Dagblaðið Vísir - DV - 13.10.1987, Qupperneq 10

10
ÞRIÐJUDAGUR 13. OKTÓBER 1987.
Útlönd__________________________x>v
Vesturlönd hóta að draga
sig út úr starfsemi UNESCO
Marie-Claude Cabana hefur nú tekið við sem fulltrúi Frakka hjá UNESCO
eftir að forveri hennar í embætti, Giséle Halimi, sagði af sér, frekar en að
styðja framboð Sahabzada Yaqub Kahn. Þótt Vesturlönd séu ákaflega óá-
nægð með frammistöðu MOBow í embætti framkvæmdastjóra stofnunar-
innar styðja nokkrir af fulltrúum þeirra þar framboð hans til endurkjörs og
telja að hann hafi unnið hið besta starf. Benda þeir í þvi sambandi á að
UNESCO hefur, ólíkt öðrum stofnunum Sameinuðu þjóðanna, staðið við
Svo gæti farið að nokkur Vestur-
landa og þeirra sem lagt hafa hlut-
fallslega einna mest af fjármagni til
starfsemi UNESCO, Menningar- og
fræðslustofnunar Sameinuöu þjóð-
anna, dragi sig til baka úr stofnuninni
ef Amadou Mahtar M’Bow, fram-
kvæmdastjóri hennar, verður endur-
kjörinn til sama embættis.
Sem kunnugt er hafa bæði Banda-
ríkin og Bretland hætt þáttöku í
starfsemi stofnunarinnar, vegna
óánægju með stjómmálalega stefnu
hennar og ýmis atriði i rekstri aö auki.
Hefur yfirstjóm stofnunarinnar veriö
sökuð um að vera andsnúin vestræn-
um ríkjum, auk þess að fara illa með
fjármuni.
Nú virðist líklegt að ef M’Bow verð-
ur endurkjörinn feti nokkur önnur af
auöugri ríkjum veraidar í fótspor
Breta og Bandaríkjamanna. Þeirra á
meðal em Japan, Holland, Belgia og
Vestur-Þýskaland.
Á góða möguleika
Amadou Mahtar MÉow, sem er frá
Senegal, hefur gegnt embætti fram-
kvæmdastjóra UNESCO í tvö kjör-
tímabil en hann var kjörinn til
embættis með fulltingi Afríkuríkja og
arabaríkja. Þessi ríki eiga tuttugu full-
trúa í framkvæmdaráöi stofnunarinn-
ar, en ráðið skipa fuiltrúar fimmtiu
ríkja í allt. Tii þess að ná endurkjöri
þarf M’Bow að tryggja sér stuðning
tuttugu og sex fuÚtrúa, eöa einfalds
meirihiuta ráðsins.
Framkvæmdaráðið greiðir alis fimm
sinnum atkvæði um það hver skuli
verða framkvæmdastjóri stofnunar-
innar næsta kjörtímabil. Tvær
atkvæðagreiðslur hafa þegar fariö
fram, hin þriðja fer fram í kvöld og
náist ekki niðurstaöa í henni fara
væntanlega tvær í viðbót fram síðar í
vikunni eða í þeirri næstu.
Þurfi til fimmtu atkvæðagreiðslu að
koma verður hún aðeins milli þeirra
tveggja frambjóðenda sem flest at-
kvæði hafa fengið í hinum fiórum.
Annar hvor þeirra hiýtur þá að fá
meirihiuta.
Talið er að M’Bow eigi mjög góða
möguleika á þvi að hljóta kosningu. í
þeim tveim atkvæðagreiðslum, sem
fariö hafa fram, hefur hann hlotið átj-
án atkvæði, sem er mun meira en
nokkur annar frambjóöandi hefur
fengið. Hann er jafnframt sá eini af
frambjóðendunum sem hefur á bak
við sig kjama af fostu fylgi og þarí pví
að ná mun færri „lausum" atkvæðum
en hinir.
Veikir mótframbjóðendur
Vesturlönd hafa lagt mikla vinnu í
að finna frambjóðendur sem hugsan-
lega mætti sameinast um og tefla gegn
M’Bow. Fæstir þeir sem hugmyndir
hafa komið fram um hafa náð nokkru
fylgi.
Spánveijinn Federico Mayor náði
að vísu nægu fylgi til að teljast fram-
bjóðandi en hefúr ekki náð að láta
neitt að sér kveða við atkvæðagreiðsl-
ur í framkvæmdaráðinu.
Eini frambjóðandinn, sem virtist
hugsaniega geta veitt M’Bow keppni,
var Sahabzada Yaqub Khan, utanrík-
isráðherra Pakistan. Mörg Vestur-
landa sameinuöust um framboð hans
og viö fyrstu atkvæðagreiðslur virtist
hann hugsanlega geta felit M’Bow.
Utanríkisráðherrann kom hins veg-
ar fylgismönnum sínum verulega á
óvart síðastliðinn fostudag þegar hann
lýsti því yfir að hann væri hættur við
framboð og hvatti stuðningsríki sín til
þess að greiða M’Bow atkvæði í staö-
inn.
Þessi ákvörðun ráðherrans er ekki
nær allar skuldbindingar sinar.
Federico Mayor er einn þeirra sem
taldir hafa verið koma til greina sem
framkvæmdastjórar UNESCO. Ekki
hefur náðst næg samstaða um May-
or, sem er Spánverji, til þess að
hann ógni möguieikum MOBow til
endurkjörs.
Símamynd Reuter
Amadou Mahtar MOBow frá Seneg-
al hefur verið harðlega gagnrýndur
fyrir störf sín í embætti fram-
kvæmdastjóra. Hann hefur vísað
gagnrýninni á bug og stuðningsríki
hans neita aö taka hótanir Vestur-
landa alvarlega.
aðeins vatn á myllu M’Bow heldur
verulegt áfall fyrir fuiitrúa Vestur-
landa sem höfðu látið af leit sinni að
öðrum frambjóðendum til að einbeita
sér aö stuðningi við Pakistanann.
Fulltrúar þessara ríkja í fram-
kvæmdaráðinu segjast nú leita aö
öðrum frambjóðanda, en viðurkenna
að útlitið sé svart.
Erfiðleikar mótframbjóðenda aukast
einnig nokkuö við það að vestrænum
ríkjum hefur ekki gengið of vel að fá
fuiitrúa sína í framkvæmdaráðinu til
þess að styðja þá. Fuiitrúi Frakka þar,
Giséle Haiimi, sagði til dæmis af sér i
síðustu viku fremur en að fylgja fyrir-
mælum ríkisstjómar sinnar um að
greiða Sahabzada Yaqub Khan at-
kvæði sitt. Frakkar hafa nú skipað
nýjan fulltrúa, Marie-Claude Cabana,
en upphlaup Halimi hefur engu að síð-
ur sýnt þann klofhing sem fyrir hendi
er.
Hótanir
Þótt engar formlegar hótanir hafi
borist frá neinu aðildarríki er ljóst að
stjómvöld víða á Vesturlöndum íhuga
alvarlega að hætta þátttöku í starfsemi
UNESCO ef M’Bow verður endurkjör-
inn. Segja þau tvennt koma til. Annars
vegar slælegan rekstur framkvæmda-
stjórans. Hins vegar það að hann reki
innan stoínunarinnar áróður gegn
Vesturlöndum og hvetji fuiitrúa ann-
arra heimshluta til að taka afstöðu
gegn þeim.
Stuðningsmenn M’Bow neita alfarið
aö taka hótanir þessar alvarlega. Telja
þeir að þær séu liður í kosningabarátt-
unni og muni hverfa eftir að kjöri er
lokið.
Það er þó ljóst að Japanir, Hollend-
ingar, Belgíumenn og Vestur-Þjóöverj-
ar íhuga alvarlega að hætta aðild sinni
að UNESCO ef ekki verður sldpt um
framkvæmdastj óra.
Sahabzada Yaqub Khan, utanríkis-
ráðherra Pakistan, kom stuðnings-
mönnum sinum á Vesturlöndum
verulega á óvart siðastliðinn (östu-
dag þegar hann dró tramboð sitt til
baka og lýsti yfir stuðningi við
MOBow.
Símamynd Reuter
Kanadamenn hafa einnig tekið
harða afstöðu gegn framkvæmdastjór-
anum og munu að öllum líkindum
endurskoða aðild sína að stofnuninni
rækilega ef hann verðm endmkjör-
inn.
Þá hefrn Ronald Mott, sendiherra
Ástralíu hjá UNESCO, lýst því yfir að
nauðsynlegt sé að kjósa nýjan fram-
kvæmdastjóra fyrir stofnunina og
segir það ekki aðeins nauðsynlegt
vegna framtíðar þeirrar stofhunar
heldm einnig vegna framtíðar alþjóð-
legs samstarfs af öliu tagi.
Illbætanlegt tjón
Ef þau ríki, sem hér eru taiin að
framan, hætta þáttöku í starfsemi
UNESCO verðm það illbætanlegt tjón
fyrir stofnunina.
Þegar Bandaríkin hættu aöiid sinni
árið 1984 og svo Bretar 1985 missti
stofnunin um þrjátiu prósent af tekj-
um sínum og þótt henni hafi tekist að
standa við nær allar skuldbindingar
sínar þrátt fyrir missinn er ljóst að
hann veldur miklum erfiðleikum í
rekstri.
Japanir hafa undanfarin tvö ár lagt
fram mest fiármagn ailra aðildarríkja
og þau ríki önnm, sem hyggjast draga
sig út úr stofhuninni, leggja öli fram
hiutfailslega mun meira en flest önn-
m. Auk þess aö láta liggja að því að
þeir kunni að draga sig út úr UNESCO
hafa Japanir þegar lýst því yfir að
þeir muni ekki leggja fram neitt auka-
fiármagn til stofnunarinnar ef ekki
verði beitt verulega auknum spamaði
í rekstri hennar. Telja þeir meðal ann-
ars starfsmarihahald of mikið en
kostnaðm við það nemm nú um sjötíu
af hundraði heildarveltu stofnunar-
innar.
Telja margir að með þessari yfirlýs-
ingu séu Japanir í raun að opna sér
leið til að ganga endanlega út úr
UNESCO því nái M’Bow endmkjöri
er ljóst að hann mun ekki beita þeim
niðmskmði sem krafist er.
Nú eiga hundrað fimmtíu og átta ríki
aðild að UNESCO. Fæst þeirra hafa
hins vegar bolmagn til þess að standa
fiárhagslega undir starfsemi stofnun-
arinnar og taiið er fulivíst að stórir
þættir hennar leggist niðm hverfi
fyrrgreind ríki á brott.
í raun eru það ekki einungis fiár-
framlög þeirra sem skipta máli í
þessum efnum, því mikill hluti þeirrar
þekkingar og tækni, sem býr að baki
starfsemi stofnunarinnar, kemur
einnig frá þessum ríkjum.
Án þáttöku þeirra dregm því bæði
úr fiárhagslegum styrk stofnunarinn-
ar, svo og úr hæfni hennar til þess aö
halda uppi því starfi sem henni ber.
Byrjun á endalokum
Fari svo sem horfir, að M’Bow verði
endmkjörinn og nokkm fiársterk ríki
til viðbótar hætti aðild að UNESCO,
geta afleiðingamar orðið bæði alvar-
legar og víðtækar. Margir þeir sem
starfa á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna telja að þar með myndi byija að
hilla undir endalok samtakanna og
margra annarra stofnana alþjóðlegrar
samvinnu.
Ekki eru menn á einu máli um hvort
sú þróun væri ill eða góð. Ýmsum
þykir sem Sameinuðu þjóðimar hafi
þegar gengið sér til húðar og hafi í
raun aldrei gegnt þvi hlutverki sem
þeim var ætlað. Því sé tímabært að
heimiia risanum að riða til falls, í
þeirri von að á rústum hans megi
byggja nýjan grundvöli til samvinnu.
Á hvem hátt slík endmuppbygging
gæti þjónað hagsmunum heimsins
betm er hins vegar spuming sem svör
fást ekki við að sinni.
Simamynd Reuter
Símamynd Reuter