Dagblaðið Vísir - DV - 21.07.1989, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 21. JÚLÍ 1989.
15
Hvar er ófreskjan?
Ég minnti fjármálaráðherra á
það í bréfi í fyrrahaust að hann
væri á „fittinu" (kominn fram út
fjárlögum) og það væri í bága við
41. gr. stjómarskrár lýðveldisins.
Hann svaraði því engu enda yfir
það hafinn að svara málefnalega
töluðu orði.
„Tímamótabreyting“
í DV 15. júlí sl. kemur fram, haft
eftir Sighvati Björgvinssyni, að
mikil „tímamótabreyting" sé vænt-
anleg í haust því þá muni fjármála-
ráðherra leggja fram frumvarp til
fjáraukaiaga fyrir yfirstandandi ár.
„Batnandi mönnum er best að lifa.“
Það er gott að reyndir sljómmála-
leiðtogar og meira að segja kennar-
ar í stjómmálafræðum hafa áttað
sig á því hvemig stjórnarskrá
landsins er! Þá á ég við núverandi
fjármálaráðherra. Hann mætti líka
læra að svara bréfum og verður
gaman að fylgjast með framförum
hans í þeim efnum. Annars er
hroki af þeirri gerðinni að svara
ekki bréfum heldur lítilfjörlegur.
Menn geta svo skreytt sig í ein-
hverjum „tímamótafrumvörpum"
eftir smekk. Þetta er góð byrjun.
Fjáraukalög fyrir árið 1988 eru líka
óafgreidd ef einhver hefur gleymt
því.
Hvers vegna?
Það spyr kannski einhver að því
hvers vegna ég leggi svona mikla
áherslu á þetta atriði. Svar: Það er
vegna þess að þegar kerfið prentar
falska seðla (greiðslur úr ríkissjóði
án heimildar) þá þynnist út gjald-
miðill landsins, alls kyns spákaup-
mennska vex, vextir hækka (eða
sparifé rýrnar) og verðbólgan fer í
gang!
Síðan neitar framkvæmdavaldiö
að viðurkenna afglöp sín og efna-
hagslega óstjóm með því að skrá
gengið í samræmi við vitleysuna!
KjaUariim
Kristinn Pétursson
alþingismaður
Dregur sífellt gengisleiðréttinguna
á langinn og braskið og spákaup-
mennskan vex enn. Útflutnings- og
samkeppnisiðnaður verður síðan
þolandi af þessum afglöpum kerfis-
ins og þess vegna er ég að gagnrýna
þetta, svo og vegna þess að lífskjör
í landinu verða auðvitað verri við
svona dæmalaust lélega fjármála-
stjóm. Framkvæmdavaldinu þarf
að taka ærlegt tak og hrista svolítð
upp í heimaríkum kerfiskörlum
sem halda að þeir geti haft það eins
og þeim sýnist. Nei, ónei. Ég og
fleiri emm búin að fá nóg!
Stjómarskrá lýðveldisins á að
virða, bæði vegna þess að slíkt er
skylt svo og vegna þess að þannig
verður efnahagslífið heilbrigðara
og lífskjör betri og kaupmáttur
hærri. Þetta er ekkert flókið.
Eyðsla og brask, sem er fylgifiskur
verðbólgu og efnahagslegrar
óstjómar, skerðir auðvitað lífskjör.
Fyrirtæki geta ekki skipulagt sig
fram í tímann með neinni ná-
kvæmni. Á íslandi má nú þykja
gott að geta áætlað t.d. sjö mánuði
fram í tímann meðan keppinautar
okkar erlendis eru aö gera áætlanir
sjö ár fram í tímann!
Næstu skref
Næstu skref í því að taka kerfið
í gegn er að fletta ofan af því hversu
miklar erlendar lántökur hafa átt
sér stað undanfarin tíu ár umfram
heimildir á lánsfjáráætlun. Þetta
er ekkert skemmtúegt en algjörlega
óumflýjanlegt. Framkvæmdavald-
ið skai fá að virða stjómarskrána
varðandi fjárlög og erlendar og inn-
lendar lántökur. Hér gilda ákveðn-
ar leikreglur. Ég segi hingað og
ekki lengra!
Einstakiingar og fyrirtæki mega
ekki fara yfir á heftinu í bankan-
um. Framkvæmdavaldið má það
heldur ekki! Ef við stöðvum ekki
heimaríka kerfiskarla í fiármála-
sukkinu sínu verður landið ekki
fiárhagslega sjálfstætt mörg ár í
viðbót. Þetta er ekkert þægilegur
sannleikur. Ef einhver fær í mag-
ann af því að lesa þetta er það
ágætt. Það er vísbending um að ég
sé á réttri leið.
Þegar núverandi sfiórn var
mynduð ráðstafaði hún milljörð-
um. Aðferðin var sú að gefa út
bráðabirgðalög fyrir framan nefið
á Alþingi (hálfum mánuði áður en
þing kom saman).
Þess vegna óskaði ég þess skrif-
lega við fiárhags- og viðskiptanefnd
neðri deildar Alþingis í janúarbyrj-
un að lagastofnun Háskóla íslands
gerði umsögn um réttmæti slíkra
bráðabirgðalaga gagnvart stjórn-
arskrá landsins. Þessu var ekkert
sinnt af nefndinni. Því skrifaði ég
lagastofnun bréf 12. janúar sl. og
óskaði eftir umsögn um bráða-
birgðalögin innan mánaðar þar
sem þinghlé var í janúar. Vegna
mikilla anna gat lagastofnun ekki
sinnt erindinu og var spumingun-
um því aldrei svarað. Ég get þess
hér vegna þess að það er ekki nóg
að mynda ríkisstjóm og þykjast
ætla að „koma atvinnuvegunum á
réttan kjöl“ og halda síðan áfram
aö prenta falska seðla. Það er ekki
nóg að þykjast ætla að lækka vexti
og halda samt áfram að prenta!
Þessi ríkisstjóm á íslandsmet í
sýndarmennsku fyrst og fremst.
Útfiutnings- og samkeppnisiðnaður
og annað atvinnulíf þarfnast ekki
meiri lána. Skuldbreyting gat farið
fram í þeim sjóðum og bönkum sem
fyrir voru og höfðu áður getað
skuldbreytt. Það var ekkert vanda-
mál.
Þaö sem atvinnulífið þarfnast
fyrst og fremst er heilbrigt efna-
hagslif. „Fjármagnsmarkaðurinn
er ófreskjan,“ segir forsætisráð-
herra. Hann er ábyrgur ásamt fleiri
fyrir fólsku seðlaprentuninni.
Hvar er þá „ófreskjan?"
„Þetta er fiálshyggjunni að
kenna,“ segja þessir snillingar.
Frjálsræðinu í fiármagnsmálum
var komið á (með þátttöku Fram-
sóknar) til þess m.a. að sýna stjórn-
völdum hvenær eftirspurn eftir
fiármagni væri orðin of mikil. Þá
áttu sfiómvöld að hjálpa til að
draga úr eftirspum eftir fiármagni
en ekki hrópa „úlfur, úlfur“.
Sjávarútvegur og allt annað at-
vinnulíf þarfnast fyrst og fremst
heilbrigðrar efnahagssfiórnunar
og gjaldmiðils sem nýtur alþjólegr-
ar viðurkenningar. Fyrr stöðvast
ekki sþákaupmennska í fasteign-
um, brask, eyðsla og sóun. Þá geta
lífskjör farið að batna því auðlindir
okkar em það miklar að lífskjör
geta batnað. En það er algjör for-
senda að beitt verði svipaðri hag-
stjórn og gert er t.d. í Þýskalandi
og Japan, þar sem vextir eru lágir
vegna nákvæmni og vandvirkni í
stjórn efnahags- og ríkisfiármála.
Lífsjör á íslandi geta enn orðið þau
bestu í heimi en ekki með svona
félagshyggjuvellu eins og þeirri
sfiórn sem nú situr. Fólkið í
landinu þarf að átta sig á því að
svokölluð „félagshyggja" er úldin
beita sem borgumnum verður
bumbult af. Þetta hefur blessað
fólkið fyrir austan járnfiald mátt
þola en þar horfir nú til batnandi
tíma. Ekki í nafni „félagshyggju"
heldur í nafni aukinnar einkavæð-
ingar og frjálsræðis! Frjálsræði í
efnEihagsmálum, einkavæðing og
nákvæmni og vandvirkni í stjórn
efnahagsmála getur á fáum árum
skilað okkur til betri lífskjara og
aukins kaupmáttar. En forsenda
þess að svo geti orðið er að fram-
kvæmdavaldið virði grundvallar-
leikreglur eins og borgaramir og
fyrirtækin yprða að virða. Að fara
ekki yfir á tékkheftinu. Að öðmm
kosti má spyrja hvenær von sé á
peningaprentvél í hvern lands-
hluta í nafni Jafnréttis og félags-
hyggju“ tíl þess að halda jafnvægi
í byggð landsins!
Kristinn Pétursson
„Þessi ríkisstjóm á Islandsmet í sýnd-
armennsku fyrst og fremst. Útflutn-
ings- og samkeppnisiðnaður og annað
atvinnulíf þarfnast ekki meiri lána.“
Nám í Bandaríkjunum:
Minnesota eða New York
- að gæta hagsýni 1 vali á skóla
Það er gamall siður meðal þjóðar-
innar að ungt fólk sigli úr vör og
leiti sér þekkingar úti í hinum stóra
heimi. Má minna á að Sæmundur
fróði á að hafa stundað nám við
frægan skóla í Frakklandi er nefn-
ist Svartiskóli í þjóðsögunum en er
betur þekktur í dag sem Sorbonne,
sá sami og forseti Islands stundaði
einnig nám við á sínum tíma. Ekki
skal heldur gleyma Hafnarstúdent-
um sem fluttu með sér heim í far-
teskinu nýjar og ferskar hugmynd-
ir. Það er því ekkert nýtt að íslend-
ingar leiti á framandi slóðir til
menntunar.
Nám erlendis eini kosturinn
Sá fiöldi fer vaxandi með ári
hverju sem velur sér framhalds-
skóla erlendis. í mörgum tilfellum
er ekki um annað að ræða fyrir
nemandann, því annaö hvort býð-
ur Háskóh íslands ekki upp á það
fag sem einstaklingurinn hefur
áhuga á að læra eða að háskóhnn
býður ekki upp á frekara fram-
haldsnám í faginu (MA eða MS
nám). Á hverju ári eru því fleiri
um hituna þegar Lánasjóður ís-
lenskra námsmanna úthlutar til
námsmanna hér heima sem erlend-
is.
Mikið hefur verið rætt og ritað
um Lánasjóðinn að undanförnu og
reyndar hefur staðið styr um sjóð-
inn í langan tíma. Námsmenn telja
að lánin séu of lág og dugi alls ekki
fyrir framfærslu og skólagjöldum á
innlendri grund, hvað þá erlendri.
Kjallarinn
Guðbjörg Hildur
Kolbeins
fjölmiðlafræðingur
Virðist skipta litlu máh hver er
menntamálaráðherra eða hvaða
flokkar í stjórn, dæmið gengur
aldrei upp.
Sú var tíðin að lánin voru óverð-
tryggð og fuðruðu því upp á verð-'
bólgubálinu. Er ekki.mikið orðið
eftir af lánum sem tekin voru fyrir
tuttugu árum og eru dæmi þess að
menn séu að borga tæplega 50
krónur af þeim. Nú er verðtrygg-
ingin aftur á móti komin á og er
sagt að um 90% lánana skih sér því
aftur í sjóðinn.
Af þeim námsmönnum, sem fara
út í nám, hefur talsverður fiöldi
farið tíl Bandaríkjanna og Bret-
lands. Þar sem skólagjöld í þessum
löndiun eru himinhá er ekki ólík-
legt að rnntalsverður hluti Lána-
sjóðsins fari einmitt tíl þessara
námsmanna. Og því er spuming
hvort ekki megi gæta aðeins meiri
hagsýni í úthlutun th námsmanna
í Bandaríkjunum t.d.
Kalifornía eða Texas
Það er iðulega svo er menn fara
í nám í Bandaríkjunum að þeir
renna bhnt í sjóinn. Þar sem þús-
undir framhaldsskóla eru í Banda-
ríkjunum verða menn fyrst að gera
upp við sig í hvaða ríki þeir vhja
eyða næstu þremur th fiórum
árum. Menn vhja gjarnan flýja
vetrarríkið og sjá sér því leik á
borði og fara í nám th Kalifomíu
eða Texas. Eða ef menn vhja vera
aðeins nær Fróni er gott að vera á
austurströndinni þar sem ahar
samgöngur em mjög greiðar.
Sá bögguh fylgir þó skammrifi að
skólar á vestim- og austurströnd
Bandaríkjanna em í dýrari kantin-
um. Ekki eru það bara skólamir
sem eru dýrir heldur er húsnæði í
strandaríkjunum einnig mjög dýrt
og almennt verðlag er hátt. Það
leiðir því af sjálfu sér að námsmenn
í þessum ríkjum þurfa há lán og
oft duga lánin ahs ekki th, t.d. í
New York. Hafa alls konar hryh-
ingssögur verið sagðar um húsa-
kost námsmanna erlendis, að þeir
hýrist í kulda og trekki í einhverj-
um hjöllum sem staðsettir eru inni
í miðjum fátækrahverfum stór-
borganna. En þannig þarf það þó
alls ekki að vera ef smá hagsýni
er höfð að leiðarljósi.
Það er rétt að hinir virtari skólar
vestanhafs, svokahaðir Ivy League
skólar, eru staðsettir við strend-
urnar. Og þykir alltaf jafnfint að
hafa útskrhast með svartan hatt
úr einum þeirra. En það vhl oft
gleymast að í öðmm fylkjum em
skólar sem standa hinum ekki að
baki hvað varðar gæði, skólar sem
eru ódýrari en geta boðið upp á
aht sem hinir dýrari hafa, nema
nafnið.
Það sem á vantar hér á landi er
að Samband íslenskra námsmanna
erlendis og Lánasjóðurinn, ef th
vhl í samvinnu við Fulbrightstofn-
unina, bendi námsmönnum á hvar
í Bandaríkjunum séu góðir og við-
urkenndir framhaldskólar, en jafn-
framt hvar hagstæðast sé að búa.
Það munar nefnhega talsverðu
hvort menn búa í Minnesota eða
New York, Kaliforníu eða
Kentucky.
Það gleymist oft að ríki 'Banda-
ríkjanna eru 50, og eins og kunnug-
ir vita er hvert fylki eins og land
fyrir sig með eigin siði og hætti og
eigið verðlag. í einu ríki er sölu-
skatturinn 6,5% en í öðm, eins og
Montana, er enginn söluskattur.
Hægt að lifa
mannsæmandi lífi
Sagan um fátæka námsmanninn
þarf ekki að vera sönn. Það er
hægt að lifa mannsæmandi lífi af
námslánunum erlendis, en cdlt sem
vantar er að SÍNE og LÍN taki
höndum saman. Væri th dæmis
hægt að afla upplýsinga um þá
skóla sem íslendingar hafa sótt
hingað th og þau ríki sem skólarn-
ir em í. Einnig gætu þeir náms-
menn, sem nú eru úti við nám,
hæglega hjálpað til viö upplýsinga-
öflunina, þ.e. sent inn upplýsingar
um skóla sína og aðra skóla í
grenndinni. í leiðinni mætti gera
könnun á framfærslu og flnna út á
hvaða svæðum námslánin nýtast
best og hvar verst.
Það er hagur Lánasjóðsins að
lánsupphæðir lækki og getur hann
sjálfur stuðlað að því með því að
benda nemendum á hvar hagstæð-
ást sé að búa. Það hlýtur einnig að
vera hagur lántaka því lánin þurfa
jú að borgast fyrr eða síðar og kom-
ið er að skuldadögum áður en
nokkurn grunar.
Meðan Háskóli íslands getur ekki
tekið við öhum þeim fiölda, sem
vill mennta sig, verður Lánasjóð-
urinn að geta sinnt hlutverki sínu
svo fróðleiksfúsir komist út. Það
skal í huga haft að það unga fólk,
sem fer út th náms nú á tímum, á
ekki aðeins eftir að borga aftur lán-
ið sjálft að fullu, heldur greiðir þaö
til þjóðarbúsins með þeirri þekk-
ingu sem það hefur aflað sér á
námsárunum.
Guðbjörg Hildur Kolbeins