Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.1984, Blaðsíða 10

.{■861 JIíMA .fil HUOAOUTaö'í VO
10
DV. FÖSTUDAGUR13. APRtL 1984.,
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Pólverjar
eru
byrjaðir
að
greiða
af lánunum
— en batinnerhægur
og ástandið mjög viðkvæmt
Texti: Gunnlaugur A. Jónsson
Örlítið batamerki á efnahag Pólverja:
Bann pólskra yfirvalda við því að krossar væru í opinberum skólum leiddi
þegar í stað til mikilla mótmæla í landinu og er til marks um hve ástandið er
viðkvæmt.
geröu Pólverjar í staðinn viðskipti á
Vesturlöndum og greiddu fýrir út í
hönd með þeim erlenda gjaldeyri
sem þeir áttu (og á því töpuðu þeir
vissulega peningum). En nú hafa
Pólverjar sem sé byrjaö að greiða
vexti sína til banka á Vesturlöndum
þar sem þeir vilja ekki tapa láns-
traustinu.
Gagnvart bönkum í London reyna
því Pólverjar nú af öllum mætti að
virka traustari viöskiptavinir en
áður. En sókndjarfari stefnumörkun
ríkisst jómarinnar þarf aö koma til ef
takast á aö koma lagi á efnahag
landsins. Vesturlöndin hafa hag af
þvi að stöðugleiki komist á pólskt
efnahagslíf en þau geta tæpast lofað
að styðja við bakið á stjórn Jaru-
zelskis ef hann innleiðir verðhækk-
anir sem myndu stuðla að nýjum
átökum heima fyrir.
Stendur ekki á sama um
almenningsálitiö
Pólska stjómin hefur sýnt að henni
stendur ekki alveg á sama um al-
menningsálitiö. Fram að þessu hefur
henni tekist að koma í veg fyrir mjög
alvariega árekstra. Hún hækkaði
verð ekki eins mikiö og réttlætanlegt
var efnahagslega heldur lét staðar
numiö við um það bil sex prósent.
Sú staðreynd að ekki hefur enn
orðið af neinum hinna stærri réttar-
halda sem boöuð hafa verið gegn
KOR og Einingu bendir til þess að
stjómin vilji reyna að komast hjá
enn frekari klofningi þjóðarinnar.
En stundum koma andstæðurnar
þó upp á yfirborðið. Það gerðist til
dæmis nýverið í hinu svokallaöa
krossastríði er yfirvöldin neituðu aö
leyfa krossa í skólum og byggingum
hins opinbera. Þaö leiddi fljótt til
margvíslegra aðgerða gagnvart
valdhöfunum.
Hversu langt á kirkjan að
ganga?
Pólska kirkjan þarf líka að taka af-
stöðu til flókins vandamáls. Hversu
langt er rétt að ganga í mála-
miðlunum gagnvart yfirvöldum í
þeirri von að halda styrkleika kirkj-
unnar sem gæti verið brotinn algjör-
lega á bak aftur ef kæmi til beinna
átaka?
Sjálfur reynir Jaruzelski að feta
vandrataöa millileið. Þannig leitast
hann við að fjariægja þá sem eru
mjög frjálslyndir eins og til dæmis
Tadeusz Fiszbach sem áöur var
flokksmaður í Gdansk en hefur nú
verið settur í útlegð í eitthvert sendi-
ráöanna. En jafnframt reynir Jaru-
zelski aö koma í veg fýrir of mikil
átök harðlínumannanna.
Þó komið hafi fram nokkur innri
gagnrýni á landsþinginu meöal
annars frá Jaruzelski sjálfum þar
sem hann varaði við því að menn
yrðu „ölvun valdsins” að bráð, þá er
ljóst að stjórn hans hefur bak við
tjöldin leitast við að styrkja stöðu
sína og bæla niöur alla andstööu.
Lögreglan hefur framkvæmt fjöl-
margar húsrannsóknir upp á
síðkastiö og fengið til þess aukin
völd. Skipuð var ný nefnd á vegum
ríkisins í lok síðasta árs.
Um þessar mundir eru gefin út um
400 neöanjaröarrit í Póllandi og þau
eiga ekki bara rætur sínar að rekja
til Einingar heldur fjölmargra
flokka og fylkinga annarra.
Þá hefur og verið skorin upp herör
gegn ýmsum rithöfundum sem áöur
voru látnir afskiptalausir. Má þar
nefna gamansagnahöfundinn Marek
Nowakowski sem skrifaö hafði
skáldsagnasafn um ástandið á upp-
gangstímum Einingar. Hann var
handtekinn fyrir skömmu.
Rithöfundar eins og Tadeusz Roze-
wicz, Tadeusz Konwincki, Kazimierz
Brandys, Zbigniew Herbert, Wiktor
Worosylski og fleiri sem fram að
þessu hafa getað lifað af tekjum af
endurútgáfu gamalla verka sinna
kunna að verða sviptir þeim
möguleika.
Pólverjar eru teknir að greiða <-
vexti af bankalánum sem þeir hafa
fengið á Vesturiöndum og aðeins
bjartara er yfir efnahag landsins en
áður. En stjórnvöld eiga nú við
annað vandamál aö stríða. Það er
flótti verkamanna úr Kommúnista-
flokknum. Þeir eru þar þegar í
minnihluta samtímis því sem herinn
verður þar sífellt meira áberandi.
Talið er að 90 prósent pólskra liðsfor-
ingja séu félagar í flokknum.
„Leysa efnahagskreppu landsins.
Knýta aftur böndin við verkamanna-
stéttina.”
Þannig hljóðuðu tveir fyrstu liðirn-
ir í átta liða stefnuskrá sem
Jaruzelski hershöfðingi lagði fram á
landsþingi pólska Kommúnista-
flokksins í Varsjá 16.-18. mars
síöastliöinn.
Flótti verkamanna úr
flokknum
Fréttaskýrendur telja að annar
liðurinn í stefnuskrá Jaruzelskis hafi
verið settur fram af hreinni neyð.
Þriðjungur flokksfélaganna er á bak
og burt. Þeir hafa annaðhvort yfir-
gefið flokkinn sjálfir eða verið útilok-
aðir. Verkamenn eru nú í minnihluta
í flokknum eða aðeins 39 prósent.
Hins vegar hafa ítök hersins mjög
aukistíflokknum.
Fyrsti liöurinn, sem fól í sér það
markmið að leysa efnahags-
kreppuna í landinu, er allt annað en
létt markmið jafnvel þótt stjórn nyti
trausts fólksins í landinu. I fyrsta
skipti í þrjú ár sýna
framleiðslutölumar þó plús í staöinn
fyrir mínus. En batinn er ekki mikill
og verður að skoðast í því ljósi’
hversu hörmulega var komið fyrir
pólsku efnahagslífi. Hrun varð eftir
1981 og núverandi staða er enn
lengra undir því ástandi sem var
1975.
Bandaríkin hafa látiö af
bannaðgerðum sínum gegn Póllandi
og Pólverjar eru á nýjan leik teknir
aö greiða vexti af lánum þeim sem
þeir hafa fengið á Vesturlöndum en
um hríð greiddu Pólverjar ekki
þessa vexti eins og kunnugt er.
Bann Bandaríkjanna
bitnaði á neytendunum
Pólverjar segja að bann Banda-
ríkjanna gagnvart Póllandi hafi ekki
haft þau áhrif sem Bandaríkin hafi
gert sér vonir um, þ.e. að skaða!
pólska ríkið en ekki pólsku þjóðina.
Raunin hafi nefnilega orðið sú aö það
hafi fyrst og fremst verið pólskir
neytendur sem hafi orðið fyrir
barðinu á banni Bandaríkjanna,
meöal annars vegna þess að
framleiösla á matvörum dróst
saman vegna þess að varahlutir i
vélamar voru ekki til.
Samkvæmt pólskum útreikningum
varð Pólland fyrir 10,5 milljón
dollara tapi vegna bannsins en þar er!
því gjaman bætt við að Banda-
ríkjunum hafi ekki tekist að brjóta
pólsku stjómina pólitískt. Minna má
á að Lech Walesa hvatti Bandaríkinj
til að láta af þessari stefnu sinni. i
Lánardrottnar Pólverja
töpuðu
Aörir sem töpuöu á þessum
aðgerðum Bandaríkjanna vom
lánardrottnar Pólverja á Vestur-
löndum þar sem Pólverjar hættu
bæði að greiða vexti og af borganir af
lánum sínum árið 1982. Skuldir
þeirra náðu árið 1983 samtals 27
milljörðum dollara. Á þessum árum
Jaruzelski hershöföingi leitast við að
feta vandrataðan meðalveg og ýtir
þeim til hliðar sem eru annaðhvort
of frjálslyndir eða of miklir harðlínu-
menn.
Lech Walesa hvatti Bandarikjamenn
til að afnema bannið gegn Póllandi
og Pólverjar telja að það hafi fyrst
og fremst bitnað á pólskum neyt-
endum og því ekki haft þau áhrif sem
Bandarikjamenn gerðu sér vonir
um.