Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.1984, Side 12

12
DV. PÖSTUDÁGUR 13.APR1L1984.
Útgáfulélag: FRJÁLS FÚÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLF.SSON.
Af sláturgróða
Framkvæmdastjóri og litgáfustjóri: HÖRDUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B, SCHRAM.
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON. ,
Fréttastjdrar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglysingastjórar: PÁLL Sf EFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjórn: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611. v
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
Árvakur hf„ Skeifunni 1».
Áskriftarverö á mánuöi 250 kr. Verð i lausasölu 22 kr.
HelgarblaÖ25kr.
77/ háborinnarskammar
Þrefiö um hið margfræga fjárlagagat er komið út í
hreinar öfgar. Það er ekki einu sinni fyndið lengur. Enda-
lausar yfirlýsingar fram og aftur, tillögur hér og tillögur
þar, eru löngu farnar að ganga fram af fólki, sem hvorki
skilur upp né niður í þessum farsa, sem nú hefur staöið
látlaust yfir frá því í febrúar. Embættismenn leggja fram
hugmyndir, sem þingflokkarnir fá ekki að kynna sér.
Fjármálaráðherra leggur fram tillögur, sem fram-
sóknarmenn geta ekki samþykkt. Forsætisráðherra
reifar skoðanir sínar, sem hinir ráðherrarnir vísa á bug.
Ýmist er sagt að eigi að spara, leggja nýja skatta á
almenning eða fylla upp í f járlagagatið meö auknum er-
lendum lántökum. En í hvert skipti sem tillaga kemur
fram er henni jafnharðan hafnað.
Þessi hringavitleysa er satt að segja hæstvirtri ríkis-
stjórn til háborinnar skammar. I fyrstu var það hlægi-
legt. Nú er það hneykslanlegt.
Ef fjárlagagatið er jafnalvarlegt í efnahagslegum
skilningi og af er látið, þá eiga ráðherrarnir og stjórnar-
flokkarnir að manna sig upp í ákvarðanatöku í stað þess
að velkjast með þennan vanda, kasta honum á milli sín og
gefa þá mynd af ríkisstjóminni að hún viti ekki sitt rjúk-
andi ráð.
Það er ekkert einsdæmi á íslandi að menn uppgötvi að
fjárlög standist ekki allar þær áætlanir, sem gerðar eru
við afgreiðslu þeirra í þinginu. Gat upp á einn og hálfan
milljarð króna er vanáætlun, sem ekki er meiri en marg-
oft áður hefur komið í ljós.
Munurinn er sá að núverandi f jármálaráðherra gerði
það heyrumkunnugt í stað þess að fela það og ýta því á
undan sér eins og fyrirrennarar hans hafa iðulega gert.
Sú hreinskilni er virðingarverð.
Hún gaf stjórnarandstöðunni tilefni til gagnrýni á f jár-
lagaafgreiðslu þingsins, en var engu að síður heiðarleg
viðleitni til að segja hlutina eins og þeir voru. Og það í
tæka tíð.
Undir eðlilegum kringumstæðum hefðu ráðherrar sest
niður og fyllt upp í gatið eins og efni standa til. Há-
stemmdar yfirlýsingar hafa verið gefnar út, bæði fyrir og
eftir fjárlagaafgreiðsluna í desember, að nýir eða hækk-
aðir skattar verði ekki lagðir á almenning. Nýgerðir
kjarasamningar voru meðal annars undirskrifaðir á
þeim forsendum.
Jafn háttstemmdar heitstrengingar hafa verið gerðar
um að ekki megi auka erlendar lántökur eða yfirdrátt í
Seðlabanka. Slíkar lausnir eru gálgafrestir, sem kynda
undir aukna verðbólgu.
Þá var ekki nema eitt ráð eftir, og það var og er aö
spara í útgjöldum. Eyða gatinu á fjárlögum með því að
draga saman seglin, sem nemur því sem út af stendur á
fjárlögum.
Þessi leið er og í fullkomnu samræmi við loforð stjórn-
arflokkanna um að draga úr ríkisrekstri. Þeir hafa sjálfir
vísað veginn með orðum sínum og ummælum fyrir og
eftir kosningar og myndun núverandi ríkisstjórnar.
Undansláttur frá þeirri stefnu er ekki traustvekjandi. Og
þvælingur og þras fram og aftur í fjölmiðlum, þar sem
hver talar upp í annan, er til þess eins að grafa enn frekar
undan trausti og tilliti sem ríkisstjórnin þarf á að halda.
Með vandræðagangi sínum á fjárlagagatinu er ríkis-
stjórnin orðin að athlægi. Það er eins gott hún viti það.
Ekkert nema hressilegur sparnaður í ríkisrekstrinum
getur bjargað andliti hennar úr þessu. Það er enn hægt.
ebs
Nú aö undanförnu hefur farið fram
nokkur umræöa um útflutning á
lambakjöti, meöal annars á bænda-
fundinum í Ydölum og svo auövitað í
blööunum, því svo viröist sem annaö
veifiö séu þúsundir tonna af óseldu
sauöaketi til i landinu. En ef einhver
vill selja kjöt, fyrir þokkalegt verð,
miðað viö þá útflutningsprísa, er til
þessa hafa þótt góðir, þá ber svo viö,
aö skyndilega verður ekkert kjöt til í
landinu. Því miður. Og þannig var
þaö a.m.k. um daginn, þegar fyrir-
tækið Ismat vildi selja kjöt til út-
landa fyrir doilara, hundruð tonna.
Reyndar má segja þaö sama um
mjólkina. Það þekki ég af eigin
reynslu, því hæðst var aö mér í blöð-
unum, þegar ég sagöi að offram-
leiösla væri á mjólk í Eyjafiröl Ekki
dropi afgangs, sögöu þeir, en nú
segir formaður Framleiðsluráðs
landbúnaöarins hins vegarað um 4—
500 tonn af óseldum osti séu fyrir
noröan, þannig aö svokallað ísmat
viröist einnig vera lagt á mjólk, ef
það hentar kerfinu.
Launakostnaður og ket
Meðal þeirra, sem rifist hafa um
ket eru Starri í Garði, bóndi fyrir
noröan, og Ingi Tryggvason, form.
Stéttarsambands bænda. Þessi skrif
hafa verið áhugaverö fyrir
neytendur, eins hitt aö formaður
Stéttarsambandsins skuli nú rita
grein undir nafni, því yfirleitt skrif-
ar Stéttarsambandiö, Búnaöarfélag
Islands og Framleiösluráöiö í blööin
undir dulnefninu Agnar Guönason.
Þaö má margt af þessum skrifum
ráöa, meðal annars, að þaö viröist
ekki andskotalaust verk að selja út-
lendingum lambaket, þó aö krónu-
verð sem þeir greiöa á kíló virðist
ekki vera hátt, eða kr. 34,90 (sbr.
Tímann 4.-5. febr. 1984), kemur í ljós
aö í raun og veru fæst ekkert fyrir
þetta kjöt í alvörunni. Og þetta
skeður á sama tíma og við sjáum
lambakjöt, úrbeinaö, á kr. 340 til kr.
500 í stórmörkuðum á höfuöborgar-
svæðinu, en súpuket kostar um 140
krónurkílóiö.
Þaö verður því naumast annaö
sagt, en aö þaö sé hagstæðara aö
selja Islendingum ket, þar sem þeir
borga fyrir þaö og boröa þaö, en þeg-
ar flutt er út, þá borgar ríkissjóöur,
en útlendingar boröa.
Það sem annars kom mér til aö
stinga niður penna er sú fullyröing
Inga Tryggvasonar í Þjóöviljanum5.
SÖLUFÉLAG
AUSTUR-HÚNVETNINGA
BLÖNDUÓSI
FRYSTIHÚS 1979
Afurftir 1978 Afurftir 1979
GJÖLD:
Vinnulaun viö vélagæslu . . . Ö.(W 1.675 4.800.180
Vinnulaun við annað 7.827.660 1.727.993
Rafmagn 15.824.033 7.470.418
Fatnaður 73.296
Ymiss kostnaður 806.567 237.213
Ammóníak 145.398
Samtals kr 32.563.231 14.381.202
TEKJUR:
Frysting 30.069.954 42.613.921
Frysting, ýmsir 2.999.000
Geymsla, sauðfó 14.446.537 13.268.143
Gevmsla, hólf o.fl 2.496.847
Geymsla, stórgr. (áætlað).... 2.000.000 3.300.000
Samtals kr 46.516.491 64.677.911
Mtsmunur 64.249.969 kr.
Kjallarinn
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÚFUNDUR
apríl sl., aö ástæöan fyrir hinu hrika-
lega verði á sauöaketi sé „slátur- og
heildsölukostnaður” sem „aö lang-
stærstum hluta (er) laun sem greidd
eru samkvæmt gildandi kjara-
samningum hverju sinni... ”
„geymslugjald á aö standa undir
kostnaöi vegna óseldra slátur-
birgða.”
I búnaöarritinu Frey 1980 er
liðurinn „Laun og launatengd gjöld”
þó aðeins talinn vera 27,6% af slátur-
kostnaði dilkakjöts, sbr. ákvöröun
sexmannanefndarinnar. Þetta þarf
þvíaðskoðanánar.
Svo viil til aö ég veit að þessi
reikningur stenst nokkumveginn hér
á suðurláglendinu, því sláturhús,
sem ég hefi reikninga fyrir frá 1980
sýna aö launakostnaöur viö slátrun á
10.000 fjár varð þaö ár 80 milljónir
króna (g.kr.), en annar rekstrar-
kostnaður, er sexmannanefndin
tekur meö nam 72 milljónum króna
og er þó frágangur á gærum
innifalinn. Hreinn ágóði af þessu
sláturhúsi varö þaö áriö 150 milljónir
króna. Og ef viö leggjum saman slát-
urgróðann, launin og kostnaðinn,
kemur í ljós aö laun og launatengd
gjöldnema 26,5%.
Hvaö geymslukostnaöinn varöar,
þá er tal Inga Tryggvasonar um
hann ekki beinlínis svaravert. Læt ég
því nægja að sýna hvernig Sölufélag
Austur-Húnvetninga fer að því aö
græða 64 mflljónir á þvi að geyma ket
sbr. hjálagðan reikning frá árinu
1979. (sjámynd)
Sláturgróði 1983
Þótt viö Ingi Tryggvason séum
tryggir framsóknarmenn báöir,
hefir hann auövitaö betri aöstööu til
ismats og til að sjá bókhald en ég. Þó
reyndi ég aö afla mér sambærilegra
talna fýrir áriö í ár (slátrun 1983), en
tókst þaö því miöur ekki nema aö
takmörkuöu leyti. Sölufélag A-Hún-
vetninga tók þann kostinn áriö eftir
(ólöglega), 1981, aö eiga ekkert
frystihús á sérstökum reikningi.
Bókhaldskúnst var þá komin í
staöinn fyrir gróöa. En með orðinu
„ólöglega” er hér átt við, að sex-
mannanefndin á kröfu á sérreikningi
fyrir frystihús.
En hvaö þá um sláturhúsiö á
suöurláglendinu? Það slátraði í ár
12—13 þúsund f jár. Laun og launa-
tengd gjöld uröu þá um 1,9 milljónir
króna. Kostnaöur ca 1,7 milljónir
króna, en sláturgróði, eöa
nettóhagnaöur nam 3,5 milljónum
króna 1983, en þaö gjörir launa-
kostnaðinn 26,7% Sláturkostnaöur
hefur þvi oröiö um 288 krónur á
hverja kind, en ég man nú ekki betur
en aö stéttarsambandið hafi reiknað
aö opinber sláturkostnaöur á kind á
Islandi sé nú 600 krónur, rúmar, en
þá er auðvitað reiknað meö fullum
sláturgróöa.
Betra að hugsa en fjárfesta
Viö hljótum því að hafna kenningu
inga Tryggvasonar um að laun
samkvæmt gildandi kjarasamning-
um hafi veruleg áhrif á búvöruverö
til bænda, neytenda og þeirra sem fá
kjöt gefins í útlöndum. Ástæðan er
staönað kerfi, sem kann sér ekkert
hóf í heimtufrekju og eyðslu. Og þaö
eru ekki þeir neytendur heldur, sem
eru aö skrifa i blööin, sem eru óvinir
bænda. Bændur hafa nefnilega
sjálfir kosið sér sina óvini, valiö sér
þá í forystu og það skipulag sem þeir
búa við. Og þaö er hættulegra
framtíö bænda en greinar sem
skrifaðar eru í blöðin og sagðar
byggöará hatri.
Bændur eiga á hinn bóginn ýmsa
góöa leiki. Islenska lambakjötiö er til
dæmis frábær afurð (yfirleitt) og
íslenskar mjólkurvörur eru meö
þeim bestu er ég þekki og hefi þó
farið meira en um heiminn hálfan.
Eini ókosturinn, umtalsverður, er þó
kannske sá, aö öröugt virðist að halda
smjöri hæfiiega mjúku, en það hefur
nú tekist að bæta meö „smjörva”, en
þá er 20% af jurtaolíu bætt í rjómann
fyrir strokkun. Þannig eru af-
urðimar frábærar — nema veröið.
Þaö erdella.
Á sama máta greinir hver maöur
augljósa vankanta á fjárfestingu í
vinnslustöðvum. Ef við tökum til
dæmis slátrunina. Þá hafa aðeins
þrjú ísl. sláturhús vinnsluleyf i á k jöti
fyrir Bandaríkjamarkað. Sláturhús í
Borgamesi, á Sauöárkróki og á
Húsavík.
| Olafur Sverrisson, kaupfélags-
: stjóri í Borgamesi, hefur tjáð mér,
| aö vandalaust væri aö slátra öflu fé á
' Vesturiandi í Borgamesi, með því aö
lengja sláturtímann eitthvað. Dilkar
. yröu aö vísu léttari fyrst á haustin og
seinast, en meö reikningi má jafna
þaö milli bænda — og stórhækkað
skiiaverö fengist fyrir afuröirnar því
hagkvæmninyrði meiri og söluhorfur
betri. Eflaust má gjöra svipað á
Sauðárkróki og á Húsavík. Það þarf
því ekki aö fjárfesta, heldur hugsa;
svoeinfalternú þaö.
Um sláturgróöa ræöi ég ekki
frekar hér. Þess þarf ekki. Hann er
: úr sögunni, því hann hefur verið af-
i hjúpaður og þjóöin hefur ekki ráð á
að borga fyrir dellu, eftir að hún tók
upp á því aö fara aö vinna fyrir sér
sjálf. Það er því ekki spurningin um
hvort, heldur hvenær.
Allir sem vilja, vita aö þaö er
örðugra aö rækta fé á freðmýrum og
vondulandi en góöu landi, sólríku og
grösugu, en á Islandi er þaö ekkert
idýrara aö skera fé, eöa frysta,
vinnuafl er ódýrt og orkuverðið lika.
Landbúnaðurinn á því framtíð
fyrir sér, þótt forystumenn bænda
séu dáfltið lausir í hnakknum núum
stundir.