Dagblaðið Vísir - DV - 13.01.1983, Qupperneq 15

DV. FIMMTUDAGUR13. JANUAR1983.
15
saman alls ekki horfin. Hún hverfur
ekki fyrr en vinnuveitandinn og
verkamaðurinn eru orðnir einn og
sami maöurinn, þegar verkamaður-
inn er farinn að vinna hjá sjálfum
sér, þ.e. starfsmennirnir hafa bund-
ist samtökum um að eiga og reka
fyrirtækið sem þeir vinna hjá.
Þegar svo er komiö hlýtur farsæl-
asta lausn hvers vanda sem að fyrir-
tækinu kann að steðja ævinlega að
verða ofan á.
Nauðsyn
ríkisforsjár
í fiskveiOum
Ríkisafskipti af öllum toga fara
mjög fyrir brjóstið á frjálshyggju-
mönnum og er þeim nokkur vorkunn
sem horft hafa upp á íslenska ríkis-
báknið veröa að risavöxnu ferlíki.
Þaö er hins vegar tóm firra að
vænlegasta úrræðiö sé að leggja
ríkiskerfiö í rúst nema löggjafar-
samkunduna og löggæsluna eins og
eftirfarandi dæmi sýnir ljóslega.
Sú hreppapólitík sem stunduð hef-
ur verið í sambandi við fiskveiði-
stefnu hér á landi undanfarið á ekk-
ert skylt við heilbrigð ríkisafskipti og
er óþarfi að fjölyrða nokkuð frekar
umþað.
En hversu gáfulegt væri að fara að
ráðum frjálshyggjupostulanna og
láta lögmál markaðarins ráða fisk-
veiðistefnunni? Svariö er skýrt og
skorinort: afskaplega heimskulegt.
Við Islendingar ætlum að búa í þessu
landi um ókomna tíð og til þess að
það verði hægt við viðunandi kjör
verður á hver ju ári að ná miklum og
góðum afla á land. Þegar drápsmátt-
ur togaraf lotans er orðinn svo stór að
Kjallarinn
r
BirgirÁrnason
__ —,.!11 "i'
hann stendur í ámóta hlutfalli við
þorskstofninn umhverfis landið og
drápsmáttur kjamorkuvopna
Ameríkumanna og Rússa stendur í
hlutfalli við lífríki jarðarinnar þá er
hverju heilvita mannsbarni ljóst að
með einhverju móti verður að tak-
markaveiðamar.
Ef markaðurinn og óheft sam-
keppni fengju að ráða yrði ekki um
neinar veiðitakmarkanir að ræða
enda borgaði sig þá fyrir hvern og
einn útgerðarmann að hans skip fisk-
uðu sem mest og þaö sem fyrst, og
auðvitað myndu þá allir fiska sem
mest þeir mættu því að sama viðhorf
myndi ríkja á öllum útgerðarskrif-
stofum þótt af sjónarhóli
heildarinnar sæist berlega að brýn
þörf væri á að stilla veiðunum í hóf.
Ekki liði á löngu þar til þorskurinn
hyrfi af miðunum og þar með lands-
ins hamingja. Oumflýjanlegt er að
ríkisvaldið takmarki með beinum
eða óbeinum hætti sóknina í þorsk-
stofninn. Annaðhvort getur ríkis-
vaidið haldiö áfram beinni stjórnun
veiðanna með ákvörðun hámarks-
afla, lokun svæða o.sír. eða stuðst
við óbeinar aðferðir sem einkum
byggðust á auðlindaskatti í einni eða
annarri mynd.
Gjörsamlega óþarft er hins vegar
að ríkisvaldið sé með nefið niðri í
hvers manns koppi og eigi hlut að
öllum ákvörðunum jafnt smáum sem
stórum.
En ríkisvaidið eitt getur haft þá
heildarsýn sem nauðsynleg er til að
auðlindir lands og sjávar nýtist ja&i-
vel okkur og komandikynslóðum. Eg
vil nefna þetta hlutverk ríkisvaldsins
ríkisforsjá.
Birgir Árnason
eðlisfræðingur.
Menning Menning Menning Menning
AUÐNARÓRAR
Guðmundur Björgvinsson: söguhetja hans er trúverðug persónugerð, en í nana
vantar allan skáldskap.
Guðmundur Björgvinsson:
Allt meinheegt
Skáldsaga
Lffsmark 1982
Það var með talsverðri eftirvænt-
ingu sem ég hóf lesturinn á fyrstu
skáldsögu Guðmundar Björgvinssonar
Allt meinhægt. Á bókarkápu segir að
hún fjalli ítarlega um nokkra daga í lífi
35 ára gamals bankastarfsmanns,
Sigurðar Bjamasonar, sem sléttur sé
og felldur á yfirborði en kraumi allur
og bulli undir niðri. Lái mér hver sem
vill en þessi ummæli, auk yfirlýsinga
höfundar í fjölmiðlum, ollu því að mér
komu Réttarhöld Kafkas í hug þar sem
bankastarfsmaður vaknar af vondum
draumi á þrítugasta afmælisdegi
sínum og uppgötvar að hann hefur rúið
sjálfan sig þeim eigindum sem gera
manninn að manneskju og leyft lífi
sínu að verða vélrænt og innantómt.
Því miður brást bók Guðmundar
þeim vonum sem þessi hugrenninga-
tengsl vöktu þó svo hún lýsi sjálfsaf-
hjúpun manns sem hrekkur úr hátt-
bundnum skorðum síns daglega lífs og
horfist í augu við tómleika sjálfs sín.
Guðmundi tekst ekki að gæða þetta
athyglisverða efni lífsanda að mínum
dómi og kemur þar ýmislegt til.
Af skítköldum og
blágráum veruleikum
Upphafsmálsgrein sögunnar er
dæmigerð f yrir hana alla:
„Um það bil sem Sigurður Bjarna-
son ætlaði að renna rauðþrútnum lim
sínum inní heit og safarík leggöng Bo
Derek kvaö viö uppáþrengjandi hávaði
vekjaraklukkunnar og dró Sigurð
nauðugan viljugan inní blágráan
raunveruleikann.” (7)
Á öðrum stað dregur sami hávaði
Sigurð öfugan inní skítkaldan veruleik-
ann. Og mér er spum: Hvaða fyrirbæri
er þessi veruleiki sem stundum er blá-
grár og stundum skítkaldur? Er hann
þaö sem ekki er inni í leggöngunum á
Bo Derek? Hvar á hann heima fyrst
hann býr ekki í Sigurði sjálfum?
Guðmundur er ekki einn um bábiljur
af þessu tagi. Margir halda að merki-
miðar segi til um eðli vörunnar og
reyna ekki að skoða hana á sjálfstæöan
hátt. Tuggan fullnægir þeim.
Tilvitnunin að ofan leiðir að nokkru
höfuðgalla verksins í ljós — þjösna-
skapinn gagnvart tungumálinu. Höf-
undur vinnur hroðvirknislega úr efni-
við sínum því hann virðist skorta til-
finningu fyrir orðum. Yfirleitt ein-
kennist textinn af orðafátækt og
smekklaugum klifunum sem stundum
eyðileggja hann gjörsamlega:
„Meðfram einum veggnum stóðu
nokkrir menn með tittlingana í
höndunum og migu í hvítar postulíns-
skálar sem höfðu veriö skrúfaðar í
steinsteypuna. Sigurður gekk að einni
skálinni og tók tittlinginn út. Á meöan
hann var að míga gaut hann augunum
til hliðanna og bar viðstadda tittlinga
saman. Kenndi þar ýmissa grasa.”
(80)
Mér var kennt það í skóla að umrætt
líffæri gengi undir ýmsum nöfnum s.s.
reður, skökull, böllur og lókur. Orða-
forði íslenskunnar er nægur ef menn
kunna að notfæra sér hann. Þetta
dæmi verður að nægja um málfar
bókarinnar. Guðmundur hefði samiö
betri bók hefði hann lagt meiri rækt við
stílinn og notað tilbrigði í ríkari mæli.
Kynórar og
Velvakandaskrif
Rætur þessa tuggustUs er annars að
finna í byggingu skáldsögunnar. Við
fylgjum Sigurði Bjamasyni banka-
starfsmanni frá föstudagsmorgni tU
aðfaranætur þriöjudags. Atburðarás-
in er byggð upp á endurtekningum sem
varpa ljósi á lífsmunstur söguhetjunn-
ar um leið og þær gefa sögunni sam-
felldan svip. Texti hvers dags speglar
texta aUra annarra daga. Sigurður
vaknar, losar sig, nærir og hreinsar
með sömu tilburðum og aUa tíð áður,
vinnan á skrifstofunni er órofa endur-
tekning hálfs annars áratugar,
hugsanirnar afgamlar sem og orðin.
Líf hans er með öðmm orðum vélræn
endurtekning.
Margir finna öryggi í endurtekning-
unni — þessu ímyndaða haldreipi inn í
framtíðina. Hún tryggir þeim stað í
tilverunni og á meðal manna. Táknar
hlutverk. Rofni skorðurnar er hins-
vegar aUra veðra von og oftar en ekki
brestur á fárviðri. Vinnufélagi
Sigurðar er rekinn vegna skipulags-
breytinga og fyrirfer sér. Oróinn fyUir
loftið og ýfir sálaröldur söguhetju
okkar.
Einsemdin er fjandi öryggisins
númer eitt. Sigurður er einn og
megnar ekki að tengjast neinum
raunverulegum og manneskjulegum
böndum. Þess í stað fylUr hann sína
auðn með skrípaskrifum í Velvakanda,
modelsmíði hervéla, sjónvarpsglápi og
söfnun skrautlegra frímerkja. Tilfinn-
ingar hans safnast í ófrjóa kynóra,
sem hann getur ekki spýtt út í „veru-
leikann” þótt hann sælá kjötmarkað
diskótekanna á laugardagskvöldum:
„I hópi þeirra sem gengu þennan
örvæntingarfuUa síðasta hring var
Sigurður Bjarnason. Og dökkhæröa
konan með rauöu varimar. En þau
gengu bæði ein út úr húsinu. Þegar aUt
kom til aUs datt Sigurði ekkert í hug
sem hefði orðið nógu gott á konuna.”
(80)
Einmanaleikinn og dauðinn leysa
munstrið að lokum upp og Sigurður
uppUfir tómleika sinn í martraöar-
kenndum draumi sem lýkur sögunni:
Bókmenntir
Matthías Viðar
Sæmundsson
„Hann stóö nú útí miðri eyöimörk-
inni og gat sig hvergi hreyft. Endalaus
auðnin teygöi sig í allar áttir og hvergi
vottur um mannabústaöi hvert sem
litiðvar.” (151)
Teikningar og texti
Það er hugsun í byggingu sögunnar
en sökum stílsins verða hliðstæðurnar
ekki annað en ófrjóar klifanir, sem
skortir alla spennu og megna ekki að
vekja áhuga lesanda. Góður efniviður
fer í handaskolum. Söguhetja Guð-
mundar er trúverðug persónugerð en í
hana vantar allan skáldskap og þar
með verður lágkúra hennar að lág-
kúru verksins s jálfs.
Guðmundur Björgvinsson er mynd-
listarmaður og prýöir sögu sína fjöl-
mörgum teikningum, sem flestar taka
textanum fram. Kápa bókarinnar er
mjög góð, svo og allurfrágangur.
AUGLÝSING ■
Ötrúlegt úrval á Partner-verksmiðjuútsölunni
Líf og fjör
á Partner-
verksmiöju-
útsölunni
Það virðast allir, ungir sem aldnir,
una sér vel á Partner-verksmiðjuút-
sölunni sem haldin er um þessar
mundir í Blossahúsinu, Armúla 15.
Þar má fá alls kyns fatnað, gallað-
an sem ógallaöan, á hinu prýðileg-
asta verði sem afgreiöslumenn segja
hið lægsta í bænum. Buxur í miklu
úrvali frá 2ja ára upp í 100 cm mittis-
mál. Skyrtur, bolir, peysur, úlpur —
úrvalið er ótrúlega f jölbreytt.
Þeim dettur margt sniðugt í hug,
strákunum hjá Partner, og nú hafa
þeir komið fyrir myndarlegu barna-
horni þar sem yngsta kynslóðin
getur lesið og leikið sér á meðan
foreldrarnir máta fatnaðinn.
Partner-verksmiðjuútsalan er
opin kl. 10-22 í dag og á morgun,
föstudag, laugardag kl. 10—19.
Gaman í barnahornlnu.