Dagblaðið Vísir - DV - 18.11.1989, Side 10

10
LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 1989.
Mistök með
glæsibrag
Rúmenski þjóðlagasöngvarinn
Joan Melu efndi til hljómleika í
Melboume í Ástralíu í ágúst árið
1980. Þar vom sæti fyrir 2.200
gesti. Þótt sætin væm öll auð
hélt Melu hljómleikana'eins og
fyrirhugað var og komst þar með
á síður nýrrar bókar enska blaða-
mannsins Stephen Piles um fólk
sem hefur mistékist með glæsi-
brag.
Eins og í fyrri bók Pile um sama
efni er hér safnað saman
skemmtilegum sögum um stór-
felld mistök manna. Sögumar
em allar stuttar og þær flokkaöar
niður eftir efnisþáttum. Margar
em bráðsniðugar, aðrar frekar
dapurlegar. Allar eiga þær það
sameiginlegt að hafa gerst í raun
og veru.
Jafnvel íslendingar komast hér
á blað. Framlag okkar til glæsi-
legra mistaka em gullleitar-
mennimir sem ætluðu sér að
frnna hollenska gullskipið á
Skeiðarársandi en fundu bara
skrokk af gömlum þýskum tog-
ara. Helgi Tómasson ballettdans-
ari kemur einnig við sögu í
skemmtilegri frásögn af gagnrýn-
andanum sem skrifaði hörku-
skammir um ballettsýningu sem
felld var niður og hann sá því
ekki.
THE RETURN OF HEROIC FAILURES.
Höfundur: Stephen Pile.
Penguin Books, 1989.
Á bömmer um
himingeiminn
Lister, sem varö fyrir því óláni
eitt sinn á jöröu niðri að drekka
sig útúrfullan og vakna allslaus
um borð í geimskipi á leið til
ömurlegra nýlenda jarðarbúa ut-
arlega í sólkerfmu, hefur reynt
allt sem hann getur til þess að
komast heim aftur.
Loks bera tilraunir hans árang-
ur. Honum gefst kostur á að kom-
ast til jarðar með gömlu geimfari
sem nefnist Rauði dvergurinn. Sú
ferð gengur þó ekki slysalaust
fyrir sig og fljótlega er eini félags-
skapurinn, sem Lister hefur um
borð, dauður maður sem er ein-
ungis til sem eftirlíking gerð af
tölvu og köttur sem hefur tileink-
að sér háttemi manna!
Eins og ráða má af framan-
greindu er hér um að ræða bráö-
fyndna fáránleikasögu sem gerist
í fjarlægri framtíð. Höfundurinn
er ljóslega aö gera stólpagrín að
geimferöasögum og geimmynd-
um síðari ári og tekst þaö alveg
ágætlega. Rauði dvergurinn er
því hin besta skemmtun.
RED DWARF.
Höfundur: Grant Naylor.
Penguin Books, 1989.
Pólití sk yígaferli
á eyjunni grænu
Mörgum hefur reynst erfitt að
skilja þann harmleik sem átt hefur
sér stað á götum jafnt sem skugga-
sundum borga og bæja á Norður-
írlandi síðustu áratugi. Hermdarað-
gerðir og jafnvel mannvíg eru þar
fastur þáttur í daglega lífinu. Oftar
en ekki eru fórnarlömbin saklausir
borgarar, stundum konur og börn.
Staðreyndin er hins vegar sú að
þessi hatrömmu átök eiga sér rætur
í átakamikilli sögu írsku þjóðarinnar
undanfamar aldir. Þau öfl, sem eig-
ast við á Norður-írlandi, byggja af-
stöðu sína og aðferðir á sögulegri
hefð sem hefur oftar en ekki verið
skráð í blóði.
Breski blaðamaðurinn Robert Kee
hefur skráð sögu sjálfstæðisbaráttu
írsku þjóðarinnar í ritverki sem ber
samheitið The Green Flag eða Græiú
fáninn og kom fyrst út árið 1972. Á
því riti var byggður sjónvarps-
myndaflokkur í þrettán þáttum sem
gerður var á vegum breska sjón-
varpsins, BBC. Nú hefur þetta rit
verið endurútgefið í þremur bindum
í pappírskiljum.
í Græna fánanum er stjórnmálaleg
barátta írsku þjóðarinnar fyrir sjálf-
stæði rakin mjög ítarlega. Fyrsta
bindið, The Most Distressful Co-
untry, fjallar um átök íra og Eng-
lendinga allt fram til ársins 1848 er
umtalsverður hluti þjóðarinnar
haföi flúið hungursneyð og eymd og
haldiö til fyrirheitna landsins í
vestri. ítarlega er sagt frá uppreisn-
inni sem gerð var árið 1798, aðdrag-
anda hennar og afleiðingum, en í
þeim átökum leituðu írar eftir stuðn-
ingi Frakka. Englendingum tókst að
bæla þessa uppreisn niður og inn-
limuðu síðan írland formlega í
breska heimsveldið árið 1801. Það tók
íra 120 ár að losna úr því faðmlagi
þg þá aðeins að hluta til: Norður-
írland var skiliö frá.
Efling írskrar þjóðernisstefnu á
síðari helmingi nítjándu aldarinnar
og fyrstu árum þeirrar tuttugustu er
meginviðfangsefni annars bindis
þessarar írlandssögu, The Bold Fen-
ian Men, sem endar með páskaupp-
reisninni árið 1916, en hún átti meiri
þátt í því en nokkur annar einstakur
atburður að sameina íra í baráttunni
gegn Bretum.
Og í þriðja bindinu, Ourselves Al-
one, er blóði drifinn lokaþáttur írsku
sjálfstæðjsbaráttunnar rakinn - þ.e.
frá árinu 1917 til 1921 að samið var
um heimastjórn. Á þeim árum var
hryðjuverkum óspart beitt á báða
bóga og enginn óhultur um líf sitt.
Kee segir einnig frá þeim harmleik
borgarastyrjcddar milli þeirra sem
áður voru samherjar sem einkenndi
fyrstu árin eftir heimastjórnarsamn-
inginn við Breta.
I sjálfstæðisbaráttu sinni eignuðust
írar nokkra afburðaforingja, en þar
komu einnig við sögu harðsvíraðir
hryðjuverkamenn sem tóku meinta
samverkamenn Breta af lífi án dóms
og laga. Viðbrögð lögreglu og her-
manna voru engu skárri og gerðu
mikið til þess að þjappa þjóðinni
saman og magna upp hatur á Bret-
um.
Kee tekst vel í þessu ritverki sínu
að lýsa persónum og atburðum
átakamikillar sögu. Þótt hann fjalli
ekkert um atburöi síðustu sextíu ára
eða svo varpar frásögn hans líka
skýru ljósi á baksvið þeirra hörm-
ungaratburða sem enn eru daglegt
brauð á Norður-írlandi.
THE GREEN FLAG Hll: THE MOST DIS-
TRESSFUL COUNTRY, THE BOLD FENIAN
MEN, OURSELVES ALONE.
Þjóðsögur úr
samtímanum
Fyrir allmörgum árum sýndi
Jan Harold Brunvjnd, prófessor
við háskólann í Utah í Bandaríkj-
unum, dæmi um það hvernig
þjóðsögur verða til í samtíman-
um og stinga sér niður, stundum
í lítið eitt breyttri mynd, í hveiju
landinu á fætur öðru. Hann birti
nokkrar þessara samtímaþjóð-
sagna í bók sem vakti verulega
athygli.
Nú er komin út ný bók sem
hefúr að geyma bæði nýjar þjóð-
sögur úr samtímanum og nýjar
eða breyttar útgáfur af eldri sög-
um. Auk þess að rekja sögumar
sjálfar reynir Bmnvand að
greina upphaf þeirra og út-
breiðslu eftir því sem tök em á.
í þessari bók eru ýmsar
skemmtilegar þjóðsögur sem
gengið hafa manna á milli eða
jafnvel sést á prenti á undanföm-
um ámm. Sagan, sem bókin dreg-
ur nafn sitt af, fjallar um konu
sem fór í ferð til Mexíkó, fann þar
á götu fremur vesældarlegan
„hund“, kenndi í brjósti um hann
og tók með sér til Bandaríkjanna.
Þegar leita þurfti til dýralæknis
vegna „hundsins" kom í ljós að
um var að ræða mexíkanska risa-
rottu!
THE MEXICAN PET.
Höfundur: Jan Harold Brunvand.
Penguin Books, 1989.
Vagga lífs
Margar af framtíðarskáldsög-
um Arthurs C. Clarke hafa slegið
í gegn, enda hefur hann verið
með hugmyndaríkari höfundum
slíkra bókmennta. Nægir þar að
minna á söguna og kvikmynda-
handritið að 2001: A Space Odyss-
ey.
Nýjasta skáldsaga Clarkes,
Cradle, er skrifuð í samvinnu við
geimvísindamann, Gentry Lee.
Hugmyndin á bak við söguþráð-
inn er forvitnileg, ef ekki sérlega
frumleg. Þcir koma við sögu verur
utan úr geimnum og nýtt lífsform
sem þróast í höfum jarðar og get-
ur haft mikil áhrif á framtíð jarð-
arbúa.
í þessari sögu er Clarke hins
vegar lengi að koma sér að efninu
og leggur alltof mikla áherslu á
að rekja lífsreynslu sögupersóna
í hálfgerðum sápuóperustíl. Slík-
ar ófrumlegar frásagnir gera sög-
una langdregna framan af og
draga athyglina frá meginþem-
anu sem er út af fyrir sig forvitni-
legt. Clarke er sum sé alltof spar
á að nota „eyða“-takkann á lykla-
borði tölvu sinnar eða þá skærin
góðu sem gjarnan eru besti vinur
sérhvers rithöfundar.
CRADLE.
Höfundar: Arthur C. Clarke & Gentry
Lee.
Warner Books, 1989.
De Valera, einn af forystumönnum írsku sjálfstæðisbaráttunnar, kannar lið
sitt.
Höfundur: Robert Kee.
Penguin Books, 1989.
Metsölubækur
Bretland
Kiljur, skáldsögur:
1. D. Adams:
THE LONG DARK TEATIME OF
THE SOUL.
1. Tom Clancy:
THE CARDINAL OF THE
KREMLIN.
3. Stephen Klng:
THE TOMMYKNOCKERS.
4. Maeve Blnchy:
SILVER WEDDING.
5. Mary Wesley:
SECOND FIDDLE.
6. Catherine Cookson:
BILL BAILEY'S DAUGHTER.
7. Bruce Chatwln:
UTZ.
8. Len Deighton:
SPY HOOK.
9. G. Garcia Márques:
LOVEINTHETIME OF CHOLERA.
10. Davfd Lodge:
NtCE WORK.
Rit almenns eðlis:
1. Anton Moslmann:
COOKING WITH MOSIMANN.
2. Rosemary Conley:
COMPLETE HIP & THIGH DIET.
3. Tom Jaine:
THE GOOD FOOD GUIDE 1990.
4. Keith Floyd:
FLOYD’S AMERICAN PIE.
5. Stephon Pile:
THE RETURN OF HEROIC FAIL-
URES.
6. Melvyn Bragg:
RICH.
7. Joyce Grenfell:
DARLING MA; LETTERS TO HER
MOTHER.
8. Lenny Henry:
LENNY HENRY’S WELL-HARD
PAPERBACK.
9. Callan Pinckney:
CALLANETICS.
10. I. Hislop:
SALMONELLA BORDES’ SATIRIC
VERSES.
(Byggt á The Sunday TJmes)
Bandarikin
Metsölukiljur:
1. Anne Tyler:
BREATHING LESSONS.
2. Dean R. Koontz:
MIDNIGHT.
3. Stephen Coonts:
FINAL FLIGHT.
4. Robert Ludlum:
TREVAYNE.
5. Kathleen E. Woodiwiss:
SO WORTHY MY LOVE.
6. Anne Rlce:
THE QUEEN OF THE DAMNED.
7. Louls L’Amour:
LONG RIDE HOME.
8. Peter Straub:
KOKO.
9. Pier* Anthony:
MAN FROM MUNDANIA.
10. Tom Clancy:
THE CARDINAL OF THE
KREMLIN.
11. Rosamunde Pilchen
THE SHELL SEEKERS.
12. Aana Fuller Ross:
CELEBRATIONI
13. Kathryn Harvey:
BUTTERFLY.
14. Linda Lay Shuler:
SHE WHO REMEMBERS.
15. Richard Awtinson:
WATERDEEP.
Rit almenns eðlis:
1. Jœ McGinniss:
BLIND FAITH.
2. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS TRAVELED.
3. Shirtey Temple Black:
CHILD STAR.
4. C. McGuire, C. Norton:
PERFECT VICTIM.
5. Randsdelt Píerson:
THE OUEEN OF MEAN.
6. Bemie S. Síegel;
LOVE, MEDICINE & MIRACLES.
7. Roxanne Pulltzer:
THE PRIZE PULITZER.
B. K. Moore & D. Reed:
OEADLY MEDICINE.
9. J. Campbell S B. Moyers:
THE POWER OF MYTH.
10. James Gletck;
CHAOS.
11. Jerry Bledsoe:
BITTER BLOOD.
(Bysgl á New York Ttmes Book Revtew)
Danmörk
Metsölukiljur:
1. Ernest Hemingway:
EDENS HAVE.
2. Torkild Hansen:
S0FORHOR.
3. Albert Cohen:
HERRENS UDKÁRNE.
4. Jean M. Auel:
HESTENES dal.
5. Jean M. Auel:
HULEBJORNENS KLAN.
6. Isabel Allende:
ANDERNES HUS.
7. Kirsten Thorup;
DEN YDERSTE GRÆNSE.
B. Jean M. Auel:
MAMMUTJÆGERENE.
9. Linda L. Shuler:
KVINDEN DER HUSKER.
10. Judith Krantz:
TIL VI SES IGEN.
(Byggt á Polltiken Sendag)
Umsjón: Elías Snæland Jónsson