Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1988, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 14. JÚLÍ 1988.
15
Opið bréf til menntamálaráðherra vegna lektorsstöðu hjá HÍ:
„Æskilegar skoðanir?“
„Hannes hefur ekkert nýtt fram að færa innan stjórnmálafræði," segir
greinarhöfundur.
Makalausasta röksemdin þín, B.
ísleifur, fyrir að skipa Hannes er
að Hannes hafi einhverja þá hæfi-
leika eða skoðanir sem fengur sé
að fyrir félagsvísindadeild. Þessi
ummæli má skilja á tvo vegu: ann-
ars vegar að átt sé við fræðileg
sjónarmið Hannesar en hins vegar
að átt sé við stjórnmálaskoðanir
hans, og virðist þaö líklegra af eftir-
farándi ástæðum.
„Æskilegu skoðanirnar“
Hannes hefur ekkert nýtt fram
að færa innan stjórnmálafræði. Að
vísu hefur hann haldið á lofti kenn-
ingum nóbelsverðlaunahagfræð-
ingsins Buchanans en þær eru bara
hluti (og alls ekki sá merkasti) af
hagrænum kenningum um stjórn-
mál sem lengi hafa verið kenndar
við deildina. Því hlýtur að vera átt
við, þegar talað er um fræðileg
sjónarmið, að bæta þurfi við
kennslu í stjórnspeki, eða stjórn-
málaheimspeki í stjómmálafræði
við Háskóla íslands. Þetta virðist
ekki ótrúlegt við fyrstu sýn, þar
sem það ræðst mest af heföum er-
lendis hvorum megin veggjar, í
stjórnmálafræði eða heimspeki,
þessi grein er kennd. Og stjórn-
málaheimspekin hefur ekki verið
kennd í félagsvísindadeild til þessa.
En þessi skýring stenst ekki nán-
ari skoðun. Stjórnmálaheimspeki
hefur nefnilega verið kennd hér í
heimspekideild (við góðan orðstír
af Þorsteini Gylfasyni) og hafa
nemendur í. stjórnmálafræði átt
greiðan aðgang að þeirri fræðslu
ef hugur þeirra hefur staðið til. Ef
KjáUaiinn
Birgir Þórisson
stundar framhaldsnám
í stjórnmálafræði
í Bandarikjunum
þér, B. ísleifur, þykir mikils við
þurfa að eíla kennslu í henni þá
hefðir þú ekki troðið Hannesi í
stöðu sem ætluð er til að kenna
allt annað, sérstaklega þar sem þér
hefði verið það í lófa lagið að fjölga
stöðum í heimspekideild, sem
Hannes hefði tækifæri til að keppa
um á jafnréttisgrundvelli við aðra
sem menntun hafa til.
Hvaða trú á Hannes að
boða?
Þá stendur eftir sú skýring að átt
sé við stjórnmálaskoðanir Hannes-
ar. Það styrkja auk þess þau um-
mæli þín að skoðanir Hannesar séu
aörar en þeirra manna sem helst
hafi verið í forsvari fyrir stjórn-
málafræðikennslu í Háskólanum.
Þarf ekki mikla speki til að sjá aö
hér átt þú, B. ísleifur, við þá dr.
Svan Kristjánsson dósent og próf-
essor Ólaf Ragnar Grímsson, for-
mann Alþýöubandalagsins. Reynd-
ar segir í greinargerð ráðuneytis-
ins aö skoðanir Hannesar á eðli og
hlutverki stjórnmálafræði séu aðr-
ar en núverandi kennara félagsvís-
indadeildar. Því sé æskileg frjáls
samkeppni hugmynda, enda sé
ekki erlendis samstaða meðal
fræðimanna um hvert sé eðli og
hlutverk stjórnmálafræðinnar.
Rétt er það að fræðimenn erlend-
is eru ekki á eitt sáttir um eðli og
hlutverk stjórnmálafræðinnar.
Hitt get ég sagt þér að kennarar
deildarinnar kyrina nemendum
samviskusamlega þau álitamál,
sem þar eru uppi, að einum skiln-
ingi á eðli og hlutverki stjórn-
málafræðinnar undanteknum, en
það er sá skilningur, sem tíðkast
austan járntjalds, en það er að hlut-
verk stjórnmálafræðinnar og
stjórnmálafræðinga sé að innræta
þegnum landsins þær einu réttu
stjórnmálaskoöanir sem ráðamenn
landsins leyfa. Ég spyr, eru þetta
þau viðhorf sem Hannes á að vera
málsvari fyrir?
Nemendur líða
Hvernig er það, B. ísleifur, hefur
þú ekkert hugsað til þeirra sem
mest líða fyrir frumhlaup þitt,
stjórnmálafræðinema? Þeir verða
af afbragðs kennara, sem Ólafur
Þ. Haröarson er, og fá í staðinn
gæðing þinn sem ekkert getur
kennt af stjórnmálafræði.
Iðrast og gjör yfirbót!
Þú hefur farið illa aö ráði þínu í
þessu máli, en þótt mönnum verði
á geta þeir bætt fyrir brot sitt ef
þeir sjá villu síns vegar. Þú getur
enn- bætt fyrir afglöp þín í þessu
máli með því aö afturkalla skipun
Hannesar (eða reka hann) og skipa
Ólaf Þ. Harðarson, í samræmi við
vilja deildar og hæfnisdóm dóm-
nefndar. Þaö má að vísu segja um
þetta frumhlaup þitt að nokkur
skaði sé skeður, en ef til vill er
hann ekki meiri en svo að hann
verði bættur og aftur verði horflð
á braut þeirrar þróunar sem verið
hefur undanfarin ár, að heiðarleg
og fagleg sjónarmið ráði stöðuveit-
ingum en ekki annarleg og óheiðar-
leg flokkspólitísk sjónarmið.
Birgir Þórisson
„Reyndar segir í greinargerð ráðuneyt-
isins að skoðanir Hannesar á eðli og
hlutverki stjórnmálafræði séu aðrar en
núverandi kennara félagsvísindadeild-
ar.“
Afganistan og Víetnam
„Stríðið hefur nú varað jafnlengi og stríð Bandaríkjamanna í Víetnam."
- Afgani kveður sovéska hermenn.
Nú þegar Sovétarnir eru aö draga
sig út úr Afganistanstríðinu er
hægt að svara mörgum spurning-
um sem hafa komið upp. Hæst rís
spurningin: Var Afganistan-stríðið
jafnmikilvægt og Víetnam-stríðið?
Hvort var mikilvægara?
Ég vil leiða rök að því að svo
hafi ekki verið. Stríðið hefur nú
varað jafnlengi og stríð Banda-
ríkjamanna í Víetnam, hins vegar
höfðu Bandaríkjamenn tekið við
af nýlendustríði Frakka og var Ví-
etnam-stríð Vesturlanda því eldra.
Ennfremur höfðu Bandaríkja-
menn þrefalt fleiri menn í Víetnam
og misstu einnig þrefalt fleiri. Þeir
misstu einnig þrefalt fleiri miöað
við fólksfjölda síns heimalands.
Nánar tiltekið misstu Bandaríkin
í dauðann 45 þúsund hermenn en
Sovétmenn aðeins 15 þúsund.
Við þetta bætist að stríð Sovéta
var óneitanlega landamærastríð en
stríð Bandaríkjamanna ekki.
Auk þess má segja að Bandaríkja-
menn hafi beðið hernaðarlegan
ósigur: verið hraktir úr landi. Hins
vegar fóru Sovétar af öðrum ástæð-
um áður en til hernaðarlegs ósig-
urs kom. (Aö vísu eru Sovétmenn
ekki enn farnir nema að hluta.)
Á það verður einnig að líta að
Sovétum tókst að styrkja hið póli-
tíska kerfl sem þeir börðust fyrir,
þ.e. sósíalismann, en kerfið, sem
Bandaríkjamenn studdu í Víetnam,
kapítalisminn, hrundi með ósigri
þeirra.
Ljóst er að Sovétmenn biðu
hnekki á alþjóðavettvangi vegna
stríðsins, að því leyti að þeir sýnd-
ust jafngrimmir í stríðsrekstri sín-
um og Bandaríkjamenn. Það hefur
hamiað þeim í friðarhreyfingum á
Vesturlöndum.
Hins vegar undirstrikuðu þeir
KjaHaririn
Tryggvi V. Líndai
þjóðfélagsfræðingur
stórveldismátt sinn með því að
sýna að þeir gátu enn háð stríð en
slíkt er nauösynlegt fyrir stórveldi
öðru hverju. Einnig má vera að
vegur þeirra hafl aukist í augum
stjórna einræðisríkja, svo og
vopnakaupenda.
Víetnam-stríðið nýtur því enn
þeirrar sérstöðu að vera stríðið
sem markaði lok harðfenginnar
útþenslustefnu vestrænna ríkja.
Ekkert annað ríki hefur beöið jafn-
sláandi ósigur síðan í síðasta
heimsstríði.
Lærdómar stríðanna
Líkt og Ameríkanar í Víetnam
lærðu Sovétar að a) skæruliðaher
á miklu landflæmi er torunninn
með yfirburðum í hernaðartækni
einni saman og b) að tregða virðist
á viðurkenningu á gildi landvinn-
ingastríðs, bæði af hálfu árásar- og
varnarþjóðar. Er það ólíkt því sem
tíðkaðist fyrir 1945.
c) Meöal nýjunga, sem einnig
mátti sjá í Víetnam-stríðinu, voru
vaxandi eldflauganotkun varna-
raðila, vaxandi þyrlunotkun sókn-
araðila og stóraukinn eyðingar-
máttur sprengja og eiturefna.
Falllíkur hermannsins voru
miklar en þær sömu og höfðu verið
í Víetnam, öðru skæruliðastríði.
Þannig voru líkurnar einn á móti
tíu að nýliði myndi deyja en 20%
líkur að hann myndi særast, sam-
tals nær þriðjungs líkur á að hann
kæmist ekki heill í burtu. Er þá
ónefndur geðheilsuþátturinn sem
virðist hafa verið sérlega bágbor-
inn eftir bæði stríðin vegna langrar
veru í eldlínunni. Baráttuhugur
var lítill, neysla vímugjafa mikil.
Það sem var ólfkt
Hins vegar voru stríðin tvö á
margan hátt ólík. Annað var háð í
íjalllendi og eyðimörkum við mik-
inn kulda, hitt í hitabeltisskógum
við mikinn hita. í öðru landinu var
fólk sem var að mögu leyti sams
konar fólk og innrásarliðið og ná-
býlis- og ættingjatengsl á milli. Það
var Afganistan. í Víetnam voru
bandamenn Bandaríkjamanna
hins veggr að mestu framandi,
nema sá minnihluti sem var vest-
rænastur í háttum. Samt töpuðust
bæði stríðin.
Hugmyndafræðilega voru stríðin
einnig ólík. Bandaríkjamenn töldu
sig hafa viðskiptahagmuna að gæta
en í Afganistan var ekki viðskipta-
stríð. Bandaríkjamenn töldu sig
vera að berjast gegn iðnvæddu
kommúnistaríki, þ.e. N-Víetnam,
en Sovétar vissu að þeir voru lengst
af að berjast við fátæka bændur og
hirðingja. Bandaríkjamenn hefðu
verið að berjast gegn sveitafólki
fyrst og fremst ef þeim hefði tekist
að ná öllum borgum í N- og S-
Víetnam í upphafl. En það undir-
strikar bara að Víetnam var miklu
sterkari andstæðingur en Afganist-
an.
Ein ástæða fyrir ósigri Banda-
ríkjamanna var talin aö þeir vildu
ekki fórna nógu mörgum af eigin
mannslífum. Það sama var uppi á
teningnum hjá Sovétum, enda
misstu báðir fáa menn miðað við
mannfall frumbyggja.
Bandaríkjamönnum í Víetnam
gekk erfiðlega að skilja hvernig
stríðið tengdist hugmyndafræði
síns ríkis, sem er fremur um lýð-
ræði og jafnrétti en um skoðana-
kúgun með vopnavaldi. Sú hug-
myndafræði er hins vegar meira í
ætt við uppeldi Sovéthermannsins
og hefði hann því átt að vera þess
baráttufúsari. En þar á móti kom
að hann var að berjast við svo svip-
að fólk að forðast var að senda so-
véska hermenn frá nágrannahér-
uðum landanna.
Eftir á að hyggja virðast bæði
stríðin hafa verið framin í fremur
óljósum og lítilvægum tilgangi.
Mun það vera reyndin um flest
stríð nú til dags sem snúast ekki
um vörn á landamærum eigin rík-
is.
Tryggvi V. Líndal
„Víetnam-stríðið nýtur því enn þeirrar
sérstöðu að vera stríðið sem markaði
lok harðfenginnar útþenslustefnu vest-
rænna ríkja.