Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1986, Blaðsíða 19

Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1986, Blaðsíða 19
LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 1986. 63 Keisarinn sem varð garðyrkjumaður - Bernardo Bertolucci undirbýr nú kvikmynd um síðasta keisara Kína sem sá meiri breytingar á lífi sínu en flestir menn á tuttugustu öldinni „Nú er ég hamingjusamur maður. Það þekkti ég ekki áður. Þá var ég böðull og saurlífisseggur og dek- urdýr og skepna. Nú annast ég þennan garð og þakka fyrir þann heiður sem stjórnin hefur veitt mér og Maó formaður að fá að vera einn af alþýðunni. Ég er nýlega kvæntur konu sem ég hef kosið mér sjálfur. Niður með slæmar venjur. Lifi Maó formaður." Þann- ig talar síðasti keisari Kína yfir íslenskum ferðalöngum í Foldu, bók Thors Vilhjálmssonar, þar sem ferðasögur tslendinga eru skop- stældar með eftirminnilegum hætti. En það eru fleiri en upp- skáldaðir íslenskir ferðalangar í Kínaför sem hafa rekist á P’u-yi keisara. Kvikmyndaleikstjórinn Bernardo Bertolucci á nú stefnu- mót við þennan fræga mann. Ævintýralegri en ævintýri Fyrir nokkrum árum lagði kunn- ingi Bertoluccis eintak af ævisögu P’u-yi, síðasta Kínakeisara, á borð leikstjórans, sem lagði bókina til hliðar. Hann hafði þá gert kvik- myndirnar Before the Revolut- ion, The Conformist, Last Tango in Paris og 1900. Við gerð siðustu myndarinnar hafði hann kynnt sér baráttu ánauðugra kín- verskra bænda fyrir betra lífi og nýtt sér ýmislegt sem þar var að finna í lýsingar á ítölskum bænd- um. Og seint og um síðir ákvað Bertolucci að renna í gegnum ævi- sögu keisarans. Éiginlega er hún ævintýralegri en nokkurt ævintýri. P’u-yi var tí- undi og síðasti keisari Ch’ing- ættarinnar sem ríkti frá 1644 til 1912. Hann fæddist 1905 og settist í hásætið þriggja ára gamall og sat þar til 1912, þegar lýðveldið var stofnað. Honum var samt leyft að dvelja í borginni helgu í Peking og stýrði sem fyrr hirð sinni og tólf hundruð geldingum. 1924 var hann hrakinn frá Peking og hélt norður á bóginn til Tianjin. Þar lifði hann þó enn í vellystingum pg velti fyrir sér utanlandsför til Vesturlanda, en þangað þráði hann að fara, ekki síst fyrir áeggjan kennara síns, Bretans Reginalds Flemmings Jo- Þegar P’u-yi tók við keisaratign var hann ekki nema þriggja ára og að því er virðist heldur venjulegt smábarn. P’u-yi, siðasti Kínakeisari, sem Maó kallaði i gríni fyrirrennara sinn. hnston en hann var að öllum líkindum njósnari Breta. í grasagarði formannsins Arið 1934 hafði japanski herinn náð á sitt vald mestum hluta Norð- ur- Kína og gerði P’u-yi að keisara yfir Mansjúríu. Eða eins og Thor Vilhjálmsson lætur keisarann segja í Foldu: „Ég var gjörspilltur. Ég hjálpaði útlendingum að kúga þjóð mína. Ég hjálpaði Japönum að drepa múg manns í landi mínu. Mikið var ég spilltur. Það var eng- in óvera hvað ég var spilltur." 1945 féll hann svo í hendur Rússum og þoldi Síberíuvist fram til ársins 1950. Það var árið eftir kommún- istabyltinguna og Stalín samþykkti að framselja hann til Kína sem stríðsglæpamann. P’u-yi dvaldi níu ár í fangabúðum og var endurmenntaður. Maó for- maður leysti hann síðan úr prí- sundinni og fékk honum starf í grasagarði Pekingborar. Það starf- aði P’u-yi til æviloka en hann lést úr krabbameini 62 ára gamall árið 1967. Aðalleikari frá Hong Kong Bertolucci sá strax að ævisaga P’u-yi var fullkomið hráefni í kvik- mynd og honum til mikillar furðu voru stjórnvöld í Kína á sama máli. Myndin um P’u-yi verður fyrsta myndin, að heimildarmyndum frá- töldum, sem gerð er af útlendingi í Kína nútímans. Bertolucci hefur jafnvel fengið leyfi til að njóta að- stoðar Pujie, bróður keisarans, og honum stendur til boða stúdíóað- staða og leikarar í aukahlutverk, enda mun ekki af veita; P’u-yi hafði margt manna í kringum sig af ólik- um ástæðum á hverju æviskeiði. Bertolucci hefur farið þrjá meiri- háttar leiðangra til Kína til að kynna sér aðstæður og velja töku- staði og þess á milli leitaði hann vítt og breitt um hinn kínverska heim að leikurum. John Lone, sem lék foringja vondu kallanna í Year of the Dragon, varð fyrir valinu sem túlkandi P’u-yi, en Bertolucci hreifst ekki aðeins af honum sem leikara heldur af ferli hans. Átta ára gamall var Lone settur til náms við kínversku óperuna í Hong Kong og mátti þola hvers konar harðræði sem hluta af þjálfuninni. Margt af þvi sem þar gerðist var verra en Dickens gat ímyndað sér í harmrænum firásögnum af illri meðferð á litlum drengjum. Aðrir helstu leikarar voru einnig valdir utan alþýðulýðveldisins og Ber- tolucci segist heillaður af þeirri hugmynd að færa allt þetta fólk nær uppruna sínum, til lands sem það hefur aldrei augum litið. Peter O’Toole leikur Reginald Johnston en áhrif Johnstons á P’u- yi voru mjög mikil á meðan hann réð fyrir Mansjúríu og þjónaði Jap- önum. Kjarni myndarinnar verður þó samband P’u-yi við kommúnis- tann sem fær það hlutverk að „endurmennta” hann, og sam- kvæmt handriti hefst myndin á för keisarans fyrrverandi frá Síberíu til föðurlandsins þar sem hann býst við að verða líflátinn. Hið óbreytta hlutverk Bertolucci hefur sagt í viðtali að hann geri sér þess ljósa grein að hann fjalli um Kína og kínverska sögu frá sjónarhóli Evrópubúans. En honum er annt um sögu P’u-yi og lítur á hann sem fórnarlamb. Honum var alla tíð kennt að hann ætti að vera fyrirmyndarborgari, annað væri ekki keisara sæmandi og þegar hann fær kommúniska uppfræðslu, sem á að gera hann að fyrirmyndar þjóðfélagsþegni, er honum fátt kærara. Og þegar þeir horfast í augu P’u-yi og fangavörð- ur hans er báðum sama spurningin efst í huga: Hefur keisarinn P’u-yi nokkuð breyst? Er félagi P’u-yi ekki enn að leika svipað hlutverk og fyrr? -SKJ Heimildir: Thor Vilhjálmsson: Folda, ísafoldarprentsmiðjan, Reykjavík, 1972, og American Film, okt. 1986.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.