Dagblaðið Vísir - DV - 19.09.1989, Qupperneq 4

4
ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPTEMBER 1989.
Fréttir
Tilvitnamr Steingríms Hermannssonar í nafnlausa menn og almannaróm:
„...ef rétt er, sem mjög er
að minnsta kosti hvíslað um“
Það hefur vakið athygli hversu oft Steingrímur Hermannsson forsætisráð-
herra vitnar til samtala sinna við ónafngreinda menn eða almannaróm.
Kannski nær Steingrímur í eitthvað af þessum tilvitnunum í þann hóp sem
stundar heita pottinn í hádeginu í Laugardalslauginni en Steingrímur er
þar fastagestur. Myndin er úr árlegu þorrablóti félaganna.
DV-mynd GVA
„Þama er heilt byggðarlag í stór-
kostlegri hættu og það hlýtur að
verða gripið til mjög róttækra að-
gerða, ekki síst ef rétt er, sem mjög
er að minnsta kosti hvíslaö um, að
erlent fjármagn sé á bak viö þessi
miklu skipakaup. Þegar er nú orðið
svo að 2.000 manna atvinna er flutt
úr landi með siglingum, þá getur ís-
lenskt þjóðfélag ekki þolað það."
Svo mælti Steingrímur Hermanns-
son forsætisráðherra eftir að Stál-
skip í Hafnarfirði keyptu togarann
Sigurey af gjaldþrotabúi Hraðfrysti-
húss Patreksfjarðar.
Þessi ummæli eru aðeins ein af
mörgum þar sem Steingrímur vitnar
ýmist til ákveðinna en nafnlausra
einstakhnga sem hann hefur haft tal
að eða þá að hann vitnar til einhvers
sem hann segir almannaróm.
Þó Steingrímur hafi í þessu tilfelli
í raun ýtt undir mjög svo niðrandi
slúður um Stálskip og eigendur
þeirra þá eru flestar slikar tilvitnan-
ir Steingríms góðlátlegar. Þegar
hann er spurður um afspyrnu slakt
fylgi ríkisstjómarinnar vitnar hann
þannig til nafnlauss manns sem hafi
sagt að það vísaði á gott þar sem þá
væri ljóst aö ríkisstjómin væri að
gera eitthvað af viti.
í tilefni af því að þessar tilvitnanir
Steingríms í hina og þessa hafa verið
nokkuð áberandi að undanfomu, og
þá sérstaklega í tengslum við gagn-
rýni hans á stjóm Seðlabankans,
skulu svipuð dæmi frá undanfornum
árum rifluð upp.
Eða það les maður
í blöðunum
Það er einna helst í umræðum um
peningamál sem Steingrímur grípur
til þessara tilvitnana. Þannig sagði
hann í ársbyrjun 1987:
„Bankamir, að þvi er mér er sagt,
kaupa víxla af þriðja manni með af-
follum sem þýða allt upp í 70 af
hundraði vexti á ári. Þetta fullyrti
einn ráðherra hér á ríkisstjórnar-
fundi. Það sagði honum maður, sem
er með eggja- og kjúklingafram-
leiöslu, að þegar hann reiknaði
vaxtakostnað af þeim lánum sem
hann fengi í sinn rekstur þá væri
hann í kringum 70 af hundraði. Það
geta auðvitað verið í þessu dráttar-
vextir, ég veit það ekki. En þetta lýs-
ir auðvitaö alveg gersamlega óeðli-
legu ástandi."
Einu og hálfu ári síðar taldi Stein-
grímur að vaxtaveislan væri að
renna sitt skeið.
„Þau fyrirtæki í Reykjavík, sem
mokuðu upp peningum í þenslunni,
eru jafnvel að stöðvast," sagði Stein-
grímur og bætti við: „eða það les
maður í blbðunum."
Þetta var sagt seint í júlí árið 1988.
Þá haföi Ólafur Ragnar Grímsson,
Fréttaljós
Gunnar Smári Egiisson
formaður Alþýðubandalagsins, full-
yrt að eitt eða fleiri verðbréfafyrir-
tæki væra að fara á hausinn. Það
varð hins vegar ekki fyrr en 5. sept-
ember að forsvarsmenn Ávöxtunar.
rituðu Seðlabankanum bréf og ósk-
uðu eftir að nýir aðilar tækju sjóði
fyrirtækisins í sína vörslu.
480 prósent vaxtabyrði
og þjóðargjaldþrot
Tæpum tveimur árum síðar, á að-
alfundi Sölumiðstöðvar hraðfrysti-
húsanna, vitnaði Steingrímur aftur í
mann sem var að sligast undan
vaxtakostnaði. Sagan af þessum
manni fær sorgarsögu eggjabóndans
til að hljóma eins og brandara:
DV greindi svo frá ræðu Steingríms
á fundinum:
„Steingrímur sagði fjármagns-
kostnaðinn keyra úr hófi, vera mein-
semd sem ráðast þyrfti gegn. Hann
sagði sögu af manni sem talaði við
hann fyrir skömmu. Honum var ráð-
lagt af bankastjóra að fara yfir á „fit-
tið“, en það er að fara óleyfilega yfir
á hlaupreikningi sem svo eftir viku
er fært á afurðareikning hans. Hann
sagðist fá refsivexti og dráttarvexti
og fjármagnskostnaður hans hefði
verið 480 af hundraði. Steingrímur
sagði síðan að ef svona nokkuð við-
gengist, þótt ekki væri nema í
smáum stíl, hlyti að vera nauðsyn-
legt að framkvæma uppskurð á
bankakerfinu.“
Það var á þessum sama fundi sem
hann sagðist ekki hafa gert annað í
þær sex vikur sem liðnar voru frá
því hann varð forsætisráðherra að
nýju en að tala við menn um ástand
og horfur í útflutningsgreinunum.
Niðurstaða þessarar vinnu væri sú
að hann hikaði ekki við að segja nú
„að við stöndum nær þjóðargjald-
þroti en nokkra sinni fyrr.“
Eins og Evrópa eftir stríð
Nokkram vikum áður hélt Stein-
grímur ræðu á flokksþingi fram-
sóknarmanna sem samþykkti hina
nýju ríkisstjórn með Alþýðuflokki,
Alþýðubandalagi og Stefáni Val-
geirssyni. Þá sendi hann sjálfstæðis-
mönnum kaldar kveðjur en notaði
þó ummæli eins þeirra til að lýsa
hversu illa væri komið hér eftir ára-
langa óstjórn í efnahagsmálum.
DV lýsti þessum hluta ræðunnar
svo:
Meðal annars rakti hann samtal sem
hann hafði átt við sjálfstæðismann.
Sá hafði reiknað út aö hin stjórn-
lausa fjárfesting á undanfórnum
árum væri svo mikil að offjárfesting-
in jafngilti öllum erlendum skuldum
þjóðarbúsins. Hann líkti ástandinu
við Evrópu eftir stríð. Þá sátu menn
uppi með rústir stríösins. Við sitjum
hins vegar uppi með óþarfa fjárfest-
ingu.“
„Ég heyri líka sögur...“
Síðastliðið haust sendu ráðherrar
ríkisstjómar Þorsteins Pálssonar
hver öðram oft á tíöum kaldar kveðj-
ur í fjölmiðlum. í einni slíkri ásakaði
Þorsteinn Pálsson þá Jón Baldvin
Hannibalsson, formann Alþýðu-
flokks, og Steingrím um að vera í
stjómarmyndunarviðræðum við Al-
þýðubandalagið á sama tíma og þeir
sátu fundi í hans stjóm.
Jón Baldvin þvemeitaði þessu og
sagði: „Forsætisráöherra ímyndar
sér þetta og sér samsæri í hverju
homi.“
Steingrímur svaraði hins vegar
svona:
„Ég hef aldrei lagt mig niður við að
stunda myndun ríkisstjómar á með-
an ég starfa í annarri. Þetta er heila-
spuni hjá pressunni. Það hefur ein-
hver verið að segja henni ósatt.“
Síðan bætti Steingrímur einni af
tilvitnunum sínum við:
„Ég heyri líka sögur af því að Sjálf-
stæðisflokkurinn sé að reyna að fá
Borgaraflokkinn í ríkisstjóm með
Alþýðuflokki."
Veit ekki annað en
þessi maður sé traustur
Eins og sjá má af þessum tilvitnun-
um, sem eru valdar að handahófi úr
miklu safni, þá gerir Steingrímur
skoðanir og fullyrðingar nafnlausra
manna oft að sínurn þó hann taki
ekki beint ábyrgö á þeim. Á sama
hátt grípur hann oft á lofti almanna-
róm og leggur út frá honum eins og
um staðreyndir væri að ræða.
Að lokum skal vitnað í viðtal við
Steingrím þar sem hann leggur út frá
oröum nafngreinds manns. Þetta var
í frægu máli sem snerist um fullyrð-
ingar Jóns Sveinssonar, fyrrum
starfsmanns Landhelgisgæslunnar,
um agaleysi í stofnuninni.
„Ég veit ekki annað en þessi mað-
ur, Jón Sveinsson, sé traustur og
áreiðanlegur. Á hann ber auðvitað
að hlusta. Ég ætla samt ekki að ger-
ast dómari í málinu en ofnotkun
áfengis og agaleysi eru mjög alvar-
legar ásakanir. Ég þekki marga
menn sem starfað hafa hjá Land-
helgisgæslunni og mig heföi aldrei
granað að ástandið væri svona ef
ásakanir Jóns era réttar.“
Guðjón og SÍS
Fróðlegt viðtal er við Guðjón Ólafs-
son, forstjóra Sambands íslenskra
samvinnufélaga, í laugardagsblaði
DV. Þar kemur nefnilega fram að
staða Sambandsins er mjög góð aö
mati Guðjóns og í raun og vera
ekkert að hjá SÍS, nema það að
Sambandið skuldar meira en góöu
hófi gegnir. Samt era skuldimar
ekki eins miklar og þær era, en
Guðjón getur bara ekki sagt frá því
hveijar þær era vegna þess að þá
væri hann að upplýsa hvað þær era
miklar.
Skuldir SÍS era ekki leyndarmál.
Sambandið hefur ekkert að fela,
segir Guðjón, en Landsbankinn
bannar þeim að segja sannleikann
um skuldastööuna og þess vegna
getur Guðjón ekki sagt hvað Sam-
bandið skuldar mikið. Niðurstaðan
er sú að Lúðvík hefur sagt frá því
hverjar skuldir Sambandsins era
án þess að mega það, en Samband-
ið mótmælir því án þess að geta
sannað það.
Hitt getur Guðjón sagt lesendum
að skulöimar hafa minnkað og
hekstur Sambandsins er í góðu lagi,
ef ekki væri taprekstur á einstök-
um.deildum. Kaupfélögin era líka
til nokkurra vandræða, en Guðjón
minnir á að Sambandið er lítið ann-
að en kaupfélögin og deildimar
sem eru í vandræöum með rekstur-
inn. Þessu þarf að breyta og þessu
ætla þeir að breyta hjá Samband-
inu og era nú í óðaönn að selja þær
eignir sem eru seljanlegar til að
hafa upp í skuldirnar og tapið. Þeir
hafa selt Samvinnubankann, sem
var seljanlegur vegna þess að
bankinn var arðbær eign, og þeir
vilja selja eignir sínar í Osta- og
smjörsölunni en þær hafa líka skil-
að hagnaði. Reginn, dótturfyrir-
tækið sem á hlut í íslenskum aðal-
verktökum, er einnig til sölu ef
nægjanlega gott tilboð fæst. Þannig
ætlar SÍS að selja þær eignir sínar
og þau fyrirtæki sem skila arði, svo
Sambandið geti áfram rekið kaup-
félögin og þær deildir sem eru
reknar með tapi.
Vandræði Sambandsins stafa af
því að allir eru vondir við Sam-
bandið. Citibank hefur sagt upp
lánunum og Sambandið verður að
borga skuldir sínar þar. Verðbólg-
an er þá lifandi að drepa hjá Sam-
bandinu en verðbólgan er ekki SÍS
að kenna þótt hún bitni á SÍS og
eyðiieggi fjárhagsgrundvöllinn.
Þriðji meinvaldurinn er öll sú góð-
gerðarstarfsemi sem Sambandið
hefur rekið í marga áratugi og
Guðjón ætlar að stöðva. Sambandið
er ekki líknarfélag. Sambandið er
business og þess vegna ætlar Sam-
bandið aö losa sig við fyrirtæki og
eignir sem skila arði og einbeita sér
að þeim einingum sem skila tapi.
Sambandið ætlar að hætta góðsem-
inni og hjálpseminni og sýna sitt
rétta andlit í viðskiptunum. Þannig
kemst reksturinn á heilbrigðan
grandvöll og tapið í fastar skoröur.
Guðjón B. Ólafsson er ekki á fór-
um frá Sambandinu enda er allt í
góöu lagi hjá Sambandinu ef frá er
talið það sem er í slæmu lagi og þar
er ekki við Sambandið að sakast.
Forstjórinn stendur sig vel, ef hann
hefði ekki þessi vandamál við aö
stríða sem eru ekki honum aö
kenna. Reksturinn var allur í
ólestri þegar hann gerðist forstjóri
og það er heldur ekki honum að
kenna þótt fólk haldi að hann hafi
meiri laun heldur en hann hefur.
Guðjón gefur ekki upp launin sín,
hvorki almenningi né skattinum,
enda er það eins með launin og
skuldirnar, að þetta eru leyndar-
mál sem fólki koma ekki við. Allt
er þetta á tæru og Sambandið hefur
ekki neitt að fela, ef það bara mætti
segja frá því sem það getur ekki
gefið upp.
Fólk hefur verið að tala illa um
Sambandið. Fjölmiölar hafa gert
það líka. Kaffibaunamálið, Sval-
barðseyrarmáliö, launamál for-
stjórans og nú síðast salan á Sam-
vinnubankanum hafa skaðað
ímynd Sambandsins aö mati for-
stjórans. Þessu vill forstjórinn
breyta. Þess vegna gefur hann ekki
upp launin og þess vegna gefur
hann ekki upp skuldirnar hjá Sam-
• bandinu. Tapreksturinn hjá SÍS er
að komast á heilbrigðan grundvöll.
SIS er að selja eignir og segja upp
fólki og hætta að vera almennilegt
við bágstadda. Með þessu móti mun
hagur Sambandsins vænkast og
fjölmiðlar geta aftur fariö aö tala
vel um Sambandið. Guðjón ætlar
að sjá til þess. Hann er ekki á'fór-
um. Hann ætlar ekki að hætta fyrr
en tapiö er komið á hreint.
Dagfari