Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1988, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 17. FEBRÚAR 1988.
15
Um lesendakönnun:
„Því nœr enginn“
skrífar Vilhjálmi Egilssyni
i UMhl lelðara DV:
Verslunarráðið vill vand-
aðar lesendakannanir
un VenluiwráAtlns o*
' d. t«r Mm 4( vU Actanun
MkUlokU h)» JAnasl Krtetján*
Annst mírrtttnS kom* «fi nokkr
Virfiindt (afi etrtfit *fi Itetri •>
..................i Vtnluntr
rtfia þ* ikil þ«A tektfi fnm *fi
■JðndeUdirhrtncurtnn hli m*r.
þefir H hillyrtl þetti. vir þetr i4U-
•r eem I hlul rt(i. 1« • þátttik
endur <« íikrt/endur RluOðri DV
vir ekkl t þeuum hfipL
Ufi ver Uki hntn rflrvtfin ifi
drs(i ekkl itr fuUrrfitntunnt tll
firmls ot MtJi ifi „f "•
Kjallaiinii

Vllh|álmur EgilMon
„Varla hefur fVrr veriö gerö Jafnvönd- I *«»"
uö og viöamikíl könnun á lestri tíma- . I
rlta nérlendis." ■•-SSLSí
íuflt^líb^fif
ir hfi thrta I Jinun.
Kjallaragrein í DV hinn 3. febrúar sl. er reyndar tilefni þessara skrifa.
Mönnum er mjög misjafnlega lagiö
að leysa verk sín vel af hendi, það
er alkunna. Þú, Vilhjálmur Egils-
son, virðist af mörgum dæmum
vera einn þeirra óheppnu sem vel
meint verk snúast svo í höndunum
á að betur væru ógerð. Þannig var
um nýgerða könnun á lestri tíma-
rita undir þinni stjórn og sama er
að segja um kjallaragrein eftir þig
í DV 3. febrúar sl. sem reyndar er
tilefni þessara skrifa minna.
Vandmeðfarið mat
Þessa umræddu grein þína byijar
þú á nokkurri úttekt á okkur rit-
stjórunum, Jónasi Kristjánssyni,
Herdísi Þorgeirsdóttur og undirrit-
uðum. í tilefni af því er ef til vill
rétt að benda þér á - ef vera kynni
að þú hafir ekki vitaö það fyrir -
að löngum hefur mat á öðru fólki
verið talið afar vandmeðfarið, þar
sem slík matsgerð hefur tilhneig-
ingu til að segja meira um þann
sem hana setur fram heldur en
þann sem meta átti. Hlutur Herdís-
ar er mestur í greinargerö þinni
og skal það mat þitt ekki vefengt
hér, það hefur þú vafalaust sett
fram af þekkingu og vandaðri um-
hugsun. Ég verð þó að játa að það
kom mér óþægilega á óvart að vera
metinn sem „því nær enginn". Ég
vissi þó ekki betur en að ég væri
íslenskur þjóðfélagsþegn af konu
fæddur, rétt eins og þú sjálfur, Vil-
hjálmur. Ég er líka alveg viss um
að þjóðin mundi hafna minni for-
sjá, meira að segja tvisvar í sama
tilboðinu, ef hún ætti þess kost,
rétt eins og þinni. Við erum þá
kannski svipuð núll, báðir tveir.
Og þá er kannski einskis misst að
við skulum aldrei hafa hist né talað
saman og mat okkar hvors á öðrum
því jafnlítils virði og við sjálfir.
í lok úttektar þinnar á okkur
þrem setur þú fram opinskáar
dylgjur um mig sem ósanninda-
mann í frásögn minni um sam-
skipti mín viö Verslunarráð í
.................................
Kjallariim
Sigurjón Valdimarsson
ritstjóri Sjómanna-
blaðsins Vikings
sambandi við margumrædda les-
endakönnun. Undir þeim þykir
mér illt að liggja. Mér er að vísu
jafnljóst og þér að engar sönnur
verða færðar á þau samskipti, þar
sem þau fóru öli fram í síma, en
eigi að síöur þykir mér æði lítil-
mannlegt aö slengja fram slíkum
dylgjum þegar rök er ekki fyrir
hendi.
Ásakanirnar
Viö skulum nú líta ögn á sjálfa
lesendakönnunina sem er upphaf
mikillar umræðu og gleymist trú-
lega seint. Ásakanir mínar í þinn
garð vegna framkvæmdar könnun-
arinnar eru einkum tvær og voru
settar fram í greinarkomi í Morg-
unblaðinu 29. janúar sl„ eins og þér
er greinilega vel kunnugt um. Önn-
ur er sú að þú hafir gefið sumum
útgefendum mikið forskot fram
yfir aðra við undirbúninginn, ann-
ars vegar með því að láta þá vita
um könnunina mörgum mánuðum
fyrr en hina og gafst þeim þannig
kost á að undirbúa stórfellda kynn-
ingu á tímritum sínum á hentugum
tíma fyrir könnunina - kostur sem
sannanlega var nýttur - og hins
vegar með því að hafa þá útvöldu
með þér í undirbúningi könnunar-
innar og gefa þeim þannig mögu-
leika á að hafa áhrif á framkvæmd-
ina. Ég veit ekki hvort eða hvemig
þeir nýttu þann möguleika en sýn-
ist augljóst að svo hljóti að hafa
verið, því hver gat tilgangur þeirra
verið annar með setu í nefndinni?
Ég hef ekki orðið þess var að þú
hafir mótmælt sannleika þessarar
ásökunar né borið hana af þér
nema með dylgjunum sem ég
nefndi hér að framan.
Hin ásökunin var oröuð svona í
grein minni: „Ekki veröur annað
séð en að í þessu dæmi hafi útkom-
an verið ákveðin fyrst og síðan
reiknað til að styðja þá útkomu."
Með öllu marklaus
Ekki veit ég hvort þú hefur haft
þessa ásökun mína í huga þegar
þú skrifaðir: „Það sem skiptir
mestu máli er að niðurstöður
könnunarinnar gefa ekki vísbend-
ingu um að eitthvað óeðlilegt sé á
ferðinni. Þvert á móti má segja að
niðurstöðumar séu einum of eðli-
legar ef eitthvað er,“ og viljað
staðfesta að þar fór ég með rétt
mál. Þannig htur það að minnsta
kosti út og ég er þér þakklátur fyr-
ir að vera ekkert að lúra á því að
þú vissir fyrirfram hver útkoman
átti að vera og þér tókst að fá ein-
mitt þá útkomu, jafnvel einum of
nákvæmlega.
Og svo örlítið um eftirfarandi
fullyrðingu þína: „Varla hefur fyrr
verið gerð jafnvönduð og viðamikil
könnun á lestri tímarita hérlend-
is.“
Þar kvaðst þú upp harðan dóm
yfir þeim sem slíkt hafa reynt á
undan þér því með rökum, sem
koma fram hér að framan, tel ég
þessa könnun með öllu marklauáít
og til einskis nýta nema auðvitað
sem auglýsingaplagg fyrir þá útgef-
endur sem forgangs nutu við gerð
hennar.
Siguijón Valdimarsson
„Ég veit ekki hvort eða hvernig þeir
nýttu þann möguleika en sýnist aug-
ljóst að svo hljóti að hafa verið, því
hver gat tilgangur þeirra verið annar
með set-u í nefndinni?“
Listin og náttúran
í námsefni
Börn og myndlist. - Umhverfisfræðsla og listir eru hvort tveggja dæmi
um svið eða viðfangsefni i skólastarfi þar sem unnt er að upplifa og njóta
i stað þess að vera mataður á skoðunum ... segir m.a. í greininni.
Á miðvikudaginn var ræddi ég hér
í blaðinu um mismun „mjúkra“
gilda og „harðra“ í skólastarfi og
hélt því fram aö hörðu gildin réðu
að meira eða minna leyti yfir skól-
unum. Jafnframt hélt ég því fram
að við kennarar yrðum að halda
vöku okkar og beriast, í mýkt og
meö hörku, fyrir nýjum áherslum
í skólastarfi.
Hvar á að berjast?
Þótt ég trúi því að það sé and-
rúmsloft skóla sem mestu ræður
um hvaða áhrifum börn (og kenn-
arar) verða fyrir er samt ljóst að
andrúmsloft verður ekki til úr
engu. Það verður heldur ekki til
úr hefðinni einberri. Annars yrðu
aldrei neinar breytingar.
Vegna þess að vitsmuna- og
tækmhyggja Vesturlanda hefur
hertekið karlmenn á alvarlegri
hátt en konur er það kostur í þess-
um skilningi að meirihluti kennara
er konur. Þótt konur eigi ekki
einkarétt á „mjúku“ gildunum svo-
kölluðu hafa þær verið í farar-
broddi við að segja „hörðu“
gildunum stríð á hendur og leggja
áherslu á nýja starfshætti í félags-
málum.
í skólastarfi táknar þetta að það
er nauðsynlegt að hætta að láta
tæknihyggju ráða feröinni. Margt
bendir t.d. til þess að öllum þeim
tíma sem kennarar þurfa að eyða
í að skoða hvort tiltekin tölvuforrit
eru nothæf sé sérlega illa varið.
Lífið er ekki bara tækni: það er lif-
andi og það er byggt á tilfinningum
og mannlegum samskiptum. •Það
er flókið og það er ekki auövelt að
skipta því upp í einingar. Heili í
mannveru er flóknari er milljón
tölvur. Starfsemi hjartans í tilfmn-
ingalegum skilningi er mörg
hundruð þúsund sinnum flóknari
en hin líffræðilega starfsemi þess.
Samt sem áður er litlum tíma varið
í skólum okkar til að skilja þá hlið
meðan miklum tíma er eytt í ein-
falda tækni sem er orðin úrelt á
morgun. Og í stað þess að fjalla um
Kjallarinn
Ingólfur Á. Jóhannesson
sagnfræðingur og nemi í Wisc-
onsinháskóla i Bandaríkjunum
ást og vináttu milli einstaklinga er
umfjöllun um samskipti karla og
kvenna að mestu bundin við eggja-
stokka og sáðfrumur (ekki beinlín-
is rómantískt viðfangsefni!).
Mismunandi aðferðir við að
öðlast þekkingu
í andrúmslofti, þar sem beöið er
um einfaldar niðurstöður (sem oft-
ast eru reyndar rangar) er við
ramman reip að draga. Við getum
þó barist fyrir og rökstutt aðrar
áherslur, t.d. fyrir bókmenntum,
listum og annars konar viðhorfum
gagnvart tilfinningum og um-
hverfi.
Mig langar að stela hér stuttri
tilvitnun og þýða lauslega úr 20 ára
gamalli bók eftir vísindamann,
Bronowski að nafni, sem óttaðist
afleiðingar af herleiðingu vísind-
anna, t.d. eins og þau hafa verið
notuð í skólastarfi. í þess háttar
vísindum er þekking.sett fram í
einfóldum, skilgreindum niöur-
stöðum. í meðvitund okkar eru
þannig mörkuð skil á milli um-
hverfisins og okkar sjálfra.
Bókmenntir, aftur á móti, opna leið
til annars konar þekkingaröflunar.
Við getum útvíkkað og skerpt til-
fmningar okkar og samúð. Við
skiljum betur hvernig er að vera
hædd, svívirt, ástfangin, áköf. Allt
þetta á upphaf í meðvitund um að
við séum lifandi. Við getum sett
okkur í spor fólks og skilið hvermg
er að vera þreytt/ur. Á hinn bóginn
getum við ekki sett okkur í spor
málms sem er bræddur.
Þetta er voldugur og kraftmikill
rökstuöningur fyrir því að við
verðum að leggja rækt við allt það
námsefni sem getur hjálpað nem-
endum okkar (og okkur sjálfum)
að rækta og styrkja eigin tilfinning-
ar. Ef tilfmningarnar eru veikar er
baráttan í hinum harða heimi von-
laus.
Að eyðileggja ...
Hæfileikar margra til að iðka hst-
ir liggja ónotaðir Qg margir kunna
hvorki að njóta fagurra lista né
náttúrunnar. Það er „þroskahöml-
un“. Með hörðu gildunum eyði-
leggur skólinn þessa hæfúeika.
Með mjúku gildunum setjum við
þess háttar starf í öndvegi.
Þettá er ekki bara spuming um
námsefni. Þetta er spurmng um
viðhorf og aðferðir. Bókmenntir
hafa löngum verið kenndar með
hættinum Hvað var Egill gamail
þegar hann orti Höfuðlausn? og
landafræöi með aðferðinm Hvað
rennur Dóná gegnum mörg lönd?
Utanbókarlærdómur ljóða eftir
Jónas Hallgrímsson og Einar Bene-
diktsson hefur eyðilagt það sem
önnur ljóð hafa fram_ að færa,
kannski fyrir lífstíð. Úpptalning
fjarðanna á Austijörðum eða ánna
í Rússlandi segir okkur ekkert um
fólkið þar eða hvernig því hður þar
í leik og starfi, að sumri og vetri.
.. .eða byggja upp?
Það er þýðingarmikið að líta á
hlutina í samhengi. Barn verður
ekki skihð nema sem hluti af fé-
lagslegu, menmngarlegu og náttúr-
legu umhverfi sínu. Viðfangsefm í
skólastarfi, frekar en að skýra það
sem eina nýja námsgrein til við-
bótar, þar sem barniö fæst við
umhverfi sitt eru mikilvæg. Við
getum kallað þetta umhverfis-
fræðslu, og þá meina ég í víðu
samhengi en ekki bara dulnefni á
náttúrufræði eöa landafræði.
Umhverfisfræðsla og listir eru
hvort tveggja dæmi um sviö eða
viðfangsefm í skólastarfi þar sem
unnt er að upplifa og njóta í stað
þess að vera mataður eða mötuð á
skoðunum og staðreyndum. Þar er
rúm fyrir ástina og kærleikann og
þar er rúm samvinnu á grundvelh
jafnréttis og virðingar milli nem-
enda og milli nemenda og kennara.
Ingólfur Á. Jóhannesson
„Starfsemi hjartans í tilfmningalegum
skilningi er mörg hundruð þúsund
sinnum flóknari en hin líffræðilega
starfsemi þess.“