Dagblaðið Vísir - DV - 28.07.1984, Qupperneq 22

22
DV. LAUGARDAGUR 28. JULÍ1984.
Jón Oddsson refaskytta:
Að Geröhömrum í Mýrahreppi býr
grenjaskyttan Jón Oddsson. Jón er
fyrir löngu orðinn þjóðsagnapersóna á
Vestfjörðum. Það er sagt að enginn
kunni á tófunni lagið sem hann. Okkur
var sagt að væru menn orðnir úrkuia
vonar eftir sólarhringa leit að tiltek-
inni tófu þá væri Jón kallaður til. Og
það brygðist ekki, eftir skamma stund
hefði Jón náð henni. „Talið þið við
hann Jón,” var okkur sagt á Suður-
eyri, „hann gjörþekkirtófuna. Sá mað-
ur veit hvað hann er að tala um, sama
hvað þeir segja þessir vísindamenn.
Við vitum það héma á Vestfjörðum.”
Jón og kona hans eru í fiskverkunar-
húsinu rétt viö bæjarhlaðið er okkur
ber að garði. Þau eru að undirbúa
pökkun á gómsætum vestfirskum
harðfiski sem á m.a. að selja á úti-
markaðinum á Lækjartorgi. „Við
verkum harðfiskinn upp á gamla mát-
ann,” sagði Jón. „Við herðum hann
héma í sjávarloftinu, hann verður svo
miklu bragðbetri fyrir það. ”
Smáfróðleikskom um leyndardóma
vestfirska harðfisksins sakar ekki en
okkur fýsir að ræða við Jón um tófuna.
Tófuna sem gerir mófuglum og sauðfé
lífið leitt, tófuna sem gengur í æðar-
varp, vágestinn í varplöndum og haga.
Jón gerir lítið úr þeim sögum sem
um hann ganga er við emm sest inn í
stofu og hef jum rabbið.
„Ég er ekki að þessu vegna þess að
mér finnist gaman að drepa dýrin. Mér
finnst vænt um tófuna. Hérna í túnfæt-
inum er ég með yrðlinga í greni sem ég
tók lifandi í vor. Já já, þeir eru lausir.
Það er ekkert gaman aö því að hafa þá
lokaða inni. Ég hef þá héma mest fyrir
bamabömin til að leika sér við. Stund-
um þegar við göngum héma niöur að
ströndinni þá elta þeir okkur í hópum.
Það er gaman að þessu. En þegar þeir
stækka þá verður að farga þeim hérna
í sláturhúsinu. Því, sjáðu til, það verð-
ur að halda tófunni í skefjum. Ef við
hættum því þá skapast hér vandræða-
ástand og það verður spurning um
sauðfjárhald í landinu og fuglalíf. Eg
lít á mig sem náttúruverndarmann og
ég drep ekki dýr í tilgangsleysi. Það er
bara nauðsynlegt ef við viljum vernda
náttúruna.”
Giska á 3000
unnin dýr
„Ég er búinn að vera við grenja-
vörslu frá 1960 og er núna með fimm
hreppa, Mýrahrepp, Mosvallahrepp,
Suðureyrarhrepp, gamla Eyrarhrepp-
inn, sem nú hefur verið sameinaður
Isafjarðarkaupstað, og svo Sléttu-i
hreppinn, sem ég tók viö árið 1964. Á
þessum tíma giska ég á að ég hafi náð
um 3000 dýrum. Eg hef ekki talið það
nákvæmlega, þetta er svona ágiskun
hjá mér.
Þetta er stórt svæði, sem ég er með
og því mikið starf. Þegar maður
kemur þreyttur heim og búinn að lenda
í erfiðleikum, vondum veðrum, vosbúð
og kulda þá hugsar maður: Nei, þetta
geri ég aldrei aftur. En það er eitthvað
sem dregur mann í þetta. Maður ræður
ekki við þetta. Þegar kemur fram á
vorið fer mig að dreyma tófuna og ég
veit á hvaða grenjum ég á að vera. Svo
maöur fer út aftur og aftur. Eg er
stundum lengi úti í einu og get ekki lát-
ið vita af mér. Eg gæti ekki sinnt þessu
starfi nema af því hvað kona mín og
fjölskylda hafa sýnt þessu mikinn
skilning.
Svo er það eitt líka og það er að vera
frjáls. Ég hef lifað og þvælst úti í
náttúrunni frá því að ég var bam. Það
getur verið að þetta sé eitthvað ætt-
gengt. Það eru einstaklingar í ættinni
sem hafa verið með svokallaöa veiði-

ÆtH öliu só óhætt?
dellu. Forfeður mínir haf a verið miklir
skipstjórar og miklir aflamenn. Svo
var tengdafaðir minn, Guömundur
Einarsson, mikil refaskytta og maður
þvældist þetta með honum.”
Þrautseigjan
vinnur
„Tófan er alveg stórviturt dýr skal
ég segja þér. Þegar maður er að fást
við þessi dýr er það ekki aðalatriðiö að
vera góð skytta. Það getur hver maður
skotið af riffli. Nei, þaö er
þrautseigjan og þolinmæöin sem vinn-
ur. Og svo eru það dýrin sjálf. Það er
besti skólinn fyrir refaskyttur að fylgj-
ast með dýrunum og setja sig inn í
lifnaðarhætti. þeirra, hvenær þau koma
heim að grenjunum, hvemig þær kalla
á ungana. Maður verður aö vara sig á
því að misnota það ekki og kalla bara á
þá á þeim tímum þegar tófan kemur
heim. — Skapgerð dýranna er svo
óskaplega misjöfn að þeir sem era að
taka við grenjavörslunni núna þurfa
helst að vera með vönum mönnum
heilt vor s vo að þeir gefist ekki upp.
Eg reyni alltaf að klæða mig eftir
umhverfinu og er ekki í fötum sem
skrjáfar mikið í. Þessir gervigallar
era ekki notandi við þessar veiðar. —
Eg er búinn að eiga þrjár haglabyssur
við þetta en nota ekki s jálfvirka hagla-
byssu heldur haglabyssu með pumpu
sem er ákaflega gott verkfæri. Eg hef
lítið notað riffil seinni árin. Þaö er svo
erfitt að bera þetta þegar maður er
h'ka með skjólfatnaö, mat og hagla-
byssu. Nei, ég eraldrei meðtjald.
Hér á Vestfjörðunum er lítið hægt að
notast við bíl við veiðamar svo að ég
verð að ganga allt, nema þegar ég get
komið bátnum við. Eg á lítinn bát sem
ég nota. En ég verð að ganga mest allt
og fara hin ótrúlegustu fjöB. Grenin
geta verið hátt upp í fjöUunum.”
Þörf á betri
skipulagningu
„Núna skipulegg ég vinnu mína
þannig að ég leita fyrst á grenjunum
og vinn þau síðan. Svæði mitt er svo
stórt að ég get ekki aUtaf veriö
pokann á bakinu, og því geng ég stóran
hring og leita á mörg greni í einu, aUt
upp undir tíu greni. Svo er það annaö
sem fylgir því að vera með svona stórt
svæði og það era samskiptin við
bændur. Eg vinn þetta fýrst og fremst
fyrir bænduraa og það hefur skapast
mjög gott samstarf mUU mín og
þeirra. En þar sem ég er með svona
stórt svæði þá hefur það orðið þannig
að ég met innfirðina meira og það vek-
ur kannski óánægju. En það er bara
þannig að tófan gerir miklu minna tjón
þar sem hún gengur í björgin þar sem
hvítfugUnn, veiðibjallan og mávurinn
verpa. En í innfjörðunum er bitvargur-
inn sem leggst á féð og sem betur fer
hefur okkur tekist að fækka honum
ótrúlega mikið á síðustu árum. Það er
eins og viðburöur ef lamb hverfur
núna. En það virðist eins og bitvargin-
um hafi fjölgað eitthvað á síðustu
áram og ég held aö þaö sé vegna þess
að grenjavörslumálin era ekki nógu
vel skipulögð í landinu.
Oddvitar eiga að ráða grenjaskytt-
umar og núna er málum svo komiö að
þeir era farnir að auglýsa þetta starf
til útboðs. Svo kemur bara sá sem
lægst býöur og hefur þetta fyrir sport.
En þetta er ekkert sport. Övinur okkar
grenjavörslumanna er sportskyttan.
Þeir hirða ekki um hvort þeir ná aö
drepa dýrin eða rétt særa þau. Það
versta er að særa dýrin því þannig
koma þeir, þessir bitvargar. Þessi
særðu dýr eru svo miklu grimmari en
önnur og þaö eru þau sem leggjast á
féð. — Eg tel að málum væri betur
fyrirkomið þannig að einn ákveöinn
maður hefði nokkuð stórt svæði, t.d.
sýsluna, og hann veldi sér menn við
sitt hæfi. Þannig væru engir í þessu
starfi nema þeir sem væra starfi sínu
vaxnir, en ekki sá sem byði kannski
tvö tU þrjú þúsund krónur bara til þess
aö leika sér. Þetta kalla ég aö fara Ula
með peninga þjóöarinnar, eins og fariö
er að gera núna. Það dugir ekkert
nema margra ára þjálfun tU þess að
sinna þessu starfi. Þetta er ekkert
grín. Ef það er t.d. vont veöur í aösigi
og það þarf að fara í vörpin þá þarf
kannski að liggja í stormi, rigningu og
iUviðri aUa nóttina. Vera kominn út
fyrri hluta kvölds og vera þetta fram
Haldið afstað
til grenja.