Dagblaðið Vísir - DV - 09.09.1982, Síða 13

DV. FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER1982.
13
Fimm prósent við bryggju?
Hinir gömlu og rótgrónu meginat-
vinnuvegir Islendinga, landbúnaður
og sjávarútvegur, eru mjög ífréttum
þessa dagana. Báðir eiga í miklum
erfiðleikum, sem eru af svipuðum
toga spunnir. Megininntak erfiðleika
beggja kemst fyrir í tveimur orðum:
Verðbólgu og rányrkju. Forsvars-
menn beggja hafa brugðist við
erfiðleikunum með miklu offorsi í
upphafi og hótað þjóðfélaginu með af-
arkostum. Þetta er þó ekki að öllu
leyti sambærilegt. Mestu munar ef
til vill um þann tíma, sem leið á milli
þess að ekki varð hjá þvi komist að
sjá hvert stefndi í þessum höfuöat-
vinnuvegum. Það eru nokkur ár
siðan það varð augljóst i landbúnaði,
en núna fyrst komast menn ekki hjá
því að viðurkenna að sjávarútveginn
er að reka upp á sker. Ef við h'tum á
viðbrögðin þessa dagana eru þau
orðin ólík. Forsvarsmenn land-
búnaðaríns hafa áttað sig og viröast
ákveðnir í að brjótast út úr erfið-
leikunum. 1 sjávarútvegi eru for-
svarsmenn ráðvilltir og vilja engu
sleppa, sem þeir hafa haldið.
Að hella niður
mjólkinni
Þegar ljóst var að hverju stefndi í
landbúnaðinum á sínum tíma
upphófust mikil æsingaskrif. Eg held
að allir ættu að geta verið sammála
um það núna, að þar var oft mjög
ómaklega vegið að bændum. Þeir
voni úthrópaðir sem einhvers konar
ómagar á þjóöarheildinni, menn sem
vildu aöeins skara eld að sinni köku
og láta skattborgara þéttbýlisins
halda sér og sínu skylduhði uppi við
störf, sem þjóðin þarfnaðist ekki.
Látið var eins og þeir erfiðleikar sem
að landbúnaðinum steðjuðu væri eitt-
hvert séríslenskt fyrirbæri, menn
neituðu aö skilja að landbúnaður
allrar Vestur-Evrópu gekk fyrir
ríkisstyrkjum og létu eins og það
væri til hagsbóta fyrir þjóðina að
þurfa að flytja inn sem mestan mat.
Við þessu brugðust bændur mjög
harkalega, eins og við var að búast.
Féll margt heiftaroröið af þeirra
hálfu í garð skriffinna höfuðborgar-
svæðisins og meöal þess sem haft
var á orði meðal almennra bænda
var að best væri að hella niður
mjólkinni og grafa kjötið, svo
skríllinn á mölinni fyndi hvar Davíð
keypti öhð. Sem betur fer varð ekki
af slíkum aðgerðum, enda beittu for-
svarsmenn bænda sér fyrir því að
f riðsamlegri leiðir væru farnar.
Sannleikurinn var Uka sá, að
erfiðleikarnir voru ekki fyrst og
fremst bændum að kenna, heldur
stjómmálamönnum. Þeir hömpuöu
si og æ hinni guUnu framleiöslu-
stefnu og þeir komu á uppbótakerfi
fyrir útflutninginn, því að auðvitaö
mátti ekki segja háttvirtum kjós-
endum í landbúnaðarhéruðunum að
neitt væri að kerfinu og erfiðari
tímar í vændum. Það hefði getað
kostað atkvæði. Bændur sjálfir voru
búnir að sjá hvert stefndi, en þeir
fengu engu ráðið, stjórnmála-
mennirnir kæfðu ráð þeirra i
fæöingunni, einkum einn þeirra, og
áfram var ætt út í foraðið, uns kvik-
syndieitt blastiviö.
Viðbrögð útgeröarmanna nú, þeg-
ar þeir eru komnir í kviksyndið
virðist hins vegar verða þau að heUa
niður mjólkinni, þeir binda skip sin
við hafnargarða. Þó hafa þeir
vissulega sínar afsakanir.
„Móðuharðindi af
mannavöldum"
Þegar mest syrti í áUnn vegna
aflabrests og sölutregðu í tíð
viðreisnarstjórnarinnar sálugu lét
einn þingmanna stjómarand-
stöðunnar svo ummælt að það sem
dyndi yfir þjóðina væru móður-
harðindi af mannavöldum. Orð þessi
urðu fræg og tU þeirra var vitnaö
fram og aftur í stjórnmálakarpi
þeirra ára. Að vissu leyti má segja
að erfiðleikar þeir sem nú steöja að
atvinnuvegum okkar séu
„móðuharðindi af mannavöldum”.
Verðbólga, röng gengisskráning,
óbærUegur fjármagnskostnaöur og
fleiri sköpunarverk mannanna gera
það að verkum að atvinnuvegir
komast í þrot.
Menn vilja kannski ógjarna kenna
atlabrestinn við mannleg mistök nú,
fremur en fyrir 14 árum. Þó eru tU
þess gild rök og gUdari nú en þá.
Hrun síldarstofnisns þá kom
mönnum í opna skjöldu, en þá sóru
menn þess eiða að lært skyldi af mis-
tökunum. Það hafa menn hins vegar
ekki gert, því miður. Þótt lífsskUyrði
í hafinu eigi vafalaust einhverja sök
á því hvemig komið er þá er megin-
sökin mannanna. AuðUndir hafa
verið rányrktar.
Hið dulbúna
atvinnuleysi
Fyrir nokkmm árum lét einn af
forsvarsmönnum iðnaðarins svo um-
mælt aö hérlendis væri mikiö dulbúið
atvinnuleysi. Margir urðu æfir út af
þessum orðum og bentu á að ekki
væri nóg að aUir hefðu næga atvinnu
heldur ynnu menn einnig óhóflega
langan vinnudag. Þaö sem átt var
við var hins vegar það að aUt of
margir væru aö vinna störf, sem
færri gætu annað, við það yrði
framleiöslukostnaöurinn of mikill og
launin sem tU skipta yrðu færa í of
marga staði, svo að of lítið kæmi í
hluthversogeins.
Nú þarf ekki lengur að deila um
þessi ummæli iðnrekandans, sann-
leikur þeirra blasir við hverjum og
einum og hvergi betur en í sjávarút-
veginum. Um það vitna fjölmörg um-
mæU forsvarsmanna hans, á-
deilumar á skipakaupin era þar
gleggsta dæmið. Þetta dulbúna at-
vinnuleysi er í öUum at-
vinnugreinum, eða flestum að
minnsta kosti. Það er sú leið, sem viö
höfum vaUð. Aðrir hafa valið þá leið
að ná sem mestri hagræðingu en um
leið gert fjölda manns atvinnulaus-
an.
Mér er það ekkert launungarmál
að ég held að við höfum valið
manneskjulegri leiöina, ef svo má að
orði komast. Atvinnuleysi er eitt
mesta böl, sem yfir menn getur
dunið. En þá verða menn Uka að
skilja hlutina rétt, gera sér grein
fyrir því hvemig ástatt er og bregð-
ast við samkvæmt því. Það verður
aldrei bæði sleppt og haldið. Ef fleiri
vinna störfin en nauðsynlegt er og
eiga jafnframt aö fá laun eins og þar
sem fjölda starfsmanna er stiUt í hóf,
verður framleiðslukostnaðurinn of
mikiU, varan selst ekki. Þetta er ein-
mitt það sem er nú að gerast með allt
okkar þjóöfélag en er dulbúið meö
óhóflegri skuldasöfnun.
5% bundin viö bryggju?
Fiskiskipin okkar eru aUt of
mörg, miðað við það aflamagn, sem
Magnús Bjarnf reðsson
til skipta er. Um það þarf ekki að
deUa. En ef þeim fækkar, hverjir
eiga þá að fara í land? Varla á að
fjölga á hinum skipunum eöa hvað?
Hvaða störf bíða þessara manna? Á
R-V JX
Íí 1 *
[j / _
* l| fc U
> V i '~K Wjk: XœiíwHStmi hTx j^' %: V
w •*~y * 4t i 1 'i t ■’S HK&l ^jj&m í:
f; l W* » i 1 |. r
mki |

að setja þá á atvinnuleysisbætur?
Hverjir era það, sem hafa keypt
þessi skip, sem eru of mörg? Era það
bamakennarar? Eru það bændur í
Bárðardal? Æöi það séu eldd út-
gerðarmenn, hvað sem öUum
samþykktum Uður? Og hverjir skyldu
eiga þessi skip? Ætli það séu út-
gerðarmennimir? Hverjir eru á-
byrgir fyrir lánunum, sem hvUa á
þessum skipum? Ætli hús útgerðar-
mannanna séu þar ein að veði? Ætli
öll íslenska þjóöin, þar á meðal
skólabörnin, sem nú eru að hefja
nám í grannskólum landsins, sé ekki
ÖU ábyig fyrir þessum lánum? ÆUi
þjóðarábyrgðin á sumum þessara
skipa sé ekki aUt upp í 95% ? Á þá að
binda 5 prósentin við bryggju? Hvað
umhin 95% Má þjóöin láta þau róa?
Setjum nú svo að engin skip hefðu
verið keypt tfi landsins siöustu fimm
árin eða svo. Væra þá fleiri fiskar í
sjónum? Var fiskveiðiflotinn 1978, já,
förum aUar götur aftur til 1974, ekki
meira en nógu stór tU að drepa hvem
einasta fisk í sjónum? Vitanlega.
Það sem á hefur skort er stjómun á
veiðunum, stjórnun, sem útgerðar-
menn og sjómenn hafa því miður
ekki verið menn tU að halda uppi,
hvað sem þeir öskra núna. Þeir hafa
heimtað stjómun af ríkisvaldi, sem
er jafn-máttlaust þar og á öðram
sviðum, og brotið á bak aftur hvenær
sem mönnum þóknast til að hella
niður mjólk eða binda fimm prósent
skipa viö bryggjur.
Takið landbúnaðinn
til fyrirmyndar
Auðvitað verður að leysa vanda
útgerðarinnar. Hvaða augum sem
menn líta á orsök hans er hann gíf ur-
legur og þjóðin verður að taka hann á
sig að venju. En jafnframt verða
menn að taka sig á og sjávarútveg-
urinn ætti aö taka landbúnaðinn til
fyrirmyndar. Þar eru menn hættir
að tala um að hella niður mjólk en
axla byrðarnar og reyna að byggja
upp af skynsemi, tala um f jölbreytt-
ari framleiðslu og aukna markaðs-
starfsemi. Það er spá min að land-
búnaöurinn muni rétta úr kútnum
svo að um munar á næstu árum. Það
gerist með því að menn viðurkenna
staðreyndir og bjarga sér sjálfir í
stað þess að ætlast til alls af öðram.
Slíkt hið sama þarf sjávarút-
vegurinn nú að gera. Þá mun hann
rísa úr öskustó og til fyrri viröingar
og eignast sín 100% að nýju.
Magnús Bjamfreðsson.
„Fyrir nokkrum árum lét einn af for-
™ svarsmönnum iðnaðarins svo um mælt að
hérlendis væri mikið dulbúið atvinnuleysi.
Margir urðu æfir út af þessum orðum og bentu
á að ekki væri nóg að allir hefðu næga atvinnu
heldur ynnu menn óhóflega langan vinnudag.
Það sem átt var við var hins vegar það að allt
of margir væru að vinna störf, sem færri gætu
annað. Við það yrði framleiðslukostnaðurinn
of mikill og launin sem til skipta yrðu færu í of
marga staði, svo að of lítið kæmi í hlut hvers og
eins.
Nú þarf ekki lengur að deila um þessi
ummæli iðnrekandans...”