Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.1982, Page 12

12
DV.—HELGARBLAÐ. LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 1982.
„Söngurinn er
mitt eiturlyf”
Jóhann Már Jóhannsson, bóndi og
söngvari í Keflavik, tekinn tali
„Ég átti auðvelt með að verða ekta
sveitamaður og það á vel við ntig að
vera bóndi. Bóndinn vinnur ekki eftir
klukkunni; vinna hans miðast við
þarfir og hann fær ekki daglaun sín að
kvöldi. Samtsem áður er þetta gefandi
starf,” sagði Jóhann Már Jóhannsson,
bóndi og söngvari í Keflavík á Hegra-
nesi, þegar blaðamaður DV heimsótti
hann i svcitina ádögunum.
Jóhann Már er fæddur og uppalinn á
Akureyri, sonur Fanneyjar Oddgeirs-
dóttur og Jóhanns Konráðssonar. sem
lengi hefur verið einn af vinsælustu
„alþýðusöngvurum” okkar íslendinga.
En hvað kom bæjarbarnimi til að setj-
ast að í sveil og hefja búskapV
Uppmælingaaðallinn
„Ég veit það satt að segja ekki, en
eftir á að hyggja, þá held ég að það hafi
verið ntikið lán fyrir ntig,” svaraði Jó-
hann, og við skulunt leyfa honum að
skýra það nánar.
„Ég var að festast í þessu kerfis-
bundna vinnuþjóðfélagi. Ég lærði
skipasmíði, en fór siðan að vinna við
húsbyggingar hjá Hibýli hf. Ég var sent
sé kominn í uppntælingaaðalinn.
Vinnuharkan var mikil og vissulega
höfðum við oft góðar tekjur, en það er
nú ekki allt fengið með þvt. Ég vann
virka daga, en á föstudögum var farið
„í rikið” og helgarnar fóru mest í að
skemmta sér. Ég er ekki að segja að ég
hafi verið orðinn „alki”, en með sama
áframhaldi hefði sjálfsagt endað með
þvi.
Haustið 1971 var ég beðinn að koma
vestur á Blönduós til að temja gæðinga
þeirra Húnvetninga. Ég fékk frí fram
að áramótum frá Híbýli og sló til. Það
var eins og að koma inn í annan heim
fyrir mig að fara vestur. Ég hef verið
klofvega á einhverjum hestum síðan ég
man eftir mér, þannig að þetta starf
átti vel við mig, ég losnaði úr viðjum
vanans. Ég var laus við allt stress og
kaupphlaup við klukkuna. Þess vegna
varð fríið lengra en ég ætlaði í fyrstu.
Það endaði með því að Híbýlismenn
sendu bíl eftir mér og vann ég við smíð-
arnar í uppmælingu um suntarið fram á
haust. Þá hætti ég og fór aftur vestur.
Síðan hef ég ekki komið til Akureyrar
nema sem gestur. Satt best að segja hef
ég engar taugar til bæjarins lengur. Víst
þykir mér vænt um hann sem fæðing-
arbæ minn, og þar á ég ættingja og
góða vini, en hann togar ekki í mig. Ég
er alltaf feginn þegar ég kemst út fyrir
Lónsbrú á heimleið.
Stóra-Dalssysturnar
miklir kvenskörungar
Það var fleira sem hélt í Jóhann í
Húnaþingi en hestar og frjálsræði. Þar
kynntist hann Þóreyju Jónsdóttur frá
Stóra-Dal.
,,Ég kynntist Þóreyju á félagsvist í
Húnaveri, sem er nú svolítið sérstakt
fyrir þær sakir, að ég veit fátt leiðin-
legra en spila félagsvist,” segir Jóhann
uni þeirra fyrstu kynni. „Ég lét mig þó
hafa félagsvistina í þetta skiptið, mest
til að komast á ballið á eftir og ég sé
ekki eftir því. Raunar hafði ég séð til
Þóreyjar nokkrunt dögum áður. Þá
kont ég og félagi minn að tveim bjarg-
arlausum stúlkum, þar sent var sprung-
ið undir bíl þeirra. Þú veist nú hvað
konur geta orðið ráðalausar í slíkum
tilvikum, þannig að við komum á stað-
inn eins og bjargvættir,” sagði Jóhann
og hló hressilega, en bætti síðan við:
„Þegar við vorum búnir að skipta
um dekkið, þá fórum við félagarnir að
ræða um það okkar á milli, hvort ekki
gæti verið að önnur stúlkan væri sú
elsta af þeim Stóra-Dalssystrum. Þær
systur bjuggu þá í Stóra-Dal með
ntóður sinni, sent var orðin ekkja.
Þóttu þær góðir kvenkostir. Tilgáta
okkar reyndist rétt, og það leið ekki á
löngu þar til við vorum komin í hnapp-
helduna.”
Það voru fleiri Akureyringar sem litu
hýru auga til þeirra Stóra-Dalssystra.
Svavar bróðir Jóhanns kom vestur til
að hjálpa bróður sínum við búskapinn.
Hann giftist Sigurbjörgu og býr í Litla-
Dal. Þriðja systirin, Margrét, er gift
Kristjáni Jónssyni frá Akureyri.
Þrjúár
að Hrafnabjörgum
Jóhann og Þórey byggðu Hrafna-
björg, sem er heiðarbýli innst í Svína-
dal. Þórey og Jóhann tóku jörðina á
leigu og þar leið þeim vel.
„Mér og minum leið sérdeilis vel að
Hrafnabjörgum, þó við værum þar
stundum einangruð lengi í senn. Mér
var sania þótt það væri lemjandi stór-
hríð og alit ófært. Við höfðum þaðsem
við burftum og vélsleði var við hendina
sem grípa mátti til ef nauðsyn krefði. Á
góðviðrisdögum var kyrrðin ævintýra-
leg, ég get ekki lýst því. Ég minnist þess
eitt sinn þegar ég hafði gengið til
rjúpna. Það var snjór yfir öllu, allt var
slétt, tært og ósnortið. Ég settist niður,
gleymdi rjúpunum, og hlustaði á kyrrð-
ina.”
Þegar Jóhann og Þórey höfðu búið í
3 ár að Hrafnabjörgum, sagði eigandi
jarðarinnar þeim upp ábúðinni. Sagðist
ætla að nytja jörðina sjálfur. Jóhann
og Þórey töldu það yfirskin og þau
höfðu ábúendalögin með sér. En þau
höfðu ekki geð í sér til að standa í ill-
deilum við jarðeigandann. Þau slógu
því til og fluttu í aðra sveit, þegar þeim
bauðst að byggja í Keflavík.
Ekki burðugur
bústofn
,,Það var ekki burðugur bústofninn
drengur minn þegar við fluttum hing-
að,” segir Jóhann. „Við komunt með
fimm hænur, hund, kött og fimm
hesta. Öðru urðum við að farga, þvi yf-
ir varnargirðingu vegna sauðfjársjúk-
dóma var að fara.
Ég hafði ekki um annað að velja en
kaupa sláturfé. Visirinn til þess fjár-
bússeni ég býmeðnúna,sarþví fé, sem
aðiir bændur vildu ekki setja á. Þessar
skjátur stóðu þó fyrir sínu og nú er ég
kominn með 340 ær á fóður.
Það tíðkast frjálsar ástir í fjárhúsun-
um hjá mér. Hrútarnir fá að vera i
krónum með ánum yfir fengitímann,
en það er skráð og skjalfest hvaða á
hver hrútur hefur. Svo fylgist ég með
árangrinum og að sjálfsögðu reyni ég
að rækta upp sem sterkasta einstakl-
inga. Ég er ekki óánægður nteð árang-
urinn eftir ekki lengri tíma, ntiðað við
að byrja með sláturfé. Ég gef heldur
engan fóðurbæti. Þrátt fyrir það var
meðalfallþungi minna dilka rúmlega
kílógrammi yfir meðaltali í haust.
Raunar finnst mér keppnin um meðal-
vigtina meðal bænda vera komin út í
hreinar öfgar. Það yæri nær að miða
við arðsemi af hverri á, hvað fóðrunin
kostar í samanburði við það sem hún
gefur af sér.”
Ólíkar
aðstæður
— En hvor jörðin er betri, Keflavík
eða Hrafnabjörg?
„Ég get ekki borið þær saman, þær
eru svo ólíkar,” svaraði Jóhann og
hann heldur áfram. „Þær hafa báðar
sína kosti og líka sína galla. Hér í
Keflavík erum við í alfaraleið,
kunningjar líta við er þeir eiga leið
hjá til að spjalla um daginn og veginn.
Ég kann því líka vel, þó ég hafi notið
kyrrðarinnar á Hrafnabjörgum.Hér eru
líka fjölbreyttari landkostir. Ég hef
land að sjó og sæki þangað björg í bú;
egg, fugl og fisk, svo eitthvaðsé nefnt.
Hér er snjólétt og það tók mig
nokkurn tíma, að venjast umferðinni,
sem er talsverð, þvi Sauðárkrókur er
skammt undan.”
— En hvað segir Húnvetningurinn?
„Það er nú einu sinni þannig með
okkur, sem alin eru upp langt inni í
landi, að okkur líður ekki virkilega vel
fyrr en við komumst að minnsta kosti
200 m yfir sjávarntál,” svaraði Þórey
og hló við. „Hins vegar höfum við það
gott hér og frá félagslegu sjónarmiði
líður mér vel. En mér finnst allt öðru
visi aðbúa hér. Það er önnur lykt út við
sjóinn og það er aldrei blankalogn,
kyrrð og blíða, eins og fram i dölum.”
Útgerðarfélagið
Milljón
Nýlega hafa Jóhann og Þórey byggt
sér myndarlegt íbúðarhús úr steyptum
einingum. I bílskúrnum dundar Jóhann
sér við að sntíða trillu, sem er vel á veg
komin.
„Ég hef alltaf verið trillukarl í mér,
enda átti pabbi trillur og sveinsstykkið
mitt í skipasntíðinni var trilla. Ég hef
verið að gutla hér við fjöruborðið á
litlum plastbát, en þar kom að ég var
farinn að ætla mér um of á ekki stærri
bát. Þá fórum við hjónin hér út á fjörð-
inn í varpfugl og komum að landi eftir
tæpa 2 tíma með á annað hundrað
fugla. Þá sagði ein vinkona okkar: „Ég
ætla bara að áminna þig um eitt
Jóhann, það er að geta þetta aldrei
aftur.” Það var þörf áminning.
Ég byrjaði að smíða þessa trillu í vor.
Verðúr hún tæplega 3 tonn að stærð og
vinur minn og nábúi, Einar Kristins-
son, er með ntér í útgerðarfélaginu,
sem við köllum „Milljón”,” segir
Jóhann og glottir.
Jóhann notaði gantlan þvottapott til
að framleiða gufu, þannig að hægt
væri að beygja byrðinginn og böndin.
En Jöhanni þótti atvinnugreinunum
mismunað. Hann var til að mynda ný-
búinn að fá vél i trilluna. Hún hefði
verið helmingi dýrari ef hann hefði
ætlað að nota hana við búskapinn.
Trillusmíðin er sem sé undanþegin toll-
um, vörugjaldi og öðru slíku, eins og
annað sem til sjávarútvegs þarf. Land-
búnaðurinn nýtur hins vegar ekki slíkra
hlunninda.
Mitt eitur/yf
En nú er mál að við snúum okkur að
söngnum: Jóhann var byrjaður að
syngja nteð Karlakórnum Geysi á
Akureyri áður en hann flutti í Húna-
þing. Þar byrjaði hann strax að syngja
með Karlakór Bólstaðarhlíðar. Ekki
leið á löngu þar til Jóhann vár byrjaður
að syngja einsöng, ýmist með kórnum
eða einn sér með undirleikara.
„Mér er nú næst að halda, að upp-
haflega hafi ég verið látinn syngja ein-
söng vegna þess að ég er sonur Jóa
Konn,” segir Jóhann, þegar hann
minnist upphafs söngferilsins. En söng-
ur Jóhanns líkaði vel og ár frá ári hef-
ur söngurinn skipað stærri sess í lífi
hans.
„Ég syng meira af Guðs náð og
brjóstviti en lærdómi,” segir Jóhann.
„Það er harður húsbóndi að vera
fæddur með þessum ósköpum, því
söngurinn er mitt eiturlyf. Ég verð að
Pótur og Jóhann Mér taka stundum i
hann hækkar sig og lækkar i tónstíf,
taka þátt í söngnum. Raunar hefur i
viljugur. Þá œtíaði Jóhann aö taka
skammt frá iandi, stökk fyrir borö og
Þau kynntust á fóiagsvistí Húnaveri,
Þórey, Jóhann Már og Jóhann Oddgeir, ásamt hundinum Pósa og búfónaði.
Viðtal og myndir: Gísli Sigurgeirsson