Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1984, Blaðsíða 12

DV. LAUGARDAGUR14. JULI1984.
Sagan um þaö hvernig litir hafa áhrif á skap,
hugmyndir og líkamlega velliöan okkar hefst
fyrir um þaö bil 2500 árum í Grikklandi með
heimspekingnum Pýþagórasi! sem sagöi fyrir
um hvemig nota ætti hin ýmsu litaafbrigði til
þess aö vinna gegn alls kyns sjúkdómum sem
hrjáöu bæöi líkama og anda. A svipaöan hátt
taldiö rómverski læknirinn Celsus aö lækninga-
máttur meðala sinna lægi undantekningarlaust
ílit þeirra.
Hinn frægi persneski læknir og heimspeking-
ur, Avicenna, sem starfaöi í Bagdad í byrjun
elleftu aldar taldi lit vera mikilvægastan viö
greiningu og meðferð sjúkdóma. Hann taldi aö
rautt ljós örvaöi hreyfingu blóösins og aö blátt
ljós drægi úr henni.
Á miööldum skiptu litir einnig miklu rnáli viö
meðferð sjúkdóma. Rautt virtist vera mjög vin-
sælt og læknar þeirra tíma báru rauða kufla til
marks um hver starfi þeirra væri. Litir sem
fylgdu veikindum voru oft taldir lykiatriöi við
lækningu á þeim. Því voru skarlatsrauðiir
klútar notaöir til að stöðva blóðrás og gult í ýms-
um útgáfum var notaö gegn gulu. Læknar
Edwards II létu konung sinn meira að segja í
rautt herbergi ef þaö mætti veröa til aö iækna
hann af bólusótt.
1 dag eru til litalæknar sem halda þvi enn á
loft að sérhver litur í rófinu hafi mismunandi
áhrif á tilfinningar okkar. Að þeirra mati má
lækna ýmsa smákvilla, magna orkustöðvar og
kælaheitar tilfinningar meö viðeigandi litanotk-
un.
Rauði liturinn er með lengsta bylgjulengd og
lægsta orku. Hann er talinn vera mest örvandi
liturinn. Hann hefur þau áhrif að viðkomandi
verður æstur og spenntur. Rauður litur er kjör-
inn ef maður vill fá hugmyndir og einnig fyrir
kynferðislega örvun.
Appelsinuguiur litur er einnig talinn vera örv-
andi og geta létt huga manna. Hann er sagöur
slaka á hömlum og leyfa huganum að reika um.
Hann er talinn upplagður til að örva samræöur.
Kannanir
Litir úr heitari hluta litrófsins eru taldir vera
æsandi. Kaldari litir eins og fjólublár og blár eru
taldirsefa.
Fjólublár er talinn litur virðuleika og heiðurs.
Hann er talinn auka á einbeitingu og draga úr
bræöiköstum.
Ljósblár litur er sefandi og er oft notaður af
litalæknum til aö draga úr asma. Dökkblár litur
er notaöur gegn migrene. Allir bláir litir eru
taldir styðja tilfinningu rósemi og sjálfsstjómar
og því prýðilegir fy rir þá sem haldnir eru kvíða.
En skiptir það ekki máli í viðbrögöum okkar
við litum hvort okkur finnst þeir fallegir eða
ekki? Sannarlega hlýtur mat okkar á ákveönum
litum að tengjast staöreyndinni að þeir hafa
ávallt gegnt táknrænu hlutverki i lífi okkar.
Rautt hefur verið tengt kynferðislegri örvun,
blátt hefur til dæmis verið tengt kyrrð hafsins.
Ýmsar kannanir sem gerðar hafa verið á
þessari öld styðja hugmyndina að litir hafi áhrif
á ýmsa starfsemi líkamans, óháð smekk við-
komandi eða þeirri menningu sem hann elst upp
í.
Tilraunir sem gerðar voru snemma á þessari
öld sýndu að vöövastarfsemi varð fyrir áhrifum
mismunandi lita. Vöðvar voru sterkastir nálægt
rauðu ljósi og veikari þegar nálægt þeim var
ljós sem hafði styttri öldulengd, grænt og
blátt á enda litrósins.
Robert Gerard, þá sálf ræðinemi, gerði tilraun
1958 sem sýndi að mismunandi litir höfðu mis-
munandi áhrif á taugakerfið. Hann sýndi að
þegar þeir sem hann rannsakaöi horfðu fram á
skerm sem lýstur var með rauöu ljósi þá jókst
blóðþrýstingur þeirra. Hjartsláttur varð örari,
öndunin varð hraðari og líkamshiti þeirra óx. Ur
þessu dró öllu þegar blár litur kom í staöinn
fyrir rauðan.
Það sem á við
Rauði liturinn varð einnig til að viðkomandi
fannst þeir æstir og stífir á meðan blái liturinn
lét þeim finnast þeir vera rólegir og afslappaöir.
Sumar rannsóknir benda til þess að það séu
ekki bara augun sem eru næm fyrir ljósi og lit.
Húöin sé það einnig. Því hefur verið varpað
fram að nemar séu í húðinni sem bregðist við
mismunandi bylg julengdum og miðli upplýsing-
um um lit gegnum taugarnar til heilans. Þetta
þýðiraðlitur fata okkar, alveg eins og liturinn
sem við notum til að skreyta með heimili okkar
og skrifstofur, og ljósið sem við lýsum þessa
staði upp meö, hafi meiri áhrif á líkamsstarf-
semi okkar en viö ímyndum okkur.
Theo Gimbel heitir maður nokkur er hefur
unniö við lýtalækningar í meira en tuttugu ár og
reynt að gera sér grein því hvernig litir hafl
áhrif á skap fólks, hegðun og hugsun.
Hann kynntist mætti litanna er hann fékkst
sem drengur við að hagræða sviðsljósum fyrir
föður sinn. En það var síðar á eviferli hans er
hann fór að vinna með fötluðum bömum og upp-
götvaöi aö þau voru einstaklega næm f yrir litum
að áhugi hans á mætti lita jókst.
Hann teiur að ef allir vissu meira um það
hvernig litir geta haft áhrif á þá þá myndu þeir
hafa í hendi öflugt meðal til þess aö halda sér
heilbrigöari og hamingjusamari.
Streita — s/ökurt
Hann telur aö besta leiðin til að nota lit sé að
hafa þá liti alltaf nálægt sér sem best eiga við á
hverjum tíma. Hann segir: „Það sem er smart
og í tísku er ekki alltaf best fyrir heilbrigði þitt. ”
Grænn sem er í miðju litrófsins, milli rauðs og
f jólublás litar, er oft talinn vera afslappandi lit-
ur vegna þess aö hann er litur náttúrunnar. En
vegna þess aö hann hvorki örvar né stillir þá er
hætt við því að stórir grænir flákar verði lif-
vana. Ástæðan fyrir því að okkur finnst við full
af friðsæld eftir rölt úti í náttúrunni getur verið
sú að græni Iiturinn styrkir tiiflnningu sinnu-
leysis og óákveðni.
Smáskammtar af grænum lit, eins og til
dæmis grænar plöntur í herbergi, er nauðsyn-
legur til að ná ákveðnu jafnvægi.
Hvaða litur er þá heppilegastur þar sem
maður vill vinna?
Blágrænn litur er ef til vill einn besti liturinn
því þessi litur hvetur til hlutlægni og um leið
girðir hann fyrir að minniháttar sveiflur í dag-
legu gengi hafi of mikil áhrif á okkur. Þessi svali
og hressandi litur iéttir af manni streitunni af
vinnunni því talið er að hann slaki á bæði vöðva-
spennu og spennu í taugakerfinu.
Ljósir og dökkir
En hvað um rauöa litinn sem talinn er örva
hugsun og hvetja menn til dáða? Liturinn er að
sjálfsögðu talinn ágætur þegar framtakiö til
vinnu vantar. Það er þó ekki heppilegt að nota
hann á stórum svæðum því þá er hann beinlinis
truflandi.
Rautt er sannarlega brögðóttur litur. Hann
verður oft fyrir valinu hjá öfgamönnum því
hann krefst athygli. Tvírætt eðli litarins kemur
h'ka í ijós af þeirri staðreynd að það að ganga í
rauðum fötum getur hjálpað fólki sem er niður-
dregið eða þunglynt því þaö dregur athygli
mannsins frá honum sjálfum og beinir henni út
á við.
Rautt getur, ef það er notaö með varúð, fært
þeim sem notar litinn aukinn kraft. Hæfileiki
litarins til að auka líkamshitann hefur verið
margsannaður. Blöndun litarins skiptir einnig
máli þegar ákvarða á áhrif hvers litar. Ljósir
litir eru gjarnan virkir á meðan dökkir litir eru
fremur aögeröalausir. Vegna þess er svefn-
herbergi í dökkbláum lit eðlilegra heldur en her-
bergi sem er með ljósari iit'þó að allir bláir litir
virðist vekja ró og afslöppun.
Skærir litir eru siæmir fyrir ungbörn. Þau
eru hamingjusamari þegar umhverfið er málaö
í pastellitum.
Jafnvel á fullorðinsárum líöur flestum nema
þeim allra sjálfsöruggustu heldur illa í mjög
mettuðum litum. Flestir leita eftir hóflegri
litum þegar þeir velja sér föt eða velja sér liti
sem eru engir litir eins og grár.
Fataskápurinn
Theo Gimbel, sem til hefur verið vitnað, segir
gráa litinn þýða sjálfsafneitun. Hann þýði: „Ég
er ekki ábyrgur ” og þjóni öllum öðrum litum
sem skýrir það hversu algengt er að nota hann í
einkennisbúninga. Svart hefur ókosti vegna
þess að það drekkur í sig bæði jákvæða og nei-
kvæða örvun og gerir þvi alla sem það nota ein-
staklega auðsæranlega. „Hvíti liturinn sem er á
hinum enda skalans afhjúpar allt. Hvítt táknar
fullkomnun, ósnertanleika og því geta aöeins
þeir sem eru mjög ákveðnir í markmiðum sín-
umklæðst,” segir hann.
Það er ekki mælt með því að vera með of
mikið af neinum einum lit í kringum sig þvi það
virðist sem jafnvægi allra lita regnbogans sé
heppilegast til að heilsan sé í lagi.
Auðveldasta leiðin til að skipta um lit eftir
þvi hvemig skapi maður er í er að skipta um f öt.
„Þegar þú ferð í fataskápinn á morgnana
skaltu velja fötin sem þér dettur fyrst í hug að
fara í,” segir Theo GimbeL
m
finn-
ing
fyrir
litum