Dagblaðið Vísir - DV - 26.06.1982, Blaðsíða 23

DAGBLAÐIÐ&VlSIR. LAUGARDAGUR 26. JUNl 1982.
23
Bækur og bókmenntir
n__■__
LOKAÞÁTTUR
UM BÓKASKRÁR
4. grein
Bókaskrá Gunnars Hall.
Akureyri 1956. (520 s.,k.).
Gunnar Hall
I fyrrnefndri grein Þorsteins Þor-
steinssonar er Gunnari Hall (1909—
1970) aðeins að litlu getið. Hann er
þar talinn hafa „safnað íslenzkum
bókum af miklu kappi nú um nokkur
ár. Á hann mikið og gott bókasafn
t.d. allar bækur útgefnar af Bók-
mennta- og Þjóðvinafélögunum, flest
ágæt eintök með kápum”. Um þetta
leyti hefur safn Gunnars þó
væntanlega ekki veriö mikiö að vöxt-
um miöað við það, er síðar varð, þar
sem enn voru drýgstu söfnunarárin
fram undan. Sjálfur segir hann í for-
mála bókaskrár sinnar: „Bóka-
söfnun mína hóf ég fyrir alvöru árið
1934, enda þótt ég heföi nokkuð
fengizt við hana áöur. Af stað var
farið í smáum stíl, en smám saman
jókst við safnið, bókaflokkum þeim,
er ég safnaði sérstaklega, fjölgaöi,
unz svo var komið aö ég safnaði öllu,
sem til varð náð af íslenzkum bókum
um íslenzkt efni, blöðum, smáprenti
ýmiss konar og hverju einu, gömlu
ognýju.”
Ötull safnari
Ekki verður annaö sagt en að með
ólíkindum sé, hve miklu safni G.H.
tókst að koma saman á stuttum
tíma, aðeins á um 25 árum. Er sízt of
sagt, að hann hafi stundaö söfnun
sína af kappi, þar sem slíkur var
áhugi hans og dugnaður að öðrum
bókasöfnurum fannst sem þeir stæðu
kyrrir, er hann geystist áfram. Kom
hér einnig til, að hann hafði rýmri
f járráð en margur annar, en þó fyrst
og fremst áræði, sem mörgum hefur
fleytt langt á öldum verðbólgunnar.
Minnist ég þess, er ég kom eitt sinn
sem oftar í fornbókaverzlun
Kristjáns Kristjánssonar í Hafnar-
stræti, að þar var komið í sölu mikið
magn rímna, þ.á m. ýmsar fágætar
og eftirsóttar. Fréttist skjótt, að
G.H. hefði keypt stórt rímnasafn úr
dánarbúi eftir kunnan bónda úr
Borgarfirði. Fylgdi sögunni, að hann
hefði aðeins vantað þrjár af rímum
þessum, er hann hélt eftir í safni
sínu, en hinar fól hann verzlunini aö
selja sem fyrr segir. Sem dæmi um
árangur G.H. á þessu sviði skal þess
getiö, að í bókaskránni telur hann 353
eintök (útgáfur) í rímnaflokki
sínum. Hinsvegar telur hann einnig
upp þær rímur, sem vanti. Eru þær
aðeins átta, en þar af fjórar prentað-
ar í Hrappsey.
Stærsta safnið
I boðsriti að bókaskránni var safn
G.H. kynnt sem „stærsta bókasafn,
sem nokkru sinni hefir verið til í ein-
staklings eigu hér á landi”. Verður
það ekki dregið í efa, þótt líklegt
megi telja, að safn Þorsteins Þor-
steinssonar sýslumanns hafi sízt
verið minna að vöxtum. Ekki verða
skránni gerð hér sérstök skil frtkar
en þeim, er fyrr eru taldar. Hinsveg-
ar má vænta þess, að hún eigi eftir að
koma oft við sögu síðar og þá fyrst og
fremst í sambandi við þá bókaflokka
sem skráðir eru sérstaklega. Eru
það blöð og tímarit, leikrit, riddara-
og fornaldarsögur, rímur, þjóðsögur
og ævintýri og að lokum ævisögur og
minningarrit. Stærsti hluti
skrárinnar er þó svonefnd aðalskrá,
en þar koma fram allar þær bækur
og rit, sem ekki teljast til fyrr-
nefndra flokka.
Umdeild en
þörf bókaskrá
Stundum heyrist, að til bókaskrár
G.H. hafi ekki verið vandaö sem
skyldi og skal fallizt á, aö skráningar
eru víða ekki eins ítarlegar og ná-
kvæmar og æskilegt væri. Var
höfundi þetta sjálfum Ijóst, og lætur
hann þess getið í formála, að hann
hafi „gert þessa bókaskrá frá
sjónarmiði safnarans en ekki
vísindamannsins.” Þrátt fyrir þetta
fer ekki milli mála, að útkoma
hennar bætti mjög úr brýnni þörf
upplýsinga um íslenzka bókaútgáfu,
sérstaklega á þessari öld. Virðist enn
nokkurs að bíða, að henni verði gerð
betri skil. Ekki eru mér kunnug
tildrög þess, að Gunnar Hall réðst í
það miiria verk að gera umrædda
bókaskrá, en ég tel ekki ólíklegt, að
sú ákvörðun hafi verið tengd fyrir-
ætlunum hans að selja bókasafn sitt,
áður en langt um liði. Varð þess og
skammt að bíða, að fréttir bærust
um tilraunir hans til að selja það í
einu lagi, er ekki báru árangur. I
framhaldi af því hóf hann síöan sölu
bókanna til þeirra, er áhuga höfðu,
og munu þær hafa dreifzt víða.
Þorsteinn sýslumaður
Eg hef nú nefnt lauslega helztu al-
mennar heimildir, sem hægt er að
styðjast við og afla upplýsinga úr um
íslenzka bókaútgáfu eða rit varöandi
Island og íslenzkar bókmenntir.
Nokkrar aðrar slíkar almennar
skrár finnast þó, sem vert væri að
minnast á lauslega, enda þótt þær
séu á fárra höndum og ekki
auðfengnar. Er hér um að ræða
söluskrár bókasafna, sem að sjálf-
sögöu hafa að geyma mikinn f róöleik
og eru ekki síður forvitnilegar þeim
sem áhuga hafa á bókaeign þekktra
safnara. Fyrr í þessum þætti hefur
verið minnzt á Þorstein Þorsteinsson
(1884—1961), sýslumann Dala-
manna, og bókasafn hans, en áður
um grein, er hann ritaði í „Helga-
fell” um bókasöfnun og bókamenn.
Þar lét hann sín að litlu getið, bara:
„Á Vesturlandi tel ég mitt bókasafn
stærst að íslenzkum bókum og ferða-
sögum um Island á erlendum
málum. Hef ég gefið ritstjóm Helga-
fells ádrátt um að geta þess að
nokkru í sérstakri grein.” Sú grein,
„Bókaeign mín og bókasöfnun”, birt-
ist síðan í tímariti þessu IV. árg., (3.
hefti) október 1946 (bls. 259-267), en
ári síðar kom hún út sérprentuð (22
s„k.). Þar kemur fram, að Þor-
steinn hefur ungur hafiö söfnun
bóka, eöa fljótlega upp úr aldamót-
um á tímum, þegar slíkur munaður
var fátíður vegna lítilla efna aUs
þorra manna. Þá segir einnig frá
bókauppboðum í Reykjavik, sem
viröast hafa verið alltíð, venjulega
haldin í Góðtemplarahúsinu. ,,Á
þeimárum, 1904—1914, varfengs von
á uppboöum fyrir bókamenn, sem
fjáðir voru og tíma höfðu til þess að
vera þar, enda óx þá mjög í hUlum
hinna miklu bókasafnara, Kristjáns
Kristjánssonar og Benedikts
Þórarinssonar.” Augljóst er, að Þ.Þ.
hefur einnig sótt þessi uppboð að
staðaldri og tekizt að ná þar í ýmis-
legt góðgæti, enda þótt hann hafi enn
verið við nám fram til 1914, er hann
útskrifaðistfrá lagadeild H.I. Verður
þetta látið nægja, en vísaö tU
umræddrar greinar. Þ. Þ. geröist
brátt einn af umsvifamestu bóka-
söfnurum landsins, og varð þar
ekkert lát á allt til hins síðasta, en
hann lézt í febrúar 1961. Var hann
m.a. tíður gestur á bókauppboðum
Sigurðar Benediktssonar í Reykja-
vik, sem stóðu að mestu óslitið frá
árinul953 ti!1976.
Eftir lát Þorsteins ákváðu
erfingjar hans að bjóða bókasafnið
til sölu og var gerð um það skrá, sem
komútárisíðar:
Bókasafn Þorsteins Þorsteinssonar
sýslumanns. Söluskrá. Fjölritað sem
handritífebrúarl962. (4),253s.,k.
Safn Þ.Þ. selt
Vægt er að orði komizt þótt sagt
sé, að skrá þessi hafi vakið mikla
athygli meöal bókamanna og veltu
ýmsir því fyrir sér, hvaða möguleika
þeir kynnu að hafa til kaups á
safninu, einir sér eða með öðrum, þó
einkum fombóksalar. Hér var hins-
vegar um verulega upphæð að ræða,
upphaflega nefndar 4.5 milljónir,
sem fæstum var viöráðanleg. Þó fór
svo í lok ágúst 1962, að einstaklingur
keypti safnið, Kári B. Helgason,
kaupmaður, að vísu á lægra verði.
Hafði hann áður nokkuö fengizt við
bókasöfnun, einkum blaöa og tíma-
rita. Kári lét hér ekki staðar numiö
heldur hófst þegar handa við að
koma safninu vel fyrir, láta binda
inn allar óbundnar bækur og
bæklinga, en þar skorti mikið á áður.
Ennfremur jók hann mjög við safniö
úr ýmsum áttum og stefndi allt að
því, að öðrum bókasöfnum ein-
staklinga yröi seint við jafnaö. Um
þessar mundir stóð yfir sala á bók-
um Gunnars Hall, sem áður er
getið, og var það tilefni notað til að
bæta inn í hvem flokkinn af öðrum
því sem þar var en vantaði hjá
K.B.H.
Safnið selt aftur
til Skálholts
En skjótt skipast veður í lofti. I
byrjun desember 1964 ákvað hann að
bjóða safn sitt til sölu til innlendra
eða erlendra aðila eftir því sem
verða vildi, og gáfu sig fljótlega
fram aðilar úr hópi hinna síðar-
nefndu, sem sýndu málinu áhuga. Til
sölu safnsins úr landi kom þó ekki,
eftir að ljóst varð, að íslenzk kirkju-
yfirvöld höfðu hug á að kaupa það til
Skálholtsstaðar og efnt til lands-
söfnunar, svonefndrar Skálholts-
söfnunar, fyrir upphæðinni, 3,5
milljónum. Var gengið frá
kaupunum í febrúar 1965. Áður hafði
Kári B. Helgason látið gera skrá yfir
safn sitt, sem auðveldaði mjög af-
hendingu þess. Var sú skráð aðeins
vélrituð í 5 eintökum og er eitt þeirra
í Landsbókasafni.
Látið verður hér staðar numið um
sinn, þar sem ráðgert er hlé á þess-
um þáttum yfir hásumarið, en tekiö
til að nýjuí september. Enn em ýms-
ar skrár ótaldar hliðstæðar þeirri
síðastnefndu, og koma þær
væntanlega á dagskrá síðar. Hins
vegar verður þá ekki lengur beðiö
með að gera íslenzkri prentsögu ein-
hver skil, svo og þeim skrám og
handbókum, sem þar koma við sögu.
Böðvar Kvaran.
HREINSIR
RAUÐARARSTÍG 30 - SÍM111379
S
F
Erum að fá
tæki til að
þrífa plön
og garða.
Öflug þvottatæki
og ryksugur
Ryksugur er taka rakan
sand, rus/ og /auf.
Erum einnig að fá /ítinn bi/
til þvotta á plönum.
Erum með allskonar þvott á
húsum að utan.
Einnig tökum við að okkur að
háþrýstíþvo hús undir málningu.
Húsfélög - fyrirtæki - einstaklingar
Tökum að okkur hreinsanir á SORPGEYMSLUM—
SORPRENNUM OG SORPTUNNUM. Hreinsum af öll
óhreinindi — eyöum ólykt með kvoðuhreinsiefni. HREIN-
GERNINGAR: i fyrirteakjum, stofnunum og heimahúsum —
einnig stigaganga. TEPPAHREINGERNINGAR með háþrýsti-
djúphreinsitækjum og sogsfíi. Einnig handhreinsun e f óskað
er. HÚSGAGNAHREINSANIR. GLUGGAHREINSANIR: Tök-
um að okkur að hreinsa glugga að utan og innan. Náum 6
hæðum frá jörðu án tilstands, sama gjald. Einnig viljum við
minna fyrirtæki, stofnanir, húsfólög og ibúðasamtök á að við
tökum að okkur dagleg þrif og ræstingar. Eólagasamtök
athugið, ef ykkur vantar þrif eftir veizluhöld eða þess háttar
um helgar, þá er bara að hafa samband. Náum vatni úr tepp-
um og gótfi eftir flóð, FROOUHREINSUM -SÓTTHREINSUM
UM — Fiskiskip — fiskvinnslustöðvar — sláturhús — bakari
— ölgerðir _ mjólkurbú.
Háþrýstiþvottur á teppum.
MIÐNESHREPPUR - SANDGERÐI
Hreppsnefnd Miöneshrepps vill ráöa starfsmann,
karl eöa konu til að rita fundargerðir hrepps-
nefndar.
Eiginhandarumsóknir sendist undirrituðum fyrir
6. júlí nk. Sveitarstjóri Miðneshrepps,
Tjarnargötu 4,
Sandgerði.
WMASaMMm
óskar ad ráda umboðsmann í
Búðardal.
Uppl. gefur Edda Tryggva-
dóttir í síma 93-4167.