Dagblaðið Vísir - DV - 16.01.1986, Blaðsíða 13

DV. FIMMTUDAGUR16. JANÚAR1986.
13
Að venda kvæði í kross
Öllum er væntanlega í fersku
minni þegar Albert Guðmundsson,
þá fjármálaróðherra, veitti opin-
berum starfsmönnum 3% launa-
hækkun í september á síðasta ári.
Upphaf þess máls var það að eftir
niðurstöðu kjaradóms þá um sum-
arið voru opinberir stárfsmenn í
BHM 5% hærri í launum en sam-
bærilegir hópar innan BSRB. Ráð-
herra hafði lofað að þessi munur
skyldi leiðréttur. Þar var sérstak-
lega um að ræða tvær starfsstéttir,
þ.e. kennara og 'hjúkrunarfræð-
inga. Grunnskólakennarar, sem
voru félagar í HÍK, voru þannig
hærri í launum en þeir sem unnu
við hliðina á þeim en voru félagar
i KÍ. 12. október fengu kennarar
greidd 3% upp í þennan mismun.
En þá var komið á daginn að ýmis-
legt stóð til hjá ráðherrum Sjálf-
stæðisflokksins. Ákveðið hafði
verið að skipta um stóla í ríkis-
stjórninni, sem kunnugt er, og
Albert skyldi víkja úr stóli fjár-
málaráðherra. Nú var öllum sem
vita vildu það ljóst að þessi aðgerð
hafði aðeins tvennan tilgang, að
koma Þorsteini Pálssyni í ráð-
herraembætti og losna við Albert
Guðmundsson úr embætti fjár-
málaráðherra. Þessu undi Albert
illa og notaði tækifærið og framdi
ýmsar sérkennilegar embættis-
gjörðir. Meðal annars gerði hann
þessa 3% leiðréttingu að aðal-
kjarasamningsatriði með þeim af-
leiðingum að hún dreifðist á allan
vinnumarkaðinn.
Sá frægi misskilningur
Við þessari aðgerð brugðust þeir
ókvæða, bæði forsætisráðherra og
formaður Sjálfstæðisflokksins.
Albert hélt því hins vegar fram að
þeir hefðu samþykkt þessa aðgerð.
Þeir svöruðu því til að hér væri
um hrapallegan misskilning að
Kjallarinn
KARIARNORSSON
SKÓLASTJÓRI
„Nú var öllum sem vita vildu ljóst að þessi aðgerð hafði aðeins
tvennan tilgang, að koma Þorsteini Pálssyni í ráðherraembætti
og losna við Albert Guðmundsson úr embætti fjármálaráðherra."
„Málið er nákvæmlega eins vaxið og
™ það var í október að öðru leyti en því
að ráðherraskipti hafa orðið.“
ræða, misskilning í gegnum síma.
Þeir hefðu álitið að hér væri um
að ræða leiðréttingu sem fyrr er
um getið og um hana hefði ekki
verið neinn ágreiningur. Þetta
var margítrekað í viðtölum í fjöl-
miðlum.
Því er þetta rifjað upp hér að nú
hafa kennarar farið fram á leiðrétt-
ingu eftir að kjaradómur féll í
haust. Málið er nákvæmlega eins
vaxið og það var í október að öðru
leytí en því að ráðherraskipti hafa
orðið. Kröfu sína byggja kennarar
á því að auk þess sem áður er getið
um sömu laun fyrir sömu vinnu þá
hafi fyrrverandi fjármálaráðherra
verið búinn að gefa um það ein-
dregið loforð að þessi munur yrði
leiðréttur og forsætisráðherra og
Þorsteinn Pálsson, fyrir hönd Sjálf-
stæðisflokksins, verið búnir að
samþykkja það og ekki talið um
það neinn ágreining.
Að standa við orð sín
Því urðu kennarar afskaplega
undrandi er þeir fóru á fund Þor-
steins nú fyrir skömmu og ræddu
við hann sem fjármálaráðherra um
þessa leiðréttingu. Þeir höfðu talið
það sjálfsagt mál að hann stæði við
yfirlýsingar sínar frá því í haust,
sem hann var svo hneykslaður á
að Albert skyldi ekki hafa fram-
kvæmt. En nú var annað hljóð í
strokknum. Fjármálaráðherra
neitaði því að þessi munur skyldi
leiðréttur. Hann át allt ofan í sig
sem hann hafði sagt í haust. Þessi
launamunur, 5%, sem reyndar er
nær 6% hjá skólastjórum, skyldi
standa.
Er nú nokkur furða þó skoðana-
kannanir á íslandi sýni að kjósend-
ur beri ekki mikla virðingu fyrir
stjórnmálamönnum þegar menn
leyfa sér annað eins og þetta? Nei,
svo sannarlega ekki. Loforð fyrr-
verandi ráðherra er að engu haft
og það sem Þorsteinn Pálsson sagði
sem formaður Sjálfstæðisflokksins
og alþingismaður í september
skiptir Þorstein Pálsson sem fjár-
málaráðherra engu máli i janúar,
þó um nákvæmlega sama mál sé
að ræða.
Því skal ekki trúað
Með þessari framkomu er verið
að sýna Kennarasambandi íslands
alveg einstaka lítilsvirðingu. Það
skortir ekki að mikilvægi starfs
kennara sé hampað á stundum en
í framkvæmd er allt annað uppi.
Kennarasamtökin geta að sjálf-
sögðu ekki lótið slíkt afskiptalaust.
Þau hljóta að krefjast þess að við
gefin loforð sé staðið og fyrri yfir-
lýsingar. Þau hljóta að vekja at-
hygli á þessu máli á mjög áberandi
hátt og höfða til foreldra og alls
almennings. Þetta er eins og að
hella olíu á eld þegar skoðuð er sú
hrikalega staða sem nú er í ráðn-
ingarmálum kennara. Kennara-
skortur hefur aldrei verið jafnal-
varlegur á íslandi sem á þessum
vetri. Á sama tíma eru allir þeir,
sem eitthvað leiða hugann að fram-
tíð þjóðarinnar, fullvissir um að
áframhaldandi góð almenn mennt-
un sé forsenda fyrir tilveru okkar
sem þjóðar. Hver á fætur öðrum
lýsir því yfir að skólarnir verði að
koma til bjargar f því hættuóstandi
sem rikir gagnvart tungunni, gagn-
vart atvinnulffinu, gagnvart verk-
menntuninni. Er skemmst að
minnast orða forseta íslands í ára-
mótaávarpi sínu er hann lýsti á
einfaldan en mjög skýran hátt því
veigamikla starfi sem kennararnir
inna afhendi.
Ég trúi ekki öðru en fjármálaráð-
herra endurskoði afstöðu sína í
þessu máli og verði við þessari
sjálfsögðu leiðréttingarkröfu.
Verði það ekki hljóta kennarar að
svara slíkri óbilgirni með mikilli
hörku.
Kári Arnórsson
Komið aftan að námsmönnum
í útvarpsviðtali þann 19. des.
síðastliðinn lýsti menntamálaráð-
herra, Sverrir Hermannsson, því
yfir að þrátt fyrir fyrirhugaðan
niðurskurð á námslánum myndi
hann ekki koma aftan að náms-
mönnum í miðju námi. „Það skal
verða aldrei," tilkynnti ráðherrann
hátíðlega. Þessi setning hefur lík-
lega verið hugsuð sem einhvers
konar öfugmæli því aðeins tveimur
vikum síðar, eða 3.janúar, var þessi
aftanför að námsmönnum, sem
aldrei skyldi verða, orðin að bló-
köldum veruleika.
í millitíðinni var ráðherrann
reyndar búinn að endurtaka loforð
sitt í viðtali í fréttatíma sjónvarps.
Samanburður
lána og launa
Réttlæting menntamálaráðherra
á þessum niðurskurði var á þá leið
að námsmenn væru komnir fram
úr almennu launafólki í kjörum og
því yrði að breyta. Þessi kenning
um að námsmenn séu farnir að
hafa það allt of gott hefur reyndar
heyrst nokkuð víða að undanförnu.
Vinsælt er að taka dæmið sem einn
þingmanna Sjálfstæðisflokksins
benti á á þingi fyrir skömmu. Það
gekk út á að hjón með eitt barn,
sem eru bæði í námi á íslandi, geta
haft samtals yfir 50.000 kr. í lón á
mánuði á meðan sambærileg hjón
hefðu ekki nema um 30.000 kr. ef
þau ynnu bæði í fiskvinnu á lægsta
taxta.
Hér er sem sagt verið að bera
saman hæstu framfærslu náms-
manna við lægstu finnanlega taxta
í landinu sem eru reyndar svo lágir
að á þeim getur enginn lifað nema
með mikilli yfirvinnu. Um það eru
allir sammála. Það þykir svo hróp-
andi ranglæti að námsmenn hafi
meira fé á milli handanna en sem
nemur þessum lægstu töxtum. Hér
er rétt að benda á að námsmenn
geta ekki drýgt tekjur sínar með
yfirvinnu eða aukavinnu því að
allar tekjur þeirra dragast beint frá
láninu.
Dæmið, sem tekið er, er líka valið
þannig að krónutölumunurinn
virðist sem mestur. En það er líka
staðreynd að námsmaður á íslandi
með engan á sínu framfæri getur í
mesta lagi fengið rétt rúmar 20.000
kr. í lán á mánuði. Og það þættu
varla svo há mánaðarlaun hjá
nokkrum manni að óstæða væri til
að lækka þau. Því má heldur ekki
gleyma aö lánið greiðist til baka
og skuldin er verðtryggð.
í raun hefur rikisstjórnin sjálf
hafnað þeirri stefnu að tengja
námslán við tekjur launþega.
Ragnhildur Helgadóttir, fyrrver-
andi menntamálaráðherra, breytti
reglugerð um námslán fyrir réttu
ári á þá lund að nú skyldi hún
ekki lengur tengjast framfærslu-
vísitölu heldur vísitölu ráðstöfun-
artekna. Þetta stóð um nokkurra
mánaða skeið en þegar sýnt. þótti
að ráðstöfunartekjur hækkuðu
hraðar en framfærslukostnaður þá
gerði ráðherra sér lítið fyrir og
breytti reglugerðinni í fyrra horf.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að hefðu námsmenn „deilt
kjörum með fólkinu í landinu“
síðastliðinn áratug eða svo væru
námslán nú mun hærri en þau eru
í dag. Þá var aldrei minnst á að
hér ætti samræmi að gilda. Það er
fyrst þegar veruleg kjaraskerðing
er orðin hjá láglaunafólki sem
ráðamenn vilja fara að tengja þetta
saman. Og nú er spurningin: Ætlar
okkar jafnréttissinnaði mennta-
málaráðherra að vera sjálfum sér
samkvæmur og láta námsmenn
njóta góðs af þeim kauphækkunum
sem fólkið í landinu mun semja um
á næstu vikum?
Framkvæmd þessarar niður-
skurðarherferðar er líka öll með
endemum. Fyrsta skrefið var að
segja framkvæmdastjóra Lána-
sjóðsins fyrirvaralaust upp störf-
um. Og fyrir hvaða sakir? Jú, hann
varð uppvís að því að gera fjár-
hagsáætlun sem stóðst ekki!
Engin önnur áþreifanleg rök eru
gefin fyrir uppsögninni en þó hefur
ráðherra látið í það skína að kvart-
anir námsmanna yfir lélegri af-
greiðslu sjóðsins hafi átt þar hlut
að máli. Það er þó furðuleg ástæða
því kvartanir námsmanna hafa
aðallega gengið út á það að sjóður-
inn sé of fastheldinn á fé og of
smámunasamur í vottorðainn-
heimtu. Það samræmist varla
sparnaðaráformum ráðherra að
ætla sjóðnum að fara að minnka
eftirlitið með frammistöðu náms-
manna og auka þannig útlánin.
HÖGNI
EYJÓLFSSON
VARAMAÐUR SÍNE
í STJÓRN LÍN
Sem sagt, hinar raunverulegu
ástæður brottrekstursins geta
varla verið þær sem upp eru gefnar
og'því verða menn að geta sér til
um hver hin raunverulega ástæða
sé.
I ljósi þess sem fram hefur komið
varðandi niðurskurðaráform ríkis-
stjórnarinnar er eðlilegast að
álykta sem svo að hin raunveru-
lega ástæða brottrekstursins sé sú
að ráðherra vilji fá framkvæmda-
stjóra sem sé sveigjanlegri og vilj-
ugri að taka þátt í þeirri aðför að
námslánakerfinu sem hafin er.
Reglugerðarbreyting
Næsta skref var svo frysting
námslánanna. Það þýðir, fyrir
námsmenn erlendis, að klippt er á
sambandið milli upphæðar náms-
lána og metins framfærslukostnað-
ar í því landi sem nám er stundað.
Auk þess að ganga þvert á mark-
mið núverandi laga um námslán
er þessi ákvörðun einnig mjög
óréttlát vegna þess að hún bitnar
mjög misjafnlega á námsmönnum
og ógnar þar með því jafnrétti til
náms sem lögunum er ætlað að
tryggja. Nú fer upphæð lánanna
nefnilega, skv. hinni nýju reglu-
gerð, eftir stöðu íslensku krónunn-
ar gagnvart gjaldmiðli viðkomandi
lands. Þetta þýðir allt að 1400 kr.
mánaðarlega skerðingu í sumum
löndum strax. Síðan munu náms-
lánin lækka meira, í réttu hlutfalli
við fall krónunnar.
Til þess að lögleiða þessa skerð-
ingu gaf menntamálaráðherra út
reglugerðarbreytingu 3. jan. sl.
Með því að gera slíka breytingu á
miðju námsári er verið að ganga
gróflega á rétt þess fólks sem síð-
astliðið sumar sótti um lán fyrir
allt námsárið. Þá hafði fólk til
viðmiðunar þá reglugerð sem þá
var í gildi og því var sagt að myndi
gilda a.m.k. allt þetta námsár.
Það er svo eftir öðru að í allri
þessari uppstokkun á námslána-
kerfinu og framkvæmdastjórn
Lánasjóðsins skuli menntamála-
ráðherra ekki einu sinni sýna
stjórn sjóðsins þá virðingu að til-
kynna henni fyrirfram hvað sé í
vændum, hvað þá að hafa hana
með í ráðum eins og lög gera ráð
fyrir.
Eitt er víst að námsmenn munu
ekki sitja aðgerðalausir undir þess-
um árásum. Hin mikla þátttaka í
skyndifundi SÍNE fyrir nokkrum
dögum og mótmælaaðgerðir í fram-
haldi af honum sýna glögglega að
mikil reiði er meðal námsmanna
vegna þessa niðurskurðar og þeir
eiga eftir að láta meira frá sér
heyra.
Högni Eyjólfsson.
• „Það er fyrst þegar veruleg kjara-
skerðing er orðin hjá láglaunafólki
sem ráðamenn vilja fara að tengja þetta
saman.