Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1984, Qupperneq 12

12
DV. LAUGARDAGUR 8. DESEMBER1984.
Mánudagur 12. janúar rann upp.
Erlendar útvarpsstöövar skýröu frá
því aö síöustu vígi Biafra væru aö
falla. Hermenn sambands-
stjórnarinnar væru hvarvetna aö ná
undirtökum eftir því sem næst væri
komist. A þessum morgni yröi ósigur
Biafra algjör. Ojukwu, leiðtogi Biafra-
manna var sagöur horfinn. Wilson,
forsætisráöherra Breta tilkynnti aö
stjórn sín væri reiðubúin aö senda
mikið magn vista og lyfja til Biafra og
Nígeríu. Ostaöfestar fréttir hermdu að
hermenn sambandsstjórnarinnar
heföu gerst sekir um hryöjuverk á íbú-
um í Biafra. Astandið var allt heldur
ískyggilegt.
Reynt var aö ná talstöðvar-
sambandi viö Sao Tome til Biafra en
án árangurs. Engu aö síöur var á-
kveðið aö fljúga inn yfir landiö og
freista þess aö lenda á Ugaflugvelli ef
hann væri ekki fallinn í hendur hers
sambandsstjórnarinnar. Búast mætti
viö aö þangað heföu leitaö Evrópu-
menn úr hjálparstarfinu í þeirri von aö
þeim yröi bjargaö. Þorsteinn lét gera
klárt. Meö honum völdust til farar þeir
Einar Guölaugsson flugmaöur og
Runólfur Sigurösson flugvélstjóri.
Skotiö að vélinni
Þaö varö úr, að önnur vél færi einnig
i loftið til aö fylgjast meö vél Þorsteins
og halda radíósambandi. Þorsteinn lét
hlaöa nokkrum lestum af skreiö í
vélina, því fram í rauöan dauöann
skyldi hann reyna aö koma matvælum
til nauöstaddra íbúa Biafra. Rétt fyrir
brottför kom kaþólskur prestur, séra
Cunningham, aö máli við Þorstein og
baö leyfis aö mega fara meö. Var það
leyfi veitt umyröalaust, enda var
presturinn írskur fullhugi sem ekki lét
sér bregða, hvaö sem fyrir kæmi.
Var nú flogið sem leiö liggur upp aö
strönd Biafra í þann mund sem
myrkur var að skella yfir. Þegar
komiö var yfir land var reynt aö ná
sambandi viö flugvöllinn í Uli en þaö
bar ekki annan árangur en þann, aö er
vélin var komin nálægt staðnum þar
sem Uli-völlur átti að vera mættu
henni rauöar eldtungur loftvarnar-
byssa. Var skotiö aö vélinni af miklum
móð úr fjölda byssa, en Þorsteinn og
félagar létu þaö ekki raska ró sinni.
Þeir héldu áfram aö reyna aö ná sam-
bandi og kölluöu á ýmsum bylgju-
lengdum. Skyndilega fengu þeir svar.
Þaö var á tíöni Uli-flugvalla.r. Rödd
sagði þetta vera á Uga-flugvelli. Hann
væri enn í höndum Biaframanna og
þar væri hægt aö lenda. Þorsteinn vildi
hafa vaöiö fyrir neöan sig og krafði
manninn um persónulegar upplýsing-
ar ef þaö mætti koma aö gagni við aö
ganga úr skugga um hvort hér væri um
blekkingar aö ræöa eöa ekki.
„Þekkir þú mig ekki? Eg þekki
röddina í þér. Þú ert flugstjórinn sem
tókst konu mína og barn til Sao Tome í
gær.” Þorsteinn kannaðist viö mann-
inn og spuröi hvernig ástandið væri.
Biaframaðurinn sagöi aö þeir væru
að gera viö rafstöö fyrir brautarljósin
á Uga-flugvelli og tæki það nokkra
stund. Þorsteinn yröi að hringsóla
þarna uppi í myrkrinu þar til því verki
væri lokið. Heimamaöur taldi aö vélin
væri í námunda viö Uga-völl því hann
heyrði greinilega í hreyflum hennar.
Ur því sem komiö var ákvaö Þorsteinn
aö bíöa þarna uppi þótt þaö væri aug-
ljóst hættuspil því engin ástæöa var til
aö ætla, aö heyrn hermanna sam-
bandsstjórnarinnar væri nokkru
lélegri en hinna. Drunur hreyflanna
næöu því einnig eyrum þeirra sem
kæröusiglítt umaðvélinlenti.
Eftir alllanga biö kviknuöu
skyndilega brautarljós svo til beint
fyrir neðan flugvélina og þeir lentu
HÆTTUFLUG
ístenskir flugstjórar hafa á liðnuqr árum lent ígjjjjj
í margvislegum œvintýrum I háloftunum og
ott komiat I hann krappan. Fæstar þessara f ?r|i
þolrauna hafa verið á vitorði almennings, en -jH
nú gefst fólkl kostur á að fytgjast með
spennandi andartökum þar sem litið eða
ekkert má útaf bera.
Sæmundur Cuðvinsson segir þessar sónnu . ' w
sðgur í þessari nýstórlegu bók. Stíll hans er M
hlaðinn spennu og slær á efnið ævintýraleg•
um blæ. Byggt er á upplýsingum frá þeim, -
sem koma við sögu og ýmsum öðrum traust-
um heimildum. Aðalsöguhetjumar birtast
ásamt höfundí hér á kápunni.
Við fylgjumst meðal annars með hættuflugi
ytír ftotterdam á vél með bílaða hreytía,
annarrl, sem lendir i helgreipum ísingar á
norðurslóðum, stefnumótum ftugstjóra við
tíjúgandi furðuhluti, og áhöfn, sem lendir i ,
skotárás á Uga-flugvelli i Biafra. lÍJKL
Smmundur Guðvin&son
Bj6m Gtíðmundsson
Þorateinn Jónsson Jóhannes Markússon Anton Axehsson
Hór&ur Sigurfánsson
mm
Síöasta flug
frá Biafra
IngimarK. Sveinbjórnston Arni Vngvason
Kafli úr bókinni Hættuflug eftir
Sæmund Guðvinsson
Hættuflug heitir bók eftir Sæmund Guðvinsson sem forlagiö Vaka sendir
frá sér fyrir þessi jól. Bókin segir frá ýmsum ævintýrum íslenskra flug-
manna og er bókin skrifuð í anda spennusagna, ef svo má að orði komast.
Nefna má að í bókinni er sagt frá hættulegu flugi yfir Rotterdam á vél með
bilaða hreyfla, það er greint frá flugvél sem lendir í helgreipum ísingar á
norðurslóðum, frá stefnumótum fiugstjóra við fljúgandi furðuhlutí og skot-
árás á íslenska flugáhöfn á Ugaflugvelli í Biafra. Við birtum hér hluta úr
þeim kafla bókarinnar sem f jaliar um skotárásina.
Það eru líklega hæg heimatökin hjá Sæmundi að ræða við flugstjórana;
hann er sem kunnugt er fréttafulltrúi Flugleiða. Hann er hér á efstu mynd-
inni, en á hinum myndunum eru flugstjórarnir sem leika aðalhiutverk í bók
bans.
-IJ.
Vél Flughjálpar i Biafra.
Þorsteinn Jónsson fíugstjórilentiimikilli svaðilför i Biafra-striðinu.
nær samstundis. Um leið og vélin ók
inn á stæöið viö enda brautarinnar sáu
þeir félagar hóp af flóttafólki. Allt var
þetta Biafrafólk, konur, börn og karl-
menn, en ekki bólaöi neitt á hvítu fólki.
Fólkiö virtist ofsahrætt og þaö fór ekki
milli mála aö þaö leit á flugvélina og
áhöfn hennar sem sína einu lífsvon.
Flóttamenn ryðjast
um borð
Þorsteinn fann nánast lykt af
hættunni sem þarna lagðist aö þeim.
Af hegðun flóttafólksins var ljóst aö
þaö taldi sig komiö út á ystu nöf og
engin leið væri til baka. Þeir ákváöu að
láta báöa hreyflana á stjórnboröa vera
í gangi og stukku síðan á skreiöar-
farminn og ruddu honum út. Er vafa-
mál aö vél hafi fyrr verið affermd jafn
fljótt og nú, og kom sér vel aö þetta
voru ekki nema tvö tonn.
Þegar skreiðin var öll komin út létu
þeir stiga út um afturdyrnar svo flótta-
fólkiö kæmist um borð. Hér var ekki
tími til aö velta fyrir sér neinum hlut-
leysisreglum. Því síður flugöryggis-
reglum. Fólkiö yröi bara aö liggja á
gólfi vélarinnar eöa sitja þar flötum
beinum í skreiöarmylsnunni og halda
hvort í annaö.
Um Ieið og stiginn hafði snert jörö
hófst æðisgenginn slagur meðal
fólksins um aö komast um borö.
Ahöfnin reyndi aö sjá til þess aö konur
og börn kæmu fyrst í skipulagöri röö,
en þaö mistókst. Fullorðnir karlmenn
ruddust um, fleygöu frá konum og
börnum og reyndu að troöa sér fremst.
En konurnar réöust sem ljónynjur á
móti og ruddust líka og böröust. Fólkið
var greinilega viti sínu fjær af skelf-
ingu þar sem það tróöst þarna um.
Vegna þessa troðnings festist fólk í
dyrum vélarinnar og komst hvorki
aftur á bak né áfram. Irski presturinn
kaþólski, séra Cunningham, ákvaö nú
aö láta til sín taka. Hann skrýddist
hvítri hempu sinni í fljótheitum og
reyndi aö komast út um dyrnar til aö
koma einhverju skipulagi á málin
þarna fyrir utan.
Eitt andartak virtist eitthvaö slá á
ofsahræöslu fólksins er þaö leit hempu-
klæddan prestinn og hann komst niður
í miöjan stiga. I sama mund byrjuðu
byssur að gelta hægra megin viö vélina
og brak og smellir heyrðust þegar
byssukúlur smullu í skrokkinn. Þaö
var eins og viö manninn mælt, flótta-
fóDdð aaúist á nýjan leik og prestinum
var hent inn í vélina aftur eins og risa-
vöxnum snjóbolta. Þorsteinn og félag-
ar hans voru þarna aftur í þegar
skothríöin byrjaði. Þorsteinn sá strax
aö hér mætti engan tíma missa og þeir
yröu aö reyna aö koma sér burt sam-
stundis. Flóttafólkiö yröi sjálft að
koma sér um borö.
Skothríðin hefst
Þorsteinn hljóp fram eftir vélinni og
Einar og Runólfur á hæla honum.
Púöurlyktin fannst greinilega og benti
þaö til aö árásarsveitin væri mjög
nálægt. Þeir fleygðu sér niður í sætin
og byrjuðu aö ræsa hreyflana vinstra
megin. Runólfur kom þeim í gang meö
fumlausum handtökum rétt eins og
vélin væri aö leggja upp frá Reykja-
víkurflugvelli í venjulegt áætlunar-
jflug. Hreyflana hægra megin höföu
þeir skilið eftir í gangi eins og áöur
'segir og kom sú fyrirhyggja nú í góöar
'þarfir svo ekki sé meira sagt. Ef þeir
,heföu þurft aö eyöa tíma í að ræsa alla
fjóra hreyflana heföu þeir aldrei kom-
ist burt og ekki þurft aö spyrja að leiks-
lokum.
Um leiö og hreyflarnir vinstra
megin tóku viö sér, tók Þorsteinn
hemlana af svo vélin byrjaöi aö aka út
á flugbrautina. I sama bili harðnaði
skothríöin aö miklum mun. Nú virtust
árásarmennirmr leggja allt kapp á aö
hitta stjórnklefann. Tækist þeim aö
drepa áhöfnina væri útséö um aö vélin
færi lengra. Kúla kom í framrúöuna
rétt fyrir ofan höfuö Einars Guölaugs-
son. Onnur kúla hitti handfang á
bensíngjöfinni þegar Þorsteinn var aö
leggja hönd þar á. Virtist helst sem
kúlan heföi fariö á milli fingra honum
því hún eyöilagöi handfangið en Þor-
steinn slapp meö smáskrámu á
hendinni.
I öllum þessum látum mundu þeir
allt í einu eftir því aö afturhuröin var
enn opin. Einar fór þegar aftur í til aö
loka, en Runólfur settist í flugmanns-
sætiö á meðan. Þegar Einar kom aftur
í lá fólkið skelfingu lostiö á gólfiö.
Sumir voru bersýnilega særöir eftir
árásirnar og lagaöi blóðið úr sárum
þeirra. Fljótt á litið virtust flestir
hafa komist um borö. Séra Cunning-
ham var aö klæöa sig úr hvítu
hempunni og bjó sig undir aö hlúa aö
hinum særöu sem stundu og kveinuðu.
Einar skellti aftur huröinni og
klöngraðist yfir flóttafólkiö á leið fram
í stjórnklefa. Vélin var þá komin út á
flugbrautina og þeir Þorsteinn og
Runólfur byrjaöir viöstööulaust í flug-
taki undan dynjandi skothríöinni.
Enginn tími vannst til aö gera
nauðsynlegar athuganir á að allt færi'
fram eftir settum reglum. Vélin var
komin vel áleiöis í flugtaki þegar
Runólfur tók eftir því aö stýrislásarnir
voru ennþá á og náöi naumlega aö losa
þá áöur en þaö varö of seint. Þetta
snarræði bjargaði lífi þeirra.
Fjölmargir særðir
Flugvélin sleppti nú jöröu og silaöist
upp myrkan næturhimininn. Ahöfnin
fór aö kanna þaö sem vanalega er
kannaö fyrir flugtak, þaö er aö segja
jafnvægisstilla og annað. Einar og
Runólfur skiptu um sæti og menn
fylgdust meö mælum í ofvæni. Enginn
vissi hve miklar skemmdir höföu orðiö
á vélinni, en brotin framrúöan og
kúlugöt í stjórnklefa voru næg ástæöa
til aö ætla aö víöar væru skemmdir. En
vélin virtist láta nokkuð eíáilega aö
stjórn og þeir vörpuðu öndinni léttar.
Hins vegar varö að fljúga bæði hægt og
lágt vegna framrúöunnar brotnu og
var sá flugmáti ekki sá ákjósanlegasti
viö þessar aöstæöur. Enda létu loft-
varnarbyssurnar á Uli-flugvelli óspart
til sín taka þegar þeir flugu þar yfir, en
sem betur fór var lukkan enn í fylgd
Þorsteins og hans manna. Skytturnar
á loftvarnarbyssunum höföu ekki
annað erindi í þetta sinn en búa til
eigin flugeldasýningu er kúlurnar
sprungu í myrkrinu.
Séra Cunningham kom nú fram í
stjórnklefa og gaf skýrslu um ástandið
aftur í. Fólkiö haföi flest veriö aftast í
vélinni þegar skothríöin var sem
höröust, en henni var einkum beint aö
stjórnklefanum og framhluta
vélarinnar. Því höföu færri særst en
ætla mætti miðað viö hvað árásin var
hörö. Einn maður hafði þó fengiö skot í
kviðinn, annar var meö byssukúlu í
handlegg og bað presturinn Þorstein
aö lána sér hníf til aö ná kúlunni burt.
Þorsteinn haföi haldiö þeim gamla
íslenska siö að ganga alltaf meö vasa-
hníf á sér og rétti klerki. Tókst honum
aö ná kúlunni úr sárinu meö hnífnum.
Nokkrir aörir flóttamenn höföu hlotiö
minniháttar skrámur og meiðsli.
Samtals höfðu 45 manns náö aö komast
með. Meðal þeirra var yfirmaöur flug-
hersins og ýmsir aörir er Þorsteinn
hafði haft mikil samskipti viö í
hjálparstarfinu. Um miöja nótt var
lent á Sao Tome. Síðasta fluginu til
Biafra var lokið.