Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.1983, Qupperneq 5

DV. LAUGARDAGUR14. MAl 1983.
5
Stílbrígði Lumets
Áhugi Lumets á stíleríseringu
verður fyrst áberandi eftir Dog day
aftemoon (1975). „Ég var búinn að
fara svo langt í natúralisma að ég átti
ekki annað eftir en að gera heimildar-
mynd. Ég impróvíseraði 70% af Dog
day aftemoon, allt spratt af sjálfu sér.
Næsta skref í þessa átt hefði kannski
veriö að standa á horni breiðgötu með
kvikmyndavél og bíða eftir umferðar-
slysi.
Network (1976) hefst á natúralískum
nótum en í lok myndarinnar er súrrea-
lisminn ekki langt undan. I Long day’s
joumey into night (1962) notar hann
aftur á móti sérstakar linsur, lýsingu
og klippingu fyrir hverja persónu fyrir
sig.
Deathtrap
Það var ekki auðvelt verk fyrir Jay
Presson Allen að búa leikritið
Deathtrap í kvikmyndabúning.
„Verkiö er sérlega vel byggt upp. Ef
eitt lítið atriöi er tekiö út hrynur bygg-
ingin,”segirhún.
Myndin fjallar um vinsælan rithöf-
und sem á í erfiðleikum með að fylgja
vinsælu verki eftir. Hann ætlar aö
myrða ungt skáld með það fyrir
augum aö stela efnilegu veiki frá
því.
„Ég varð að hafa handrit nógu raun-
verulegt til að áhorfendur tryðu á
plottið sem er mjög ótrúlegt. Ég varð
að breyta ýmsu til að verkið félli að
kvikmyndalistinni. Ég varð meira að
segja að breyta og fella út mörg fyndin
oröaskipti og það er sannarlega van-
þakklátt verk. En orðin skipta minna
máli en myndin. Og ekki er hægt að
hafa handrit eins orðmargt og leikrit.
Deathtrap er stíleríserað verk og
ekki farið í felur með það. Myndin var
■tekin í eldgömlu stúdíói í New York. „I
henni er framhaldið ýmsu sem viö
byrjuðum á að gera í Murder on the
orient express. Hlátrasköllin, glamúr-
inn og melódramað er ekki mjög trú-
verðugt en verður að vera til staðar.
Ég vona að það gangi upp. ”
Að kvikmynda
leiksviðsverk
Til þess að vega upp á móti því að
sviðsmyndin er alltaf sú sama eru
myndavélarnar á stöðugri hreyfingu.
Lumet er enginn nýgræðingur í að
kvikmynda leiksviðsverk. Hann á að
baki The Fugitive Kind, byggt á verki
Tennesse Williams, A view from the
bridge eftir Arthur Miller, Mávinn
eftir Chekov, Long day’s journey into
night eftir Eugene O’Neil og Equus
eftirSehaffer.
„Ég var lengi gagnrýndur fyrir að
kvikmynda bakleiksviðsuppfærslur án
þess að skapa eitthvað nýtt. Sú
gagnrýni var óréttlát, segir Lumet.
„Kvikmynd er sjálfstætt listaverk ef
kvikmyndavélin getur skilgreint og
opinberað á einhvem þann hátt sem
aðrargreinar geta ekki.”
Persónur og
leikendur
En þegar allt kemur til alls em það
persónumar og leikendumir sem
skipta mestu máli er Lumet velur sér
viðfangsefni. „Andlit er athyglisverð-
ara en nokkurt landslag. Og betra
landslag í mínum augum en fegursti
fjallstindur,” segir Lumet um þetta.
Uppáhaldsandlit hans eru Sean
Connery, A1 Pacino, James Mason,
Simone Signoret, Henry Fonda og
Vanessa Redgrave. Öllum hefur þeim
skotið upp hvað eftir annað í kvik-
myndum hans.
„Ég elska leikarana,” segir Lumet,
Samlestur vegna Prince of the city.
Treat Williams leikur Daniel Cielo, aðalpersónu Prince
of the city. Lumet nær þvi besta fram hjá honum og
Williams sýnir að hann er stórefnilegur leikari. Menn
muna ef til vill eftir Williams úr Hárinu. Hann lék þar
hippaforingjann Berger.
Al Pacino i Dog day afternoon.
Christopher Reeve og Michael Caine eigast við i '
Deathtrap.
„á stund sköpunar er þeim hafnað eöa
þeim fagnað og það er ekki auövelt
hlutskipti. Ég skil mæta vel að í hverju
hlutverki opinbera þeir sjálfa sig og ég
bið aldrei leikara um að gera eitthvað
sem ég er ekki sjálfur reiðubúinn að
gera. Ég vil ekki vanvirða þá, nota ein-
hvern einstakan persónulegan hæfi-
leika þeirra án vitundar þeirra. Sumir
miklir leikstjórar gera þetta, en ég vil
frekar láta frábæra frammistöðu
leikara renna mér úr greipum en að
vanvirða þá sem mannlegar verur. Ef
ég get ekki náð öllu fram með lagni þá
læt ég kyrrt liggja frekar en að beita
fláræði.”
Leikstjóri leikaranna
Leikarar viröast meta Lumet mikils.
Michael Caine, aðalleikarinn í Death-
trap, segir um samvinnu þeirra:
„Mig hefur ætíð langaö til að starfa
meö Sidney. Og í mynd eins og
Deathtrap er þaö leikarinn sem skiptir
mestu máli. Og þá er það grundvallar-
atriði aö hafa leikstjóra sem gerir leik-
urunum hátt undir höfði og þannig er
Sidney. Hann hefur samúð meö leik-
urunum — þeir eru aöalatriðið í
myndum hans. Hann er framúrskar-
andi leikst jóri. ”
Handritahöfundurinn Jay Presson
AUen hefur líka góö orö í garð Lumets
á hraöbergi. „Ég hef unnið með ýmsu
góðu fólki, Hitchcock, Cukor . . . . og
fleirum en ég hef aldrei átt eins góöa
samvinnu við nokkum mann og
Lumet.”
■ Lumet virðist hafa gott lag á leik-
urum eins og komið hefur fram. Ötal
leikarar koma upp í hugann. Richard
Burton í Equus, Michael Caine í Death-
trap, Treat WilUams í Prince of the
city, A1 Pacino í Dog day aftemoon,
Albert Finney í Orient express. Og
síðast en ekki síst frábær leikur Paul
Newman, James Mason, Lumets The
Verdict. Fyrir myndina var Lumet
tilnefndur til óskarsverðlauna fyrir
leikstjórn og Paul Newman fyrir leik
sinn.
The Verdict
I myndinni leikur Paul Newman
drykkfelldan lögfræðing af ótrúlegu
öryggi. Hann hefur drukkiö sig ofan í
svaðið og á fátt eftir nema einn góðan
vin. Vinurinn (Jack Warden) fær
honum í hendur gott mál. Lögfræðing-
urinn gerir sér grein fyrir af ef honum
tekst ekki sem skyldi er enginn
tilgangur með lífi hans. Lumet tekst
þama á við harla hefðbundið efni.
Myndin er á yfirboröinu „lögfræði-
drama” með tilheyrandi réttarhalda-
senum en jafnframt er drykkfeUdi lög-
fræðingurinn kruf inn tU mergjar.
Því miður gengur myndin ekki fuU-
komlega upp. Enginn getur neitað því
aö Lumet og Paul Newman draga í
sameiningu upp einkar sannfærandi
mynd af sálarástandi manns á barmi
örvæntingar. Mann sem berst fýrir
sjálfsvirðingu sinni. En söguþráðurinn
flækist á köflum fyrir þeirri lýsingu og
veröa sumar persónur myndarinnar —
einkum sú sem Charlotte RampUng
túlkar — hálfutangátta.
En myndin sýnir og sannar að fáii
leikstjórar hafa tæmar þar sem Lumet
hefur hælana í því að ná því besta út úr
leikurunum.
Hvenær koma þær?
Að lokum: Fjórar síðustu myndir
Lumets, einmitt þær sem hvaö mest er
um rætt í greininni, hafa enn ekki
komið hingað. Er það von mín aö kvik-
Imyndahús borgarinnar taki nú viö sér
og gefi íslenskum áhorfendum kost á
að sjá þær því Lumet er með athygUs-
verðustu leikstjórum samtíðarinnar.
StoUð og stælt: ás.
OODWYEAR
GEFUR ^RÉTTA GRIPIÐ
HF
I Laucjavegi 170-172 Sími 21240
«
FULLKOMIN HJÓLBARÐAÞJÓNUSTA
TÖLVUSTÝRÐ JAFNVÆGISSTILLING