Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1987, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 23. OKTÓBER 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasöiu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Frjáls sala á kvóta
Menn eru komnir í tímahrak við mótun fiskveiði-
stefnu. Stefnan þarf að vera ljós fyrir áramót. Undirbún-
ingsnefnd, skipuð hagsmunaaðilum, starfar að málinu.
Fundartíminn fer gjarnan í ræðuhöld. Þing sumra hags-
munaaðilanna eru framundan. Þau munu hafa áhrif.
Alþingi verður að fjalla um máhð og setja ný lög. Þing-
menn fara gjarnan í jólaleyfi um miðjan desember. Þrátt
fyrir þófið í nefndinni hafa komið fram hugmyndir um
gerbreytta stefnu.
Þröstur ÓLafsson, fulltrúi Verkamannasambandsins
í nefndinni, hefur sett fram þá hugmynd, að kvótum í
bolfiskveiðum skuh skipt til helminga milh veiða og
vinnslu. Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna tekur undir
það. Sjómenn og útvegsmenn leggjast gegn þessari
breytingu af hörku. Sjómenn segja, að hún boði stétta-
stríð. Ætlun Þrastar mun vera að draga úr útflutningi
fersks fisks í gámum.
Menn benda á, að fiskvinnslan á 75-80 prósent af flot-
anum á bolfiskveiðum, og segja, að hugmynd Þrastar
sé því út í hött. Miklu skiptir, að þjóðin verður að njóta
þess arðs, sem unnt er, af fiskveiðum. Ekki á að stöðva
ferskfiskútflutning með kúnstum. Kvótinn á ekki að
vera tæki til að njörva markaðinn. Hann á að stuðla
að sem mestum arði fyrir þjóðina aha, ekki að vera
tæki til að tryggja eitthvert ákveðið , jafnvægi“ í byggð
landsins á kostnað arðsins.
Þá eru uppi hugmyndir um kvóta í rækjuveiðum.
Vinnslustöðvar gera þar kröfur um að fá helming kvót-
ans. Bent er á, að þær vinnslustöðvar eiga htið af
rækjubátunum. Fuhtrúar rækjuvinnslu segja, að þeir
hafi verið hlunnfarnir af stjórnvöldum. Rækjuvinnsla
miðaðist lengst af nær eingöngu við Vesturland, Vest-
firði og Húnaflóa. En nú skiptir úthafsrækjan miklu.
Skip með rækjukvóta geta landað afla víðs vegar um
land. Stjórnvöld hafa úthlutað flölda vinnslulejfa th
staða utan hins hefðbundna geira.
En vandi fiskveiða verður ekki leystur með því að
auka höft. Fijáls markaður mun gefast bezt og veita
þjóðinni mestar tekjur.
Athygh hefur beinzt að fyrirlestri Rögnvalds Hannes-
sonar, prófessors í fiskifræði, sem var nýlega haldinn á
vegum Háskóla íslands. Hann ræddi um, að th greina
kæmi að leggja skatt á aflakvóta. Shkur skattur væri
lagður á sums staðar, þar sem aflakvóti væri notaður.
Hann telur, að leyfa ætti kaup og sölu á kvóta, bæði th
skamms og langs tíma. Að öðrum kosti næði kvótinn
vart thgangi sínum. Th greina kæmi, að ríkið seldi þeim,
sem eru í útgerð, aflakvóta annaðhvort fyrir eitt eða tvö
ár í senn eða th lengri tíma. Minna má á thlögur um
auðlindaskatt, sem Kristján heitinn Friðriksson í Últíma
beitti sér hvað harðast fyrir. Visslega eru rök fyrir, að
þjóðin öh eigi fiskinn í sjónum. Ríkið gæti fyrir hönd
þjóðarinnar selt eða skattlagt kvóta. Kristján Friðriks-
son var í þessu kannski aðeins á undan sinni samtíð.
Meginatriði th að fá mestan arð fyrir þjóðina er, að
kvóti gangi frjálst kaupum og sölum. Hann verði jafnan
á fijálsu verði. Hver sem er ætti þá að geta keypt sér
kvóta. Verðið á fijálsum markaði mundi brátt leiða th
þess, að arðsömustu útgerðirnar og fiskvinnslufyrirtæk-
in fengju fiskinn. Hin dyttu út, færu á höfuðið. Þá yrði
að tryggja, að iha reknum rekstri yrði ekki haldið gang-
andi með gjafafé eða of háum lánum. Shkt yrði hag-
kvæmasta fiskveiðistefnan.
Haukur Helgason
Arlega verða hörkudeilur um skiptingu takmarkaðs sjávarafla. - Frá fundi með fulltrúum smábátaeigenda.
Kvóti hvers?
stjaman í Hafnarfirði. Þessir aðilar
hafa keypt fisk eða fiskhluta til
vinnslu í mörg ár. Öugar kannski
að segjast ætla að fara að vinna fisk
og stofna fyrirtæki strax í dag? Eða
þarf að hafa áunnið sér hefð,
kannski allt frá skreiðarárunum
góðu? Ég trúi því aldrei, að tals-
menn vinnslukvóta séu að hugsa
um, að aðeins ákveðinn hópur fisk-
verkenda fái umráðarétt yfir
fiskkvótum. Verður þessi fjórðung-
ur útvegsmanna, sem enn er
„óháður“, að fá veiðileyfi hjá fisk-
vinnslustöðvum? Og hvorn helm-
ing kvótans „eiga“ vinnslustöðv-
amar? Fyrri helminginn eða
seinni? Hefði þessi 6000 tonna
þorskkvóti, sem „brann inni“ í
Vestmannaeyjum í fyrra og virðist
hafa gleymst í þjóðhagslegum hag-
kvæmnisútreikningum varðandi
ferskan fisk í Vestmannaeyjum,
verið vinnslukvóti eða útgerðar-
kvóti? Ég er hræddur um, að svarið
við því sé afskaplega einfalt, en
hinum spumingunum gæti orðið
erfiðara að svara.
Hvers vegna deila menn nú?
Eins og áður var sagt, er mjög
arðvænlegt að gera út frá íslandi
um þessar mundir. Það er þó ekki
langt síðan fiskveiðar voru reknar
með miklum halla, skip vom boðin
upp og enginn treysti sér í útgerð
nema sveitarfélög, með ríkishjálp,
í atvinnubótaskyni. Útgerð (og sjó-
menn) fá nú tiltölulega miklu
hærra verð fyrir aflann en áður,
ekki síst vegna þess, að nú era
tonnin takmörkuð og meira hugsað
um að gera sem mest úr kvóta sín-
um. Samkeppnisstaða fiskvinnsl-
unnar um hráefnið hefur versnað
að mun og óþarft að gera lítið úr
því.
Það er deilt á það, að kvótar séu
seldir milli manna og milli byggð-
arlaga, ýmist með skipum eða án.
Líklega hefur fólk á íslandi svo
lengi biiið við ríkisforsjá og höft,
að það viðurkennir ekki markaðs-
lögmál. Auðvitað ó að skattleggja
kvótasölur, t.d. eins og erfðafé, sem
kvótinn í mörgum tilfellum er, en
það er alveg ljóst, að fiskiskip verða
áfram seld milli landshluta og þeim
mun fylgja möguleikinn til að veiða
fisk eins og alltaf hefur verið.
Krafa frystihúsanna um kvóta-
forræði miðar að því að draga úr
arðsemi útgerðar og hefta athafna-
frelsi. Heildar- („nettó“)afrakstur-
inn af sjávarútveginum er ég
hræddur um að muni minnka. Það
er einn versti gallinn á hugmynd-
inni. Hvort framkvæmdastjóri
frystihúss eða formaður útgerðar-
félags, sem stundum er sami
maður, ræður því að nafninu til,
hvað gert er við afla, skiptir minna
máli, svo fremi að engin annarleg
sjónarmið ráði.
Eitt er þó allra nauösynlegast.
Það verður að ná samkomulagi fyr-
ir áramótin. Egill má ekki ríða til
þings með silfrið.
Dr. Björn Dagbjartsson
Það er orðið jafnsjálfsagt og
fyrstu snjóar, að á hverju hausti
hefjast hörkudeilm- um skiptingu
takmarkaðs sjávarafla. Það er rétt
hjá sjávarúvegsráðherra, að mest
áberandi nú eru deilur um það,
hveijum heri ráðstöfunarréttur
yfir kvótanum, en ég er ekki jafn-
viss um, að allir séu sammála um,
að einhvers konar kvótaskiptingu
þurfi að nota í fiskveiðum okkar.
Mér er nær að halda, að sumum
væri það kærast, aö ekki yrði hægt
að ákveða neina fiskveiðistefnu
fyrir áramót vegna innbyröis
deilna í sjávarútvegsgeiranum. Það
tæki við hér 12 ára gamalt skrap-
dagakerfi, sem nú ætti að beita á
12 áram „stærri" flota við ger-
breyttar allar aðstæður. Egill
Skallagrímsson vildi fá að dreifa
silfri sínu yfir mannfiöldann á Al-
þingi og sá í anda ilhndin, sem þá
hæfust. Þvílíkt gæti ástandið orðið
á íslandsmiðum, ef menn koma sér
ekki saman um fiskveiðistefnu fyr-
ir áramót.
Hvers vegna kvótaskipt-
ingu?
Ekki er vafi á því, að æ fleiri gera
sér grein fyrir því, að einhvers kon-
ar kvótaskipting í fiskveiðum er
nauðsynleg við þær aðstæður, sem
viö búum við; að of stór og afkasta-
mikill fiskveiðifloti sækir í tak-
markaða og viökvæma fiskstofna.
Langflestar fiskveiðiþjóðir, sem
máh skipta, hafa komist að þessari
sömu niðurstöðu, að einhvers kon-
ar kvótaskipting er óhjákvæmileg.
Og það sem meira er, flestir hafa
talið þaö hentugast og réttlátast að
skipta afla niður á skip, - að þeir,
sem stundað hafa fiskveiðar sem
atvinnugrein, útvegsmenn og sjó-
menn, hafi meiri rétt en aðrir til
að halda því áfram og kunni auk
þess betur til verka en aðrir þjóð-
félagsþegar. Hins vegar er sú
aðferð, sem við völdum upphaflega,
frammistöðukvóti, byggður á ár-
angri undanfarinna ára, ekki eins
algengur, enda aflakóngaaðdáun
hkega meiri hér en víöast hvar.
Aflamarksaðferðin dugði heldur
ekki ein sér, og sóknarmarksskipt-
ing hefur veriö æ meira notuð. En
engin mannanna verk eru galla-
laus, og það eru líka hálfgerð
vandræði að vera með fleiri en eina
meginaöferð í gangi.
Hvað sem því líður, þá skal því
hiklaust haldið fram hér, að kvóta-
skipting sé skásta aðferðin til að
deila út takmörkuðum fiskafia og
KjaUariim
Dr. Björn
Dagbjartsson
matvælaverkfræðingur
að við höfum verið furðuheppnir
með framkvæmdina.
Hverjum ber kvótinn?
Þrátt fyrir þá niðurstööu okkar í
upphafi, að aflanum skyldi skipt á
skip, hafa menn séð það upp á síð-
kastið, að hægt er að hagnast
verulega á útgerð, ef vel er á hald-
iö. Þá er ekki að sökum að spyija.
Fram á sjónarsviðið koma menn
úr hinum ólíklegustu áttum og
segja: Nú get ég, nú get ég. Bænd-
ur, sem orðið hafa að minnka við
sig búskap, þurfa að fá fiskveiði-
kvóta. Skipasmíðastöðvar, sem
ekki standast samkeppnina frá útl-
öndum, vilja fá að lokka útgerðar-
menn til viöskipta með auknum
kvóta. Sumarfrís- og helgarsjó-
menn krefiast helst óskertra fisk-
veiðiréttinda, bara ef bátar þeirra
eru nógu hthr. Verkalýðsleiðtogar
vifia fá að ráða þvi, hverjir veiða
fiskinn. Síðast en ekki síst krefiast
forystumenn hraðfrysthðnaðarins
ráðstöfunarréttar yfir helmingi
fiskaflans fyrir hönd fiskvinnsl-
unnar.
Hverjir eru fiskverkendur?
Margir hafa furðað sig á þessari
síöastnefndu kröfugerð, sem þó
verður að taka alvarlega, ekki síst
í ljósi þess, að tahð er, að a.m.k. 3/4
hlutar flotans, og þar með kvótans,
séu í eigu fiskverkenda. Þetta er
þó erfitt að fá upp nákvæmlega, þar
sem margir leyniþræðir hanga á
mihi fyrirtækja og félaga. Fisk-
verkendur era býsna stór hópur.
Meöal þeirra eru t.d. Harðfiskverk-
un B.E. á Selfossi, Stokkfiskur á
Laugum í Reykjadal og Norður-
,,Eg trúi því aldrei, að talsmenn
vinnslukvóta séu að hugsa um, að að-
eins ákveðinn hópur fiskverkenda fái
umráðarétt yfir fiskkvótum.“