Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.1990, Síða 14

14
FÖSTUDAGUR 24. ÁGÚST 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SIMI (91)27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Kosningaskjálfti
Þaö er ljóslega kominn kosningaskjálfti í forystusveit-
ir stjórnarflokkanna. Foringjarnir leita leiöa til aö bæta
stöðu sinna flokka fyrir alþingiskosningarnar sem fram
eiga að fara næsta vor.
Þetta á sérstaklega við .um Alþýðuflokkinn og Al-
þýðubandalagið sem hafa meiri ástæðu til að óttast um
sinn hag í komandi kosningunum en Framsóknarflokk-
urinn sem alltaf flýtur ofan á eins og korktappi.
Slagurinn um bráðabirgðalögin á háskólamenntaða
ríkisstarfsmenn var einungis forsmekkur þess sem
koma skal. Þar lenti Alþýðubandalagið harkalega í and-
stöðu við hina stjórnarflokkana en varð að lúffa eftir
hótanir forsætisráðherra um stjórnarslit.
Lýðræðisbylgjan í Austur-Evrópu og þíðan í sam-
skiptum risaveldanna tveggja, Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna, ýtti öðru annars illleysanlegu deilumáh út af
borði ríkisstjórnarinnar. Fyrirætlanir Norður-Atlants-
hafsbandalagsins um varaflugvöH hér voru lagðar tH
hhðar vegna þessarar breyttu stöðu í alþjóðamálum.
Ágreiningsmál stjórnarflokkanna næstu mánuðina
verða bæði mörg og stór. Erfitt verður fyrir ráðherra
og þingflokka að ná um þau samstöðu, og reyndar aUs
óvíst að til þess sé, í sumum tilvikum að minnsta kosti,
nokkur raunverulegur vHji.
Þegar er komið upp á borð ríkisstjórnarinnar eitt af
stóru deHumálunum. Landbúnaðaráðherra Alþýðu-
bandalagsins, Steingrímur J. Sigfússon, leggur mikið
kapp á að fyrir kosningar verði gerður nýr búvörusamn-
ingur við bændur sem vafalítið hefði það meginmark-
mið að framlengja líf núverandi landbúnaðarstefnu og
láta skattborgarana greiða fyrir verulega umframfram-
leiðslu búvara mörg næstu ár.
Jón Baldvin Hannibalsson, formaður Alþýðuflokks-
ins, hefur ráðist myndarlega gegn þessum fyrirætlun-
um. Hann sagði í DV í fyrradag að Alþýðuflokkurinn
myndi aldrei samþykkja nýjan búvörusamning. Það
vakti hins vegar athygli að Jón Baldvin taldi ótímabært
að gera þá eindregnu afstöðu Alþýðuflokksins að stjórn-
arshtamáli. Hvers vegna?
Núverandi búvörusamningur var gerður af land-
búnaðarráðherra Framsóknarflokksins, Jóni Helga-
syni, rétt fyrir þingkosningarnar árið 1987. Með þeim
samningi, sem gildir allt til haustsins 1992, voru hendur
næstu ríkisstjórna bundnar fyrir aftan bak.
Alþýðuflokkurinn, sem var í stjórnarandstöðu árið
1987, réðst harkalega gegn þessum vinnubrögðum og
taldi þau siðleysi. Nú, þegar landbúnaðaráðherra Al-
þýðubandalagsins viU leika sama leikinn, vafalítið með
fuUtingi Framsóknarflokksins, er Alþýðuflokkurinn
hins vegar í ríkisstjórn. í vor munu kjósendur því ekki
spyrja um orð ráðherra og þingmanna Alþýðuflokksins
í þessu máU heldur eingöngu um gjörðir þeirra.
Steingrímur J. Sigfússon hefur reyndar notað síðustu
daga til þess að klaga Jón Baldvin bréflega fyrir forsæt-
isráðherra. Ágreiningsefnið er gerð loftferðasamnings
við Sovétríkin. Ekki batnar andrúmsloftið á stjórnar-
heimflinu við þau klögumál.
Fljótlega verða stjórnarflokkarnir svo að taka afstöðu
til samninga um nýtt álver hér á landi. Erfitt mun reyn-
ast fyrir þá að ná samkomulagi um staðarvalið. Hugsan-
lega einnig um raforkuverðið.
Þannig hrannast upp ágreiningsmál stjórnarliða síð-
ustu mánuðina fyrir alþingiskosningar.
EHas Snæland Jónsson
„Með þvi að tryggja öryggi Saudi-Arabíu gagnvart írak hafa Bandaríkjamenn gert landsmönnum kleift að
auka framboð á olíu á heimsmarkaði", segir greinarhöf. - Varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, Dick Cheney
(t.v.) ráðgast við starfsbróður sinn í Jedda í Saudi-Arabíu sl. þriðjudag. Slmamynd Reuter
Að svínbeygja
Saddam Hussein
Endalok kalda stríðsins hafa gert
mögulega þá víðtæku samstöðu
sem náðst hefur fyrir milligöngu
Sameinuðu þjóðanna undir forystu
Bandaríkjanna um aðgerðir gegn
írak vegna árásarinnar á Kúvæt.
Af sömu ástæðu er nú engin hætta
á að risaveldin dragist inn í átökin
sem andstæðingar.
Saddam Hussein er fyrsti einræð-
isherrann á þessum slóðum sem
getur ekki spilað á metinginn milli
risaveldanna og treyst á stuðning
annars hvors þeirra.
En ekki lengur. Sovétmenn eru
hættir að hræra í þeim suðupotti
sem Miðausturlönd eru og eru í
samfloti með Bandaríkjunum í að-
gerðum gegn írak. Það er því ekki
hætta á að átök í þessum heims-
hluta verði að ófriðarbáh um allan
heim, enda þótt stríð við írak
myndi hafa víðtækar afleiðingar í
öflum hinum arabíska heimi, og
bitna efnahagslega á allri heims-
byggðinni.
Tilgangurinn
Tilgangur Bush forseta með að-
geröunum gegn írak er tvíþættur,
í fyrsta lagi að tryggja olíuaðdrætti
og koma í veg fyrir að Saddam
Hussein nái yfírráðum yfir mesta
olíuútflutningssvæði heims, og í
öðru lagi að knýja íraka til að veita
Kúvæt sjálfstæði á ný.
Bandaríkin hafa réttmætra hags-
muna að gæta í því að tryggja að-
gang að olíu, ekki aöeins fyrir sig,
heldur ekki síður fyrir allan hinn
iðnvædda heim. Iðnríkin í Evrópu
eiga ennþá meiri hagsmuna að
gæta en Bandaríkin í þessu. Með
því að tryggja öryggi Saudi-Arabíu
gagnvart Irak hafa Bandaríkja-
menn gert landsmönnum kleift að
auka framboð á olíu á heimsmark-
aði í trássi við Saddam Hussein.
Án þessarar vemdar hefðu Saudi-
Arabar ekki þorað að ganga í ber-
högg viö hann. Sá var tilgangurinn
með því að senda herlið til Saudi-
Arabíu.
Með aukinni framleiðslu Saudi-
Araba og annarra ríkja í OPEC,
sem eru öll nema Líbýa andvíg ír-
ak, ætti aö vera mögulegt að koma
í veg fyrir olíuskort á heimsmark-
aði á næstunni þótt engin olía ber-
ist frá írak og Kúvæt. Með þessu
aukna framboði, sem fæst með því
að fullnýta framleiðslugetu sem
hingað til hefur ekki verið nýtt, eru
horfur á að takist að koma í veg
fyrir verösprengingu á olíu- og
heimsmarkaði. Að þessu leyti virð-
ist íhlutun Bandaríkjamanna við
Persaflóa ætla að takast, að
minnsta kosti í bráð.
Kúvæt
En hinn þáttur áætlunarinnar,
að knýja íraka til að skila aftur
Kúvæt mun reynast erfiðari við-
fangs. Til þess þarf skilyrðislausa
KjáUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
uppgjöf Saddams Husseins. Það var
einmitt innrás Saddams Husseins
í Kúvæt sem sameinaði þjóðir
heims í fordæmingu á honum, og
til aðgerða undir forystu Banda-
ríkjanna.
Vegna Kúvæt gæti allt enn farið
í bál og brand. Það er ekki talið
mögulegt að reka íraka frá Kúvæt
með hervaldi, það myndi kosta
þúsundir mannslífa. Það myndi
kosta gífurlega eyðileggingu í Kú-
væt, og það er óvíst að það tækist.
Þess í stað á að knýja íraka meö
hafnbanni og viðskiptabanni til að
sleppa hendinni af Kúvæt. Með
öörum orðum að Saddam Hussein
leggi niður rófuna og hunskist
heim til sín. Þetta fellur í góðan
jarðveg hjá almenningi í Banda-
ríkjunum. - Svona á að fara með
harðstjórana - segja menn og hrósa
Bush forseta- sem aldrei fyrr.
Með því aö stilla Saddam upp við
vegg og gefa honum ekkert svig-
rúm er boðið heim þeirri hættu, að
hann grípi til örþrifaráða. Það virð-
ist óhugsandi að hann geti, hvaö
sem á gengur, sleppt hendinni af
Kúvæt. Það er vert aði rilja upp í
þessu sambandi, aö eftir að Saddam
réðst á íran 1980, og eftir aö séð
varð að hann næði ekki fljótlega
tilgangi sínum þar, reyndi hann
eftir nokkrar vikur að semja um
frið. Allar friðartilraunir Saddams
strönduðu á kröfu Khómeinis aja-
tolla um að Saddam sjálfur skyldi
hrakinn frá völdum og líflátinn.
Til þess að hefna sín á Saddam
héldu íranir áfram stríðinu í átta
ár og fómuðu um milljón mannslíf-
um. En Saddam sat sem fastast og
styrktist í sessi frekar en hitt. Meö
þetta í huga er ekki Uklegt að hann
hlýöi einhverjum mönnum úti í
heimi sem skipa honum að fara frá
Kúvæt. Hann hefur sín rök fyrir
því að Kúvæt sé hluti af írak, Kú-
væt var þegar aUt kemur til alls
ekki annað én strik á korti sem
Bretar drógu upp þegar þeir skiptu
veldi Tyrkjasoldáns eftir fyrri
heimsstyrjöldina.
Nýjar vígstöðvar
Með því að ljá ekki máls á neinni
málamiðlun um Kúvæt og kreíjast
skilyrðislausrar uppgjafar Sadd-
ams er Bush forseti að bjóða heim
þeirri hættu að Saddam búi til nýj-
ar vígstöðvar sem myndu splundra
þeirri samstöðu sem nú ríkir gegn
honum meðal Arabaríkjanna.
Hann gæti breytt þeirri alþjóðlegu
samvinnú um refsiaðgerðir gegn
írak sem nú ríkir í stríð araba, við
Bandaríkin fyrst og fremst.
Það eina sem hann þyrfti að gera
er að senda herlið inn í Jórdaníu.
ísraelsmenn hafa þegar lýst því
yfir að þá myndu þeir grípa til
vopna gegn írak. Bandaríkin
myndu styðja ísrael, en aUir arabar
myndu styðja írak. Ástandið myndi
gjörbreytast, allt myndi fara í bál
og brand, og enginn getur séð fyrir
hverjar afleiðingarnar yrðu.
Þótt nú sé útlit fyrir að.nægt
framboð verði á olíu í bráð gæti það
orðið skammgóður vermir ef málin
taka þessa stefnu, og sú samstaða,
sem er nú í Sameinuðu þjóðunum,
myndi þá ekki endast.
Olgan í arabaríkjunum vex dag
frá degi. Fylgi við Saddam eykst
stöðugt og allar aðstæður gætu
gjörbreyst áður en refsiaðgerðim-
ar gegn írak byrja að hafa veruleg
áhrif.
Fyrra markmið Bush forseta, að
tryggja olíuaðdrætti til Vestur-
landa frá Persaflóa og stöðva út-
þenslu íraka þar, er þegar innan
seilingar. En það er hitt markmið-
ið, að knýja íraka til að setja emír-
inn af Kúvæt til valda á ný, sem
stefnir fyrra markmiðinu í tvísýnu.
- Þaö á eftir að koma í ljós hvort
Bandaríkjamenn meta meira, að
tryggja hagsmuni sína eða að svín-
beygja Saddam Hussein.
Gunnar Eyþórsson
„Bandaríkin hafa réttmætra hags-
muna að gæta 1 því að tryggja aðgang
að olíu, ekki aðeins fyrir sig heldur
ekki fyrir allan hinn iðnvædda heim.“