Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.1982, Side 10

Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.1982, Side 10
10 DV. LAUGARDAGUR 21. ÁGUST1982. Enn rífast Þjóðverjar um Richard Wagner I sumar blossadi upp rifrildi um óperuna Parsif al í tílefni af 100 ára afmæli hennar Verða slagsmál ísalnum? Viö opnun Wagnerhátíöarinnar í Bayreuth kvöldið 25. júlí rikir óvenju- mikil spenna í Operuhúsinu. Sviös- skrekkurinn læsist smám saman um söngvarana, hljómsveitin stillir hljóö- færi sín og skyndilega fá starfsmenn hússins minni háttar taugaáfall; sendiherra Portúgal er kominn án þess að eiga frátekiö sæti. Herra hússins og gestgjafi, Wolfgang Wagner, kippir málinu snögglega í liöinn, sendiherrann fær sæti með öörum mektarmönnum. Spennan er ekki minni meðal áhorf- enda. Verða slagsmál í salnum eins og fyrir f jórum árum? Ákaft er rætt um nýjustu deilumar um Richard Wagner og óperuna sem sýna á þetta kvöld. Gestir ganga til sæta sinna, dauöaþögn, — og tjaldiö er dregiö frá ópemnni PARSIFAL. Eflaust kemur þaö landanum spánskt fyrir sjónir aö tónlist og tónlistarhátíö geti veriö pólitísk en ein- mitt þannig er Wagnerhátíðin í Bayreuth. Flestir frammámenn Þjóö- verja í listum, vísindum og stjórnmál- um veröa einhvern tíma aö taka ákvöröun um hvort þeir eigi aö þiggja boð til Bayreuth. A sama hátt hafa flestir Þjóöverjar tekið afstööu til Wagners og verka hans. I sumar blossuöu deilumar um Wagner upp aö nýju af ýmsu tilefni. Síöasta ópera hans, Parsifal, varö 100 ára og því sýnd sem fyrsta verk á hátíöinni í ár. Kvikmyndin Parsifal eftir Hans Jurgen Syberberg var frum- sýnd á árinu og um þessar mundir er unnið aö kvikmynd um Wagner með Richard Burton í aðalhlutverki. Yfir- leitt láta fræðimenn sér nægja aö kýt- ast um fræði sín út af fyrir sig og aðeins í kreösum innvígöra en þaö er til marks um viðkvæmni Þjóðverja fyrir Wagner aö þeir rífast um hann á síðum eins útbreiddasta tímarits i Evrópu, Spiegel, og í dagblöðum, jafn- vel síðdegisblöðum. Enda tengist mál- iö stjómmálum og valdamiklum aöil- um í samfélaginu. 1 tilefni af Wagner-hátíðinni og 100 ára afmæli Parsifals birti Spiegel viö- tal viö þekktan Wagnerfræöimann, Hartmut Zelinsky, sem er háskóla- kennari í Milnchen. Viötalið kom eins og löðrungur framan í Wagner-hátíö- ina. Zelinsky ýfir upp gömul sár og feimnismál og skýrir Parsifal á sinn hátt. Viðtaliö nefnist „Hrottaleg hug- myndafræði fagurra hljóma”. „Hrottaleg hugmyndafræði" Flestir hafa einhverja hugmynd um samband milli Wagners og Adolf Hitl- ers en vita kannski ekki hvers eðlis þaö var. Margir hafna því tónlist Wagners. af grundvallarástæöum, aðrir af smekksástæðum en flestir komast lik- lega aö sömu niöurstööu og Helmut Schmidt, kanslari Vestur-Þýzkalands, sem sagði í viðtali við tímaritið „Bunte” á síöasta ári aö hann hefði haldið aö Wagner hefði eitthvaö veriö aö manga til við nasista. Seinna heföi hann komizt að því að þaö voru nasistarnir sem vildu eigna sér Wagn- er. Hann varö aö þroskast til að geta notiö tónlistar Wagners. Þrátt fyrir það myndi hann aldrei fara á Wagner- hátíöina í Bayreuth. — Nota bene — Ástæðan er sú aö hátíöin byggir á hefö sem er of stór biti fyrir jafnaðarmann- inn Helmut Schmidt. Schmidt þræðir miUiveginn í þessu eins og ööru en ennþá eru þeir til sem taka ákveðna af- stööu og sjá aöeins í Wagner „hrotta- lega hugmyndafræöi fagurra hljóma”, hvort sem þeir hafa rétt fyrir sér eða ekki. Tökum saman þaö sem friöar- spUUrinn Hartmut Zelinsky hefur að segja um máUö í Spiegelviötalinu. Önnur heúnild vitnar um hve hug- myndir Wagners skiptu Hitler miklu máli. Áriö 1939 gaf Hermann Rauschn- ing út bókina ,,Samræður viö Hitler”. (Hún hefur verið þýdd á íslenzku.) I henni segir Hitler aö Wagner hafi ekki aöeins veriö skáld og tónskáld. Hann heföi verið mesti spámaður þýzku þjóðarinnar og sinn eini f yrirrennari. „Ofbeldishneigt, óhrætt og grimmt ungviði...." Gralsriddarar Parsifals eru aö ein- hverju leyti sambærilegir viö SS-sveit- imar. I bók Rauschnings segir Hitler: „I köstulum reglu minnar mun ung- viði vaxa úr grasi sem veröldin mun óttast. Ofbeldishneigt, óhrætt og grimmt ungviöi. . Frá Parsifal Uggja ljós spor til þriöja ríkisins, sérstaklega Cosúnu Wagners og tengdasonar hennar, Houston Stewart Chamberlains, sem var nokkurs konar hugmyndafræöing- ur Wagner-átrúnaöarins í Bayreuth. Einnig mætti nefna Bernhard Förster, tengdason Nietzsches, í þessu sam- bandi. FræðUnenn hafa í seinni tíð veigrað sér viö aö sjá Wagner í þessu sam- hengi. Ein þekktasta ævisaga Wagn- ers, metsölubók Martin Gregor-DeU- ins, sem er forseti þýzku PEN- miðstöðvarinnar, er í raun UtUs virði og gefur ekki rétta mynd af viðfangs- efnrnu. Gregor-DeUUi, sem er einn af útgefendum dagbóka Cosimu, leysir Wagner undan hugmyndafræðilegri ábyrgö og bjargar sjálfum sér með ónákvæmni frá þeirri skyldu aö meta heimildU- sem skyldi. Hann velur úr málsgreinar og þegir um samhengi. I sama dúr hafa aörir Wagner-fræöi- menn unnið til dæmis Peter Wapn- ewski og Hans Mayer. Bannaðað hrópa bravó 1 raun er spurningin ekki um þaö hvort emhver sésekur eöa saklaus heldur hvaöa hlutverki Wagner hafi gegnt í hugarheimi Þjóöverja og þýzkri menningu síöustu 150 ár. Þetta hlutverk er geysistórt og ennþá 40 árum eftir hrun þriöja ríkisins van- metiö. Enda ekki óvenjulegt þar sem Hunarao éra afmælissýning Parsifals á Wagnorhátiðinni i Bayreuth i sviðsetningu GOtz Fríearíctis. Hartmut Zelinsky hefur orðið: Wagner var gyðingahatari og fór ekki leynt meö þaö. Dagbækur Cosimu, seinni eiginkonu hans, sem komu út 1976—77, bera þess vitni að vonzka gyöinga var honum nær daglegt um- ræöuefni. Hann bar þá iðulega saman við rottur, mýs og orma, þar að auki ,^Eg álít gyöUigakynið erföafjanda hms hreina mannkyns og alls sem er göfugt og þaö muni eyða Þjóðverjum. Ef til vill er ég síðasti Þjóöverjinn sem hef staðið sem listamaður gegn hmurn ríkjandi gyðingdómi. ” Parsifal Wagners á sér 30 ára sköpunarsögu og rætur í leikritsupp- kastinu „Jesús frá Nasaret” (1849) og ritunum „Listaverk framtíðarinnar” skoöun sína. Tónlistm verður nokkurs konareiturlyf. Listrænn terroristi I bréfi sem Wagner skrifaði 1849 seg- ist hann hafa gífurlega löngun til að vinna listræn hryðjuverk. Svona nokk- uö hafði aldrei áður gerzt í menningar- sögunni og afleiðingamar uröu hrapal- legar. Aufúsugestur i Bayreuth, Adotf Hitler ásamt Winifred Wagner. fleskorma og líkti þeim við pest og vörtur. Áriö 1881 brunnu 416 gyðingar inni í leikhúsi í Vínarborg. Nokkru semna mUinist Wagner þess aö á sýningu á leikritinu „Natani vitra” hafi gyömgur á áhorfendabekkjum hrópaö „Bravó” þegar leikari mælti setnmguna: „Kristur var einnig gyðingur.” Af þessu tilefni sá Wagner ástæðu til aö geta þess að brenna ætti alla gyðinga til ösku á sýningu á „Natani vitra”. „Síðasti Þjóðverjinn" Wagner hafði horn í síðu gyöingsins Hermanns Levi sem Lúðvík n. Bæjarakóngur heimtaöi að stjómaði frumsýningu Parsifals. Wagner sagöi viö Levi aö þaö eina sem hann, gyðing- urmn, ætti aö læra væri aö deyja. I bréfi til Lúðvíks skrifaði Wagner: i Armin Jordan og Edith Clever leikarar I kvikmynd Syberbergs, Hún er byggð á samnefndri óperu Wagners. (1849) og „Gyðingdómurinn í tónlist- inni” (1850). I Parsifal birtist hinn nýi Wagner-átrúnaður sem á sér aö grund- velli gyðUigahatrið í Bayreuth. I verk- inu er kynnt ný Krists-ímynd, hrern af gyðingdómi, þýzkur Kristur handa þýzkri þjóð. Nokkurs konar „Lausn handa lausnaranum”. Wagner lagði allt sem hann gat og vildi í Parsifal og notaöi tónlistma til aö bera uppi heims- Þegar August Kubizek var ungur maður í Linz átti hann sér aö vini Adolf nokkurn Hitler. Þeir félagar bmgðu sér eitt sinn á „Rienzi” eftir Wagner. August mUintist alla tíö síöan hve mik- il áhrif sýningin hafði á Adolf. Mörgum árum seinna bauð Hitler Kubizek til Bayreuth. Þegar Kubizek mUmtist sýningarmnar forðum í Lmz sagöi Hitl- er: „Á þeirri stundu hófst það.”

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.