Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1988, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 17. FEBRÚAR 1988.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvœmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aöstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingas'tjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 600 kr.
Verö I lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Forystuleysi
Illa horfir í samningamálum. Mikill ótti er um, að til
verkfalla komi. Helzti vandinn er, að samningamenn
launþega eru ekki nógu öflugir í samtökum sínum. Þeir
eiga erfitt með að sameina liðið og skapa ákveðin skil-
yrði fyrir raunhæfa samninga. Rótleysið veldur bölvun.
Ríkisstjórnin hefur einnig verið of sein að láta frá sér
heyra. Hver bíður eftir öðrum. Meðan færast verkfóllin
nær.
Forystuleysi í samningunum getur reynzt dýrkeypt.
Alþýðusambandið hefur þar ekkert forystuhlutverk,
sem stendur. Alþýðusambandið hafði þó gegnt lykil-
hlutverki við ýmsa skynsamlega samningagerð síðustu
ára. Forseti sambandsins, Ásmundur Stefánsson, lenti
í því óláni að fara á kaf í pólitík. Hörð afskipti hans af
stjórnmálum sköpuðu honum óvináttu. Þær deilur urðu
einna harðastar innan hans eigin flokks, Alþýðubanda-
lagsins. En þá gerðist það, að Ásmundur fór illa út úr
framboðsmálum sínum. Hann glataði trausti. Hann
reyndist veikur foringi. Ásmundur veitir ekki þá leið-
sögn, sem þarf, nú á erfiðum tímum.
Frumkvæði í samningamálum hefur að miklu flutzt
til Verkamannasambandsins. En þar skortir einnig
nauðsynlega forystu. Vissulega er enginn kostur, að
foringjar í verkaýðsfélögum séu fastir í stjórnmálaflokk-
um. En afskipti Guðmundar J. Guðmundssonar af
stjórnmálum urðu að lokum ekki til að efla hann, held-
ur magna um hann deilur. Karvel Pálmason tók ekki
þann kost að styðja Vestfjarðasamningana, hið viturleg-
asta, sem gerzt hefur í vetur í samningamálum. Deilur
standa um Karvel. Hann getur heldur ekki veitt verka-
fólki þá leiðsögn, sem nú þarf.
Hvers vegna er slík þörf á forystu nú? Vegna þess,
hverjar aðstæður eru. Ekki er svigrúm til að efla kaup-
mátt launþega almennt. En margir vilja reyna að halda
uppi gervikaupmætti, sem knúimryrði fram með vinnu-
deilum. Nú þarf að bæta hag þeirra, sem drógust aftur
úr síðustu ár. Rétt er meðal annars að styðja fiskvinnslu-
fólk sérstaklega. En margir vilja breyta til, láta starfsald-
ur skipta meira máh en verið hefur að undanfórnu.
Verkafólk greinir á um leiðir. Menn verða að varast
vítin frá 1984. Þá mistókst að halda samstöðu innan laun-
þegahreyfingarinnar. Þá voru stjórnvöld of sein á sér
til að bjóða fram með öflugum hætti þann kost, sem til
greina kom, skattalækkanir. Því tóku þeir frumkvæðið,
sem skammsýnastir voru. Kröfúr voru háar og langt
umfram getu efnahagslífsins. Efnt var til harðvítugra
verkfalla og kaupkröfur knúnar fram, en eftir fylgdi
verðbólguskriða og gengisfelling. Eftir sátu launþegar
með sárt ennið. Þeir höfðu ekkert unnið, en miklu tap-
að. Þjóðin í heild glataði miklu við þetta. Það er einmitt
þess konar ástand, sem margir óttast, að nú verði.
í samningunum nú verður ekki af viti samið um al-
menna aukningu kaupmáttar. Hún fengi ekki haldizt.
En fulltrúar launþega þurfa að semja um, hver launa-
hlutfollin eigi að verða. Án þess yrði ekki von til að
lyfta hinum lægstlaunuðu. Til þess þarf skynsamlega
forystu meðal launþega. Til þess þarf ríkisstjórnin að
spila út sínum spilum, svo sem með því að bjóða hækk-
un skattleysismarka. Ríkisstjórnin verður einnig að
gera samningamönnum ljóst, hvað stjórnin vill, svo að
sagan frá 1984 endurtaki sig ekki.
Haukur Helgason.
Verðlagning kjúkl
inga og eggja
A undaníömum árum hafa verið
gerðar ítrekaðar tílraunir til að
koma á framleiðslustýringu innan
kjúklinga- og eggjaframleiðslu.
Framleiðslu- og verðstýring
—yfirlit
Segja má að fyrsta alvarlega til-
raunin til þess hafi verið gerð árið
1983 en þá var stofnað dreiíingar-
fyrirtækið ísegg sem átti að sjá um
alla dreifmgu á suðvesturhomi
landsins. Tilraun þessi mistókst
vegna mikillar andstöðu Neytenda-
samtakanna og vegna þess að
ýmsir stærri framleiðendur voru
ekki á því að leggjast í einokun. í
kjölfar þessa klofnuðu samtök
eggjaframleiöenda. Fylgismenn
einokunar urðu áfram í Samtökum
eggjaframleiðenda en andstæðing-
ar framleiðslustýringar mynduöu
Félag alifuglahænda. Æ síðan (þar
til fyrir nokkrum vikum) hefur
Félag alifuglabænda verið fylgj-
andi eðlilegri verðmyndun og mjög
andsnúið hvers konar framleiðslu-
stýringu eða einokun. Árið 1986
voru Samtök eggjaframleiðenda
enn á ferðinni með hugmyndir sín-
ar um framleiðslu- og verðstýr-
ingu. í desembersamningunum það
ár féllst þáverandi ríkisstjóm á
kröfu aðila vinnumarkaðarins og
lofaði því að ekki skyldi komið á
slíkri stýringu í þessum greinum.
Neytendasamtökin hafa einatt
lagst hart gegn öllum tilraunum til
framleiðslu- eða verðstýringar
KjáOarinn
Kjúklingar. Kostnaðarliðir við myndun heildsölu-
verðs fyrir kíló af kjúklingakjöti, ísl. krónur.
Danmörk: ísland:
Keyptir daggamlir kjúklingar kr. 11,00 (Áætlun NS) kr. 17,50
Fóóur og flutningar á tóöri kr. 42,00 kr. 64,00
Annað* kr. 3,00 kr. 5,50
Laun og iaunatengd gjöld .' kr. 1,00 kr. 2,00
Húsnæói og tæki kr. 5,00 kr. 7,50
Samtals kr. 62,00 kr. 96,50
*Annað: Orkaoghiti kr. 3,50
Spænirog rekstrarvörur kr. 0,25 kr. 0,50
Vextir af fjármunum bundnum í
kjúklingum og fóðri kr. 1,30
Ýmislegt kr. 0,06 kr. 0,20
Samtalskr. 2,50 kr. 5,50
Fóðurnotkun á framleitt kg 2,40 3,00 kr. 21,20
Verðáfóðri*
* Með endurgr. samkv. uppl. frá landbúnaðarráðuneyti.
Áður talinn framleiðslukostnaður.. kr. 62,00 kr. 96,50
Sláturkostnaður kr. 49.50 kr. 63,50 kr. 160,00
Samtals heildsöluverð kr. 111,50

Steinar Harðarson
í stjórn Neytendasamtakanna
og varaform. Neytendafél.
Reykjavíkur og nágr.
Egg. Kostnaðarliöir við myndun heildsöluverðs fyrir kíló af eggj-
um, ísl. krónur.
Danmörk: ísland:
(Áætlun NS)
Afskrift, hænur*.......................kr. 216,00 kr. 266,00
Fóöur**................................kr. 730,00 kr. 869,00
Ýmislegt................................kr. 50,00 kr. 75,00
Laun og launatengd gjöld................kr. 55,00 kr. 69,00
Húsnæði og tækni.......................kr. 158,00 kr. 197,00
Samtalskr. 1210,00 kr. 1476,00
*Afskriftir á hænu:
Verð á unga, 20-24 vikna................kr. 235,00 kr. 294,00
Söluveröfyrirfelldahænu..................kr. 20,00 kr. 30,00
Afföll....................................kr. 1,00 kr. 2,00
Samtalskr. 216,00 kr. 266,00
**Fóöur:
Fóðurnotkun á hænu........................46,4 kg 41,0 kg
Fóðurnotkun á framleitt kg. eggja..........2,7 kg 3,4 kg
Verðáfóðri...............................kr. 18,78 kr. 21,20
Framleitt magn á hænu, kg. egg............17,0 kg 12,0 kg
Samtals heildsöluverð fyrir
kíló af eggjum...........................kr. 71,00 kr. 123,00
„Verðlag í Danmörku og á íslandi er
að öðru leyti mjög svipað og það hafa
engin rök komið fram sem benda til
þess að verð þurfi að vera þrefalt hærra
á kjúklingum og tvöfalt hærra á eggjum
á Islandi en í Danmörku.“
hvort sem þær tilraunir hafa átt
upptök sín hjá framleiðendum eða
í landbúnaðarráðuneytinu. Viö
mótmæltum harðlega kjamfóður-
gjaldinu á sínum tíma en þaö gjald
hækkaði verð á eggjum og kjúkl-
ingum til neytenda og hindraði
eðlilegar framfarir við þessa mat-
vælaframleiðslu. Neytendasam-
tökin hafa því staðið með
framleiðendum eggja og kjúklinga
þegar aögerðir stjómvalda hafa
haft í för með sér verðhækkanir tii
neytenda.
í eina sæng
Þau tíðindi hafa nú orðið að Félag
alifuglabænda hefur snúið við
hlaðinu og gengið í eina sæng með
einokunarsinnum í Samtökum
eggjaframleiðenda. Sameinaðir
hafa þeir fengið landbúnaðarráðu-
neytið til þess að setja reglugerð
um sérstakt kjamfóðurgjald með
endurgreiðsluákvæði og í reynd er
búið að koma á kvóta 1 þessum
framleiðslugreinum. Þessi fram-
leiðslustýring er einungis til þess
fallin að hækka eða viðhalda alls
óviðunandi háu verði á þessum
vörum og hindra eðlilegar fram-
farir. Gegn þessari óheillaþróun
risu Neytendasamtökin. Við höfum
krafist þess aö reglugeröin verði
afturköUuð. Viö höfum birt saman-
burð á verði kjúklinga og eggja á
íslandi og í nágrannalöndunum en
þar kemur fram gífurlegur munur
Jslenskum neytendum í óhag. Við
höfum einnig skorað á kaupmenn
að kaupa ekki kjúklinga eða egg á
hærra verði en því sem við teljum
sanngjamt. Því miður hafa þessar
aðgerðir okkar ekki enn borið til-
ætlaðan árangur, það er að hindra
einokun og ná fram umtalsverðri
lækkun á verði.
Okkar útreikningar
Nýjustu tíðindin eru þau að sex-
mannanefnd hefur veriö fahð að
verðleggja egg og kjúkhnga. Við hjá
Neytendasamtökunum höfum áð-
ur auglýst það verð sem við teljum
sanngjarnt fyrir egg og kjúkhnga
og það er rétt og skylt aö almenn-
ingur og sexmannanefnd fái að sjá
okkar útreikninga. Útreikningar
NS eru byggðir á sameiginlegri
skýrslu danska landbúnaðarráðu-
neytisins og danskra framleiöenda,
„Landsudvalget för fjerkræ. Ber-
etning“. Kostnaðarhðir em upp-
reiknaðir miðað við vísitölu í
janúar 1988.
Heimting á sanngjörnu veröi
Skráö heildsöluverð hérlendis er
nú kr. 160 fyrir kíló af eggjum og
kr. 325 fyrir kíló af kjúkhngakjöti.
í þessum útreikningum okkar
hér að ofan er gert ráð fyrir
25-100% hærri kostnaði á íslandi á
öhum hðum framleiðslunnar.
Smáar framleiðslueiningar, htih
markaður, hár fjármagnskostnað-
ur og vanþróaðri framleiðsluað-
ferðir réttlæta að áætlun NS geri
ráð fyrir hærri kostnaðarhðum
hérlendis. Verðlag í Danmörku og
á íslandi er að öðru leyti mjög svip-
að og það hafa engin rök komið
fram sem benda til þess að verð
þurfi að vera þrefalt hærra á kjúkl-
ingum og tvöfalt hærra á eggjum á
íslandi en í Danmörku. Ef þau rök
erú til eiga íslenskir neytendur rétt
á að heyra þau. Ef slík rök em
ekki fyrir hendi eiga íslenskir neyt-
endur heimtingu á eggjum og
kjúkhngum á sanngjörnu veðri en
ekki á því fjarstæðukennda verði
sem framleiðendur hafa komið sér
saman um og stjórnvöld lagt bless-
un sína yfir.
Steinar Harðarson