Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1988, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1988.
15
Leggjum niður mán-
aðamét og áramót
Fyrir um þaö bil hálfu ári hlustaði
ég á Jón Baldvin Hannibalsson, þá
flármálaráðherra, lýsa því hreyk-
inn í útvarpi hvemig hann hefði
rétt bakað ef ekki hraösteikt Svía
á norrænu krataþingi.
Formaður sænskra krata, muni
ég manhinn rétt, hafði ekki trúað
sínum eigin eyrum þegar formaður
íslenskra krata greindi frá afreks-
verkum sínum og samráðherra
sinna fyrstu vikur Jóns Baldvins í
ríkisstjóm. Sköttum og tollum bylt
og hinu og þessu umtumað, um-
hverfi fjármála og viðskipta snúið,
teygt og togað í einum spretti - og
þó yrði hvergi staðar numið.
Vesahngs Svíinn hafði nánast
horft flóttalega undan, þvílíkar
hugmyndir hefðu aldrei fæðst í
hugarheimi Svía og það myndi taka
að minnsta kosti á annan áratug í
þeirra þjóðfélagi að gjörbreyta
umgerð fjármála- og viðskiptalífs-
ins.
Já, Svíar eru skelfilega uppburð-
arlítil þjóð í efriahagsstjóm, sætta
sig við jafnvægi og smánarlega
ómerkilega verðbólgu, allt of stutt-
an vinnuííma, þægilegt líf og eru
trúlega alveg að drepast úr leiðind-
um.
Pólitískur ófriður
Við þurfum varla að efast um það
hve langtum skemmtilegra er hér
á íslandi sem ríkisstjómir og Al-
þingi reka eins og tívoh.
Umhverfi fjármála og viðskipta
heimilanna, einstaklinga og fjöl-
skyldna, fyrirtækja, stofnana,
sveitarfélaga og síðast en ekki síst
ríkisins sjálfs er pólitískt sköpun-
arverk. Lýðræðið felur þetta í sér.
KjaUaiinn
Herbert Guðmundsson
félagsfulltrúi
Verslunarráðs íslands.
Og við íslendingar erum svo ein-
staklega lýðræðissinnaðir að við
kjósum helst í því augnamiði að
allt sé á fleygiferð í pólitíkinni og
þar með að við vitum helst aldrei
við hvaða kringumstæður við
vöknum að morgni. Þetta er okkar
lán. Okkur skortir ekki póhtískan
ófrið og sofnum þess vegna yfirleitt
aldrei róleg heldur full tilhlökkun-
ar um nýjan tívohdag. Það er mun-
ur eða í Svíþjóð þar sem menn eiga
ekkert póhtískt tívolí að neinu
gagni.
Síðasta ríkisstjórn var rétt komin
á koppinn með braki og brestum
og var þó búin að vinna sigra í
umsköpun mannlegs umhverfis
sem hugsanlega hefðu unnist á
hálfri öld í Svíþjóð. Nú er komin
enn ný ríkisstjórn sem hnerrar lát-
laust upp úr vöggunni ahs konar
fyrirheitum um nýjungar í skatt-
heimtu og tilfæringum af öhum
toga. Það er þess vegna engin hætta
á að sérkennum íslensks viðskipta-
og efnahagslífs hraki verúlega á
næstunni.
Þjóðin leikfang
stjórnmálamanna
Annars er þetta, í alvöru talað,
ógnarlegur sjúkdómur sem heijar
á hugarfar íslenskra stjórnmála-
manna. Þeim finnst það nánast
einkamál sitt að etja þjóðfélaginu
fram og aftur eftir geðþótta og leika
sér að því eins og púsluspih.
Tjónið af þessum sjúkleika er í
rauninni ómælanlegt en það er
augljóslega gífurlegt í tíma, þreki
og peningum. Aflið fer að stórum
„Það þarf ekki að leita langt til þess
að sjá hve það er raunverulega út í
hött að borga út mestöll laun eingöngu
um mánaðamót, flesta reikninga og
gera upp krítarkortin.“
Bankarnir fara ekki varhluta af örtröðinni sem viðskiptamenn mynda
um hver mánaðamót. - í einum afgreiöslusala Landsbankans.
hluta í að hlaupa eftir pólitískum
hugdettum eða bjarga sér undan
shkum skriöuföllum. Ef það er eitt-
hvað sem þjakar meira íslenskt
viðskiptalíf og heimhislíf þjóðar-
innar væri fróðlegt að frétta af því.
Dæmigert um ástandið er svar
Indriða H. Þorlákssonar, sem er
settur hagsýslustjóri ríkisins, þeg-
ar hann var spurður í útvarpi um
helstu nýmæh í skattheimtu nýj-
ustu ríkisstjómar: Hugmyndum
var safnað saman og það skásta
vahð úr. Annað var það nú ekki,
enda markmiðið það eitt aö upp-
fyha þarfir ríkissjóðs fyrir aukið
skattfé. Og ekki tók þetta langan
tíma því ríkisstjómin var varla
mánaðargömul. Enginn sér hins
vegar fyrir hvaða truflun þessi
heilastormur á eftir að hafa á papp-
írsvinnu og áætlanir fyrirtækja og
einstakhnga, eða þá kerfisins sjálfs.
Enda má það einu gilda, af stjóm-
málalegum ástæðum.
Þar með er auðvitað ekki sagt að
allar breytingar séu eða þurfi að
vera af hinu illa. En aðdragandi
þeirra og framkvæmd ráða því allt-
af hvort breytt er til blessunar eða
bölvunar. Og gersamlega er út í
hött að breyta breytinganna vegna.
Göfugri tilgang þarf til að helga
shk meðul.
Stórkostleg hagræðing
alvörumál
Ef íslenskir stjórnmálamenn létu
af púsh sínu og stríðsleikjum og
gæfu þjóöfélaginu þó ekki væri
nema stundarfrið tíl þess að ná átt-
um í fjármálum sínum og viðskipt-
um væri hægt að beina kröftunum
að því að skapa hér alvöruvelferð,
því ekki vantar auðinn. Eitt af því
fyrsta sem mætti hugsa sér til þess
að ná skjótum árangri væri að
leggja niður mánaðamót og ára-
mót.
Þetta þykir trúlega mörgum
furðuleg tihaga við fyrstu sýn. En
tilfelhð er að lög og siðir í þjóð-
félaginu gera ráð fyrir því að bók-
staflega aht snúist um 12 dagsetn-
ingar á árinu. Þetta hefur það í för
með sér að kerfið og viðskiptahfið
tryllast reglubundið 12 sinnum á
ári. Glöggur maður heldur því fram
að í þetta fari 100 dagar á ári, 100
dagar fari í helgarfrí og afganginn
af árinu séu menn að jafna sig eftir
hvort tveggja.
Það þarf ekki að leita langt th
þess að sjá hve það er raunverulega
út í hött að borga út mestöh laun
eingöngu um mánaðamót, flesta
reikninga og gera upp krítarkortin,
söluskattinn (meira að segja í
öfugri röð), skha staðgreiðslu og
þar fram eftir götunum. Síðan ræð-
ur almanakið einnig reikningsupp-
gjöri í öllum rekstri og skattaupp-
gjöri um áramót, sem er auðvitað
jafngalið.
Þessar þjóðargrihur og fleiri þarf
að uppræta.
Það myndi birta mikið í þessu
þjóðfélagi ef hvort tveggja gerðist
að við hættum að láta stjórnmála-
menn líta á okkur eins og leik-
brúður og aflegðum þessa ofsatrú
á almanakið. Það sakar allavega
ekki að hugsa máhð.
Herbert Guðmundsson
G-samtökin
hvað er nú það?
og var engu nær.
Það er á þessum tíma sem fólk
gefur aht frá sér. Andlega álagið
er gífurlegt. Og svo eru það þeir
sem missa íbúðina fyrir htið. Mað-
ur á th dæmis íbúð sem er verðlögð
á fiórar milljónir króna. Hann er
með ýmsar skuldir upp á þijár
mihjónir. Maðurinn telur sig ör-
uggan þar sem eignir eru meira en
fyrir skuldum. En þá er gert
fjárnám í íbúðinni fyrir tveimur
mihjónum. Hann getur ekki selt og
íbúðin fer á uppboð. Hún er slegin
tveggja mhljón króna kröfuhafan-
um fyrir þá upphæð.
Þá er vinur okkar búinn að missa
íbúðina sína á hálfvirði en stendur
eftir með mihjón króna skuld sem
hann getur ekki greitt. Ekki hður
á löngu áður en þessi mihjón hefur
„Ef unnt væri að koma fólki til aðstoð-
ar þegar það brotnar niður eins og áður
er lýst - áður en allur kostnaðurinn fer
að hlaðast á skuldir þess - þá væri
mikið unnið.“
mörg dæmi þess að fólk heföi getað
klórað sig fram úr skuldum sínum
ef það heföi haft tíma og faglega
aðstoð th að semja. En það er eins
og í þessu samfélagi hraða og kapp-
hlaups hafi manneskjan orðið eftir
einhvers staðar. Og því miður
verður að segjast eins og er að
meðal okkar eru óprúttnir náungar
sem hagnast á því að plata aöra í
viðskiptum. Þar á ég ekki endhega
við lögfræðinga. Við í G-samtökun-
um berum fyllsta traust til þeirra
yfirleitt. Það er örugglega afar erf-
itt og vanþakklátt starf að standa í
þesssum innheimtum. Og það hef-
ur veitt okkur ómælda gleði að fjöl-
margir lögmenn hafa fagnað fram-
taki okkar og hvatt okkur á allan
hátt.
Hvað er til ráða?
Sumum finnst það kannski vera
burður í bakkafuhan læk að mynda
enn ein samtök á íslandi. Hvert
sem maður htur er fólk sem „otar
sínum tota“ og finnst sinn málstað-
ur „hinn eini sanni tónn“ þjóðlifs-
ins. Víða eru vargar í véum. Sumir
telja (reyndar færri en ég hélt) að
við sem myndum G-samtökin séum
af því sauðahúsinu. Með þessari
grein vh ég upplýsa að það erum
við ekki. En hvað erum við þá?
Af ýmsum ástæðum
Það hefur komið í ljós í samtölum
mínum við hina hundrað og nítján
einstaklinga, sem þegar hafa skráð
sig í samtökin, að ástæður fyrir
vanda þeirra eru margar og mis-
jafnar. Þó tel ég að fólk, sem hefur
haft með höndum lítinn atvinnu-
rekstur, sé stærsti hópurinn.
Merkhegt má telja að á sama tíma
og forráðamenn þjóðarinnar kepp-
ast við að lýsa yfir stuðningi við
smáfyrirtæki og vfija th að auka
slíkan rekstur gerist það æ tiðar
að stærri fyrirtæki kaupa upp hin
smærri og stækka því enn meir.
Margan hef ég rætt við að undan-
fömu sem hefur neyðst th að selja
rekstur sinn fyrir sárahtið verð
vegna fjárhagsörðugleika. Síðan
lendir sá hinn sami í vanskilum
þrátt fyrir söluna. Skuldir hans
fara í innheimtu og þar með er
snjóboltinn farinn að rúlla.
Maðurinn inni í boltanum veit
ekki sitt ijúkandi ráð. Hann veltur
bara niður brekku sem hann veit
ekki hvar endar. Kannski hefur
hann haft lögfræðiaðstoð í fyrstu
en þegar aht verður vonlaust miss-
ir lögmaðurinn áhugann. Þegar
Kjallariim
Grétar Kristjónsson
framkvæmdastjóri
menn lýsa fyrir mér þessum tíma
heyri ég oft sögu sem þessa: „Ég fór
til lögmannsins og mér farinst, þeg-
ar hann talaði við mig, að hann
horfði í gegnum mig. Svör hans
voru mjög almenns eðhs og alls
ekki heimfærð upp á mitt mál. Ég
haföi verið þama í fimm mínútur
og þá hringdi síminn... Þegar sím-
tahnu loksins lauk haföi maðurinn
ekki meiri tíma. Ég hrökklaðist út
þrefaldast eða jafnvel fimmfaldast.
En kröfuhafinn, sem fékk íbúðina,
selur hana auðvitað á sannvirði -
fjórar miHjónir króna - og græðir
því tvær. Það eru ekki allir sem
tapa á gjaldþrotum.
Og þó tapa margir
Það sem veldur duglegu og skil-
vísu fólki mestu hugarangri er það
þegar aðrir tapa á því. Ég hef heyrt
Þessu er vandsvarað. Þó er opin
umræða og skoðun á þessum mál-
um örugglega th bóta. Við í G-
samtökunum höfum engan hug á
því að breiða yfir mistök okkar eða
kenna öðrum um, nema í þeim th-
vikum þegar sökin er annarra. Það
verður alltaf th fólk sem gerir mis-
tök í fjármálum sem öðrum málum.
Vandinn er hins vegar sá að það
er svo erfitt að komast fram úr
mistökunum í þessu efni þegar þau
einu sinni hafa átt sér stað. Ef unnt
væri að koma fólki til aðstoðar þeg-
ar það brotnar niður eins og áður
er lýst - áður en allur kostnaðurinn
fer að hlaðast á skuldir þess - þá
væri mikið unnið. Það er ein af
stóru ástæðunum fyrir stofnun G-
samtakanna. Því fleiri sem leggja
hönd á plóginn því léttari verður
hann. Því vh ég hvetja aha sem eru
gjaldþrota eða eiga í verulegum
greiðsluerfiðleikum að hafa sam-
band.
Vanskilalistinn ilia séður
Eitt er það fyrirbæri á íslandi sem
margir hnjóta um en það er van-
skilahstinn. Það virðist vera aö
hver sem vhl geti fengið hann og
notað eftir geðþótta. Þessi hsti
greinir frá vanskhum fólks og þar
með frá persónulegum vandamál-
um. Hins vegar er þar hvergi greint
frá öhum þeim viðskiptum sem við-
komandi hefur átt og staðið fyhi-
lega í skhum sem er kannski niutíu
prósent af öhum hans viðskiptum
í lífinum. Þaðan af síður er heldur
talað um skapgerð viðkomandi eða
framkomu. Er þessi einstakhngur
duglegur eða latur? Samviskusam-
ur eða svikuh? Um það er ekki
rætt, aðeins það að hann hefur lent
í vanskhum.
En hvemig eiga mann þá að vara
sig á svikurum? Ég legg th að í því
efni snúum við aftur th fortíöar.
Við skulum aftur taka upp per-
sónulegt mat í þeim efnum og
banna vanskhahstann með öllu.
Bankastjórar, verslunarmenn og
aðrir sem eru í viðskiptalífinu taki
um það ákvörðun með viðtölum og
eigin mati hvort fólki er treyst-
andi. Ég tel betra aö einum og ein-
um skúrki takist að plata aðra
heldur en að gott fólk og skilvíst í
raun verði brotið niður vegna vél-
rænna upplýsinga úr tölvu. Skúrk-
arnir verða ahtaf th hvort sem er.
Grétar Kristjánsson