur og
átti eftir að reynast honum
haukur í horni þegar dóttir
Hinriks II., önnur Matthildur,
gerði tilkall til krúnunnar. Sú
var gift greifanum af Anjou.
Þau hjónin komu sér upp her
og réðust inn í England árið
1139, tóku Stefán höndum og
fangelsuðu. Þar vanmátu þau
stórkostlega Matthildi eigin-
konu Stefáns, hún safnaði liði
og rak nöfnu sína og liðsmenn
hennar aftur til Frakklands.
Hún hefði getað sparað sér það
þrekvirki. Hinn veiklyndi Stefán
sættist við frænku sína áður en
hann dó árið 1154 og sam-
þykkti að sonur hennar, Hinrik
III. ætti að taka við konung-
dóminum. Og þar með tók við
völdum Anjouættin. - Ekki voru
það nú meiri geðprýðismenn en
Normannarnir. Var sú saga
sögð af forfeðrum þeirrar ættar
að greifinn af Anjou hefði gifst
dóttur Satans, Melúsínu. En
það komst nú ekki upp fyrr en
hún var neydd til þess að sækja
messu. Henni varð svo mikið
um það að hún flaug út um
gluggann og sást ekki meir!
Þessar óskaplegu sögur af
konungsættum fyrr á tímum í
Bretalandi hafa ekkert með El-
ísabetu II að gera. Hún er al-
gerlega óskyld þeim konungs-
ættum sem ég hef gert grein
fyrir. Helsti galli á fólki af
Hannoverætt þykir hvað það er
litlaust og óspennandi. Það má
svo sem til sanns vegar færa
miðað við þau ósköp sem
dundu yfir á 11. og 12. öld. En
því verður ekki á móti mælt að
það er hægt að hafa ómælda
skemmtun af því að fylgjast
með bresku konungsfjölskyld-
unni í dag.
Það þarf varla að taka fram
að á milli Anjou og Hannove-
rættarinnar liggur saga ann-
arra ætta sem einnig náðu völd-
um í Bretlandi. Má þar nefna
Túdorana og Stúartana en ég
mun seinna segja ykkur frá
þeim.