Dagblaðið Vísir - DV - 10.06.1987, Side 12

-12
MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 1987.
Frjálst.óháÖ dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 550 kr.
Verð i lausasölu virka daga 55 kr. - Helgarblað 65 kr.
Næstmesti skaðvaldurinn
Þessa dagana er að renna upp fyrir fólki, að fjór-
hjólin nýstárlegu hafa á einu vori valdið meiri skaða á
náttúru landsins en jepparnir hafa gert í nærri hálfa
öld. Fjórhjólin hafa reynzt ganga næst sauðkindinni í
röð hættulegustu óvina náttúru þessa lands.
Skemmdirnar sjást víða á höfuðborgarsvæðinu, til
dæmis í Öskjuhlíð og á Valhúsahæð, í Elliðaárdal og í
Heiðmörk. Hvarvetna hafa auð svæði dáleitt þá, er
hafa nautn af að þjösnast um vegleysur á vélknúnu
ökutæki, sem hægt er að nota í leysingum að vori.
Vélknúin leiktæki hafa misjöfn áhrif á náttúruna.
Beztir eru vélsleðarnir, er skilja slóð sína eftir í snjó,
sem hverfur. Spyrnubílar og torfærutröll hafa eigin leik-
svæði. Jepparnir eru oftast notaðir að vetri eða sumri,
en síður að vori, þegar náttúran er viðkvæmust.
Fjórhjólin er hins vegar auðvelt að nota á vorin,
þegar frost er að fara úr jörð. Á þeim tíma geta þjösnar
ekki notað önnur ökutæki að gagni, svo að þeir hafa
tekið fjórhjólunum fegins hendi - með hinum hörmulegu
afleiðingum, sem hvarvetna má sjá í kringum okkur.
íslendingar eru dellukallar og hafa fengið skyndilegt
æði á þessu sviði. Yfir 1200 fjórhjól hafa verið flutt til
landsins á örskömmum tíma. Verið er að koma á fót
sérstökum fjórhjólaleigum til að veita útrás þeim, sem
ekki hafa ráð á að kaupa sér fjórhjól sjálfir.
Notkun þessara leiktækja er í nærri öllum tilvikum
ólögleg. Samkvæmt náttúruverndarlögum er allur
óþarfur akstur óheimill utan vega og merktra vega-
slóða. Og samkvæmt umferðarreglugerðum er óheimilt
að nota fjórhjól á vegum og götum landsins.
Hin eina leyfilega notkun fjórhjóla er á einkalóðum,
til dæmis við sveitabæi, þar sem slík farartæki geta
komið að gagni, til dæmis við ferðir í útihús. En hingað
til hafa fjórhjól svo til eingöngu verið notuð á ólögleg-
an hátt sem leiktæki í torfærum náttúrunnar.
Af 1200-1800 fjórhjólum, sem flutt hafa verið til lands-
ins, er aðeins lítill hluti, eða innan við 200 hjól, löglega
skráð. Hin eru í sjálfu sér ólögleg og á skilyrðislaust
að gera upptæk sem slík. Eitthvað hefur verið gert að
því, en alls ekki nógu rösklega.
Ennfremur er nauðsynlegt að margfalda árlegt gjald
eigenda af notkun fjórhjóla sinna. Það þarf að gera til
að kosta margfaldað eftirlit með notkun þeirra, því að
núverandi eftirlit er allt of ófullkomið og lélegt, enda
komu fjórhjólin lögreglunni í opna skjöldu.
Á vorin þarf löggæzlan að hafa ráð á þyrlum og öðr-
um tæknibúnaði til að standa fjórhjólamenn að verki í
náttúrunni. Sanngjarnt er, að kostnaður af öllu slíku
greiðist af notkun sjálfra tækjanna, sem hafa reynzt svo
skaðleg, að eftirlitið verður bæði brýnt og dýrt.
Dómsmálaráðuneytið hefur sent öllum lögreglustjór-
um bréf, þar sem bent er á ólöglega notkun fjórhjóla.
Bréfið sýnir, að yfirvöld eru að vakna til lífsins. Það
er að vísu of seint til að bjarga þessu vori, en ætti að
geta dregið úr frekara tjóni í framtíðinni.
Mikilvægt er, að stjórnvöld kveði fastar að orði um
fjórhjól í lögum og reglugerðum, svo að öllum megi ljóst
vera, að ólögleg notkun þeirra leiði til sekta og upptöku
hjóls. Ennfremur er æskilegt, að bæjarfélög taki þátt í
vörninni með því að banna fjórhjól í bæjarlandinu.
Eigendur fjórhjóla eiga svo að geta fengið að leika
sér, eins og torfæru- og spyrnumenn, á afmörkuðum
svæðum, sem þeir kaupa sameiginlega eða taka á leigu.
Jónas Kristjánsson
„Gönguseiðaslepping í Langá 1985 er einkar gott dæmi um skemmtilegt og árangursrikt starf á sviði laxarækt-
ar sem hetur skilað ákaflega athyglisverðum upplýsingum."
Laxinn skilar
sér á sleppistað
Grundvöllur laxaræktar byggir á
því eðli laxins að leita til baka á
þann stað sem hann ólst upp á eða
var sleppt í straumvatn sem göngu-
seiði. Hið sama gildir vissulega
einnig um laxahafbeitina sem þegar
er hratt vaxandi grein í laxabúskap
hér á landi. Almennt má segja að
af mörgu sé að taka hvað varðar
dæmi um árangursríka laxarækt. í
KjaUaiinn
Einar Hannesson
skrifstofustjóri hjá Veiðimála-
stofnun
þvi efni má t.d. nefna hina fjölmörgu
fiskvegi eða laxastiga sem byggðir
hafa verið í ár víðs vegar um land
seinustu áratugina og sleppingu
smærri og stærri seiða í laxlaus
svæði í ánum ofan þessara mann-
virkja.
Að auka laxgengd í Langá
Hin seinni ár hafa verið gerðar
merkilegar tilraunir með að glæða
til muna laxgengd í ýmsar ár sem
þegar flögguðu þokkalegri eða góðri
laxgengd. Ein athyglisverðasta
framkvæmd af þessu tagi hefur verið
í gangi í Langá á Mýrum. Hún er
sérstaklega merkileg nú seinasta
árið fyrir það að hún hefúr verið
framkvæmd af vandvirkni og kunn-
áttusemi og síðast en ekki síst hefur
verið unnið skipulega að þvi að fá
sem gleggstar upplýsingar um end-
urheimtur á laxinum en á slíku hefur
verið misbrestur æði oft. Gönguseið-
in voru merkt og þeim komið fyrir
í sleppitjöm eða netkvi til aðlögun-
ar.
Árangursríkt starf
Gönguseiðaslepping í Langá 1986
er einkar gott dæmi um skemmtilegt
og árangursríkt starf á sviði laxa-
ræktar sem hefur skilað ákaflega
athyglisverðum upplýsingum. Mér
þykir því vel við hæfi að gera frek-
ari grein fyrir árangri af gönguseiða-
sleppingunni 1985 í Langá. Byggi ég
á samantekt Sigurðar Más Einars-
sonar, deildarstjóra Veiðimálastofri-
unar á Vesturlandi, um þetta efhi
sem nýlega er komin út og var unn-
in fyrir Veiðifélag Langár.
Vorið 1985 var sleppt um 10 þúsund
gönguseiðum af laxi í Langá og vom
þau af þremur stofnum, þ.e. úr
Þverá, Norðurá og Haukadalsá í
Dölum. Seiðin vom höfð um nokk-
um tíma í tjöm eða netkví og fóðmð
áður en þeim var sleppt. Seiðin voru
merkt og útvortismerki þannig, eins
og allra örmerktra seiða, að veið-
iuggi er klipptur af þeim.
Þegar athugaðar eru áætlaðar
heildarendurheimtur á smálaxi úr
sleppingu gönguseiða í Langá sum-
arið 1985 kemur í ljós að seiði, sem
sleppt var við Sjávarfoss, gáfú 8,7%
endurheimtu en seiðin sem höfðu
verið við Sveðjufoss, sem er ofarlega
í ánni, gáfú aðeins 1,8% heimtu.
Laxaseiði af Þverárstofni, sem sleppt
var á fyrrgreinda staðnum, skiluðu
8,6% heimtu, Norðurárstofninn gaf
10,6% heimtu og seiði, upprunnin
úr Haukadalsá, gerðu 7,8% endur-
heimtu. Sigurður Már Einarsson
telur því að slepping við Sjávarfoss
sé, hvað snertir endurheimtu lax-
anna, sambærileg við heimtur í
hafbeitarstöðvunum á Suðvestur-
landi á síðasta ári. Þess má geta að
gera má ráð fyrir að í sumar muni
bætast við 2ja ára fiskur úr sjó sem
sleppt var sem gönguseiði 1985 og á
því heimtuprósentan eftir að hækka
frá því sem hún er hér að framan.
Þrír stofnar: engin villa!
Athyglisvert er að aðeins rúmlega
helmingur örmerktra laxa skilaði sér
í stangveiðina í Langá en hinn hlut-
inn veiddist í net í grennd við Langá.
Flestir komu í net í sjó en þama eru
einmitt laxveiðijarðir sem svo til ein-
ar hafa heimild til laxveiði í sjó hér
á landi. Sigurður Már telur að ekki
sé hægt að segja að neinn fiskur
hafi í raun villst heldur megi telja
að laxamir hafi verið á leið til sleppi-
staðar í Langá. Enginn fiskur úr
sleppingunni 1985 í Langá hafi þann-
ig komið fram annars staðar þannig
að ömggt megi teljast að um villu
sé að ræða.
I fyrrgreindri skýrslu deildarstjóra
Veiðimálastofnunar í Borgamesi
segir m.a. að flestir fiskifræðingar,
sem vinna að fiskirannsóknum, telji
að stofnahugtakið sé homsteinn
allrar stjómunar á fiskveiðum og í
fiskrækt. Hver laxveiðiá hafi þannig
eigin laxastofn og byggist það á ná-
kvæmri ratvísi tegundarinnar.
Sýnt hafi verið fram á að laxastofn-
ar geti verið innbyrðis ólíkir hvað
marga eiginleka varðar og mætti þar
nefna einkenni eins og hlutfall smá-
lax/stórlax. I hverri laxveiðiá sé
þannig stofh sem er aðlagaður að
kostum árinnar og göllum og ætla
megi að sé betur aðlagaður ánni en
aðrir stofnar. Því sé nú almennt tal-
ið að blöndun stofna geti haft
óæskileg áhrif á upprunalegan stofn
árinnar og því meiri sem aðkomu-
stofnar séu fjarskyldari heimastofn-
inum.
Af fyrrgreindum sökum mælir
fiskifræðingurinn með að framvegis
verði notaður eingöngu stofn úr
Langá til undaneldis ef seiðum á að
sleppa í ána. Sigurður Már tekur
sérstaklega fram í þessu sambandi
að ekki sé vitað að stofnblöndun
hafi valdið tjóni í islenskum veiðiám,
miklu fremur er þetta ráðlagt sem
fyrirbyggjandi aðgerð, að nota stofn
úr viðkomandi árkerfi.
Einar Hannesson.
„Því sé nú almennt talið að blöndun
stofna geti haft óæskileg áhrif á upp-
runalegan stofn árinnar og því meiri sem
aðkomustofnar séu fjarskyldari heima-
stofninum.“