Dagblaðið Vísir - DV - 27.06.1987, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 1987.
11
DV-mynd GVA
AF kóngakyni
Mitt í stjómarkreppunni hafa
ráðamenn þjóðarinnar lagt lykkju á
leið sína til að taka á móti sænsku
konungshjónunum. Fylgdarlið kon-
ungs, íslenskt sem erlent, hefur farið
fríðri fylkingu frá einni veislunni til
annarrar, flutt skálaræður til minnis
yfir hvert öðru og talað ljúfinann-
lega um skyldleika, vináttu og
arfleifð feðranna. Allt er þetta
huggulegt á yfirborðinu, enda kon-
ungshjónin hið myndarlegasta par
og ekki dregur Vigdís forseti vor úr
glæsileikanum, enda framúrskar-
andi þjóðhöfðingi í öllu sínu látleysi.
Það þarf ekki alltaf kórónu á höfuð-
ið til að halda virðingu sinni.
En til hvers er allt þetta tilstand?
Lögregla í heiðursfylkingu, rauðir
dreglar út á gangstétt og halarófa
af kjólklæddu fólki sem leggur það
á sig að endasendast á milli veislu-
haldanna frá morgni til kvölds? Ég
kalla kóngsa góðan að halda línunni
eftir allt átið og kaloríudrykkjuna
þegar hann þarf að snæða í Agoges
í hádeginu og Kjarvalsstöðum á
kvöldin.
Og svo er reynt að hafa ofan af
fyrir hinum tignu gestum á milli
máltiða með því að heimsækja fisk-
vinnsluhús í Eyjum, taka sundsprett
í laugunum og aka með löggubílum
í bak og fyrir til Gullfoss og Geysis
eins og lífið liggi við. Eitthvað verð-
ur að hafa fyrir stafni í opinberri og
virðulegri heimsókn þegar hitt er
ekki á dagskrá að setjast niður og
halda fund um þýðingarmikil hags-
munamál þjóðanna sem í hlut eiga.
Maðurhefur það jafnvel á tilfinning-
unni að það verði að handlanga
gestina á milli sem flestra staða og
veitingahúsa svo ekki finnist nokkur
smuga til að tala saman af alvöru.
Allir vita að samræður í hanastélum
og borðhaldi eru innantómt snakk,
inn um eitt eyrað, út um hitt. Fæst
nokkur betri sönnun fyrir því, sem
er hinn blákaldi sannleikur, sumsé
þeim að konungurinn er upp á punt.
Eins og allir aðrir konungar. Hann
ræður engu, nákvæmlega engu.
Gott fyrir ferðabransann
Sænski kóngurinn er afkomandi
Bemadotteættarinnar sem á upp-
runa sinn í Frakklandi en forfaðir
hans hraktist til Svíþjóðar í ein-
hverju bríaríi og gerðist kóngur án
þess að kunna sænsku. Það var í þá
daga þegar kóngamir í Evrópu réðu
sínu ríkjum og vom allt í senn,
stjómmálaleiðtogar, hershöfðingjar
og guðs útvaldir. Þeir tímar em
löngu liðnir, en vegna þess að Evr-
ópubúar em friðsamt fólk og íhalds-
samt í eðli sínu hafa þeir ekki nennt
að aflífa konungana sína. Á síðustu
áratugum hafa þeir þar að auki upp-
götvað að kóngafólkið eykur ferða-
mannastrauminn til landa þeirra,
enda þykir nútímafólki alltaf kostu-
legt að sjá tildrið og tepmskapinn i
kringum hallimar og hirðirnar þeg-
ar herlegheitin sýna sig á tyllidög-
um. Það er eins og að sjá fomöldina
dregna fram á sjónarsviðið á alvöm
leiksýningu. Svo selja sjoppumar
súvenírs eins og heitar lummur, því
ferðamaðurinn verður að geta sann-
að heima fyrir að raunvemleikinn
sé svona fáránlegur en ekki bara
plat.
Almenningur fær síðan fregnir af
því í slúðurblöðunum þegar prins-
amir komast á legg og fara gera
hosur sínar grænar fyrir útvöldum
hefðardömum með blátt blóð í æðun-
um. Prinsessumar verða heimsfræg-
ar jafnskjótt og þær verða ófrískar
og allar díönumar í konungsfjöl-
skyldunum í álfunni halda tiskusýn-
ingar þegar þær láta svo lítið að sjást
á almannafæri. Ekki má þetta fólk
segja neitt, ekki má það umgangast
hversdagsleikann og það má ekki
undir neinum kringumstæðum láta
tilfinningar sínar í ljós vegna þess
að ekki er til þess ætlast. Edikettan
bannar það. Hvemig fór ekki fyrir
aumingja Játvarði sem varð að af-
sala sé krúnunni fyrir það eitt að
leggja lag sitt við fráskilda konu?
Það mundi sennilega verða heims-
endir í konungsríki ef hans hátign
tæki upp á því að skilja! Kóngafólk-
ið skilur ekki. Það verður að lifa við
þá fangavist að búa í einsemd hallar*
innar og hafa í heiðri þá ímynd
dúkkunnar og draumaprinsins sem
fordildin og ferðabransinn ætlast til
af þeim.
Einsogfólk erflest
Hvað halda menn nú að Silvía
Svíadrottning hafi mikla ánægju af
þvi að skoða fiskvinnsluna í Eyjum?
Eða Karl Gústaf að éta fjórréttað á
Sögu í hádeginu? Og það innan um
bráðókunnugt fólk sem honum kem-
ur hreint ekkert við og hittir aldrei
aftur. Enda má sjá það á svipnum á
blessuðu fólkinu að því er lítið
skemmt. Örlög þessa fólks em þau
að það er fætt inn í einhverja fjöl-
skyldu sem tekur það í arf að vera
eins og það á að vera. Ekki eins og
það vill vera. Ósköp er þetta sorg-
legt, sér í lagi af því að sænska
kóngaparið býður af sér góðan
þokka og virðist hafa alla burði til
að vera eins og fólk er flest.
Ellert B. Schram
Siunir halda að það séu mikil forrétt-
indi sem kóngafólkið hefur. En
ímyndið ykkur það böl, að eiga. sér
engra kosta völ annarra en þeirra
að vera fúllkominn í útliti og óað-
finnanlegur í framkomu. vera leik-
endur í fáfengilegum sýningum eins
og þeim sem fram hafa farið hér á
landi nú í vikunni? Mikil guðs gæfa
er það að mega um frjálst höfuð
stijúka, kjósa sér starf samkvæmt
hæfileika og áhuga, velja sér maka
samkvæmt smekk og ferðast þangað
sem manni sýnist án þess að vera
umkringdur af fólki sem hittir mann
fyrir siðasakir. Jafnvel Vigdís forseti
fær að haga sér eins og manneskja,
labba í búðir og eiga sitt einkalíf í
friði. Hún er hluti af okkar lýðræðis-
legu og tildurlausu tilveru, kosin til
mannvirðingar í krafti síns ágætis.
En kóngafólkið hefur ekki þessi for-
réttindi, það á engra kosta völ
annarra en að hlýða uppruna sínum.
Og þjóðimar, sem eiga það, verða
líka að sætta sig við krónprinsinn
og konunginn, hvort sem hann er
hálfviti, hetja eða höfðingi.
Fjölskyldumót
Hér í gamla daga kom Danakon-
ungur stundum hingað í heimsókn.
Hann var líka kóngur yfir Islandi
og þurfti að sýna þegnum sínum lit.
Þá var kóngsi valdamikill og það
skipti máli fyrir íslendinga að hann
skildi og þekkti hagi þjóðarínnar.
Hann gat sömuleiðis haft mikil áhrif
á þróun mála í atvinnulegum og
stjómarfai-slegum skilningi. Hannes
Hafstein reið með Friðriki konungi
austur vfir heiði og ekki er að efa
að velvild dönsku konungsfjölskyld-
unnai- réð miklu um heimastjómina
og fullveldið. sem voru þýðingarm-
iklir áfangar í sjálfstæðisbaráttunni.
Þá höfðu konungar völd. enda þótt
þeir misskildu þau völd oftai- heldur
en hitt og gerðu það að gamni sínu
eða valdagræðgi að efna til styrjalda
til að sanna mikilmennsku sína.
Milljónir manna óðu blint út á víg-
vellina til að deyja fyrir föðurlandið
og konunginn. án þess að hafa nokk-
um tíma séð þann mann eða heyrt.
Það var fyrir daga sjónvarpsins og
slúðurdálkanna. þegar konungmnir
sóttu vald sitt til Guðs og gátu falið
sig á bak við hersveitirnar.
Þeir tímm- eru sem betur fer löngu
liðnir. enda þótt í staðinn séu komn-
ir einræðisherrar og bráðlátir stjóm-
málamenn. sem halda að þeir séu
enn í hlutverki keisarans og kóngs-
ins. Þeim fer þó fækkandi einnig og
í heild má segja að sauðsvartur al-
múginn hafi að mestu losnað úr þeim
álaga- og örlagafjötmm að þurfa að
deyja drottni sínum i þágu einhvers
yfirvalds sem honum kemur ekki
við. Persónulegir duttlungar geð-
veikra og spilltra spjátmnga em að
minnsta kosti sjaldgæfari en áður
þegar milliríkjadeilur blossa upp.
En nokkrar þjóðir í Evrópu og
örfáum löndum öðrum hafa kosið
að viðhalda konungdæminu með því
að svipta konunga sína völdum en
stilla þeim i staðinn upp til sýnis og
senda þá í opinberar heimsóknir
þegar þeim er farið að leiðast heima
fyrir. Elísabet Bretadrottning og
Karl sonur hennar hafa mest að
gera í þeim efnum, enda Bretaveldi
víðlent og þau em ekki öfundsverð
af þvi mæðgin að marséra i liðskönn-
un framhjá löngum röðum af
skrautlegum hermönnum. Eða
Diana að skipta um klæðnað á hveij-
um degi. Danska kóngafólkið þarf
ekki lengur að fara ríðandi yfir Hell-
isheiðina af tillitssemi við þegnana,
en Danir hafa engu að siður tæki-
færi til að sýna sína drottningu og
þá einkum þegar skandinavisku
konungsíjölskyldumar sækja hveija
aðra heim. Það em nokkurs konar
fjölskyldumót sem þar eru haldin.
enda er náinn skvldleiki á milli þess-
arar útvöldu stéttar. sem er svo
eðalborin að hún tekur niður fyrir
sig með því að giftast öðrum en sjálf-
um sér.
Tepruskapur
Við tökum vitaskuld á móti
sænsku konungshjónunum með
þehri gestrisni sem okkur sæmir.
Prótókolmeistarar ráðuneytisins
hafa augsýnilega ákveðið að gest-
risnin sé fólgin í þrí að gefa þeim
að eta kvölds og morgna að við-
stöddu fjölmenni. Og þar verða menn
að mæta í kjól og hvítt. með orðum-
ai' um hálsinn og með sætaskipan í
samræmi við mannvirðingarstigann.
Snobbið í viðhafharveislunum tekm-
út \-fir allan þjófabálk og i rauninni
er það dæmalaust að sæmilega gefn-
ir íslendingar. sem allir eru af
alþýðufólki komnir. skuli láta hafa
sig út í slíkan tepruskap. íslendingai-
eru alltaf að apa mestu vitleysuna
eftir öðnmi þjóðum og ímynda sér
að það sé fínt. Bukka sig og beygja
fyrir hans hágöfgi og hirðsiðunum
þótt mesti kosturinn við ísland sé
sá að við enmi lausir við vfirstétt
og auðmýkt.
Auðvitað fer það ekki framhjá
neinum íslendingi að sænsku gest-
irnir hafa verið hér í okkar boði.
Fjölmiðlar gerðu heimsókninni góð
skil. En Svíþjóð stendur okkur ekk-
ert nær og ekkert fjær. Og í Svíþjóð
er ísland jafnframandi og áður og
varla að nokkur maður nenni að
fylgjast með því hvar kóngurinn og
Silvía eru boðin í kvöldmat. Heim-
sóknin er með öðrum orðum fyrir-
hafharmikil kurteisi hjá því fólki
sem að henni stendur en fer fyTÍr
ofan garð og neðan hjá öðrum. Satt
að segja hefur maður ekki nokkra
hugmynd um hvers vegna þessar
íburðarmiklu tilfæringar eiga sér
stað, fyrir hvem eða til hvers?
Ég get ekki annað en vorkennt
veslings fólkinu. Ekki vegna þess að
það sé þján fyrir það að heimsækja
Island. Heldur af hinu að líf þess er
fjötrað í fyrirmennsku og fordild sem
fyrir löngu er orðin úrelt í nútíman-
um. Það geldur þeirra örlaga að
hafa tign án tilgangs, konungsríki
án valds og líf sem það fær ekki að
ráða yfir sjálft.
Ellert B. Schram