Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1990, Page 24

■32—----------...
Smáauglýsingari
■ Skemmtanir
Steggjapartí 09 skemmtanlr
um land allt! Islenska fatafellan
Bonny skemmtir við hin ýmsu tæki-
færi. Svör sendist DV, merkt „Bonny
5399“. Geymið auglýsinguna.
■ Líkamsrækt
Fótbolti, körfubolti, blak, skallatennis,
badminton o.fl. Eigum nokkra tíma
lausa í íþróttasalina um helgar og fyr-
ir kl. 17 virka daga. Tilvalið fyrir
vaktavinnu- og skólafólk. Ath. mán-
aðarkort í tækjasal á aðeins 1900 kr.
Góður leiðbeinandi. Námskeið í leik-
fimi byrjar 1. nóvember og 1. desemb-
er, verð 3500 kr. Góður kennari.
Gullsport, Stórhöfða 15, s. 672270.
■ Ymislegt
Aldrei attur I mergun. Eftir vel heppn-
aða ferð um landið er nú loksins boð-
ið aftur upp á Grenn-námskeið í
Reykjavík.
Mán. 29. okt. kl. 21 verður haldinn á
Næstu Grösum, Laugavegi 20, fyrir-
lestur um matarfikn og leiðir til bata.
Hann er öllum opinn sem hafa áhuga
á heilbrigðum neysluháttum.
Dagana 31. okt. - 4. nóv. verður svo
námskeið fyrir þá sem vilja breyta
matarvenjum sínum.
Skráning fer fram á fyrirlestrinum.
Ungbarnanudd. Námskeið fyrir for-
eldra er árangursríkt við ungbama-
kveisu. Hafið samband við auglþj. DV
í síma 27022. H-5385.
ÞJQÐRÁÐ
I HALKUNNI
Tjara á hjólbörðum minnkar
veggrip þeirra verulega.
Ef þú skrúbbar eða úðar
þá með olíuhreinsiefni
(white spirit / terpentína)
stórbatna aksturs-
eiginleikar í hálku.
mIumferðar
Uráð
íiiauTSö jas HRBöíáflnn®
. FÖSTUÐAGUR 26. OKTÓBER 1990.
Ósigur thatcherismans?
KjáUarinn
lega“ þjakaður af sama meini og
aðrir vinstrisinnar. Hann telur sig
geta hugsað fyrir fólk (jafnvel heil-
ar þjóðir ef í það fer) og vitað um
vilja þess þrátt fyrir að gagnstæður
vilji þess hafi komið fram í þrígang
á ótvíræðan hátt.
Með batnandi samskiptum þjóða breikkar enn bilið á milli skuldlausra
Breta og skuldsettra Evrópubandalagsþjóða, segir m.a. I greininni. -
Götumynd frá London.
Glúmur Jón Björnsson
efnafræðinemi í HÍ
Butskellisminn
Þegar litið er á gjörðir ríkis-
stjórna Bretlands á árunum
1951-79, eða frá því að Clement
Attlee stýrði ráðuneyti Verka-
mannaflokksins á árunum eftir
stríð og þar til frú Thatcher tók við
fyrir ellefu árum, er varla hægt að
greina á þeim nokkurn mun. Þær
voru allar mjög svipaðar hvort sem
þær voru undir forsæti íhalds-
flokksins eða Verkamannaflokks-
ins. Þess vegna hefur þetta tímabil
,,Á síðustu flmm árum hafa erlendar
fjárfestingar 1 framleiðsluiðnaði og fé-
sýslu hvergi verið meiri í Evrópu en í
Bretlandi.“
Nýlega birtist hér í blaðinu kjall-
aragrein sem hafði m.a. að geyma
kafla um „ósigur thatcherismans".
Þar sagði m.a.: „Takmörk þeirrar
stefnu hafa aldrei orðið augljósari
en á þessu ári, fátækráhverfin,
götubardagarnir, óánægjan eru
skýr vitni þess.“ Eða með öðrum
orðum að takmörk thatcherismans
hafi alltaf verið augljós og nú sem
alrei fyrr.
Þessi skoðun fellur um sjálfa sig
á fyrsta prófi. Höfundur hennar
telur að Bretar hafi kosið yfir sig
augljósa vitleysu þrisvar í röð með
því aö kjósa frú Thatcher. Þegar frú
Thatcher sigraði. í sínum þriðju
kosningum hafði það ekki gerst i
160 ár að sami aðili ynni þrennar
kosningar í röð.
í raun segir þetta allt sem segja
þarf um gengi frú Margaret Thatc-
her og stefnu hennar á Bretlandi.
Þetta segir okkur einnig að höfund-
ur nefndrar greinar er „augljós-
verið kennt við butskellisma.
Orðið butskellismi var búið til
úr nöfnum íhaldsmannsins og fjár-
málaráðherrans (1951-5), Butlers,
og arftaka hans, Gaitskells, sem
gegndi sama embætti fyrir Verka-
mannaflokkinn. Þetta tímabil ein-
kenndist af mikilli stöðnun. Það
eina sem reynt var aö gera var að
dulbúa atvinnuleysi með auknum
útgjöldum ríkisins (eftir kokkabók-
um Keynes) og meðfylgjandi er-
lendum lántökum. Óarðbærum
ríkisfyrirtækjum var haldið gang-
andi með fjárframlögum ríkisins.
Lagt upp með fyrirheit
Á landsþingi íhaldsflokksins
1975, skömmu eftir að frú Thatcher
hafði verið valin leiðtogi hans,
sagði hún m.a.: „í næstu kosning-
um munum við berjast fyrir skýr-
um hugmýndum sem viðurkenna
og vernda réttindi einstaklinganna
og fjölskyldu þeirra fyrir vaxandi
valdi og afskiptum ríkisins... í dag
eyðir ríkið því sem hentar og skatt-
greiðandinn mætir afgangi... í
næstu kosningum munu íhalds-
menn fara um landið og ítreka
nauðsyn þess að skattgreiðandinn
verði í ríkara mæli látinn njóta
árangurs erfiðis síns.“
Ríkið minna og
einstaklingarnir meira
Þegar frú Thatcher tók við völd-
um eftir kosningasigurinn 1979
voru útgjöld breska ríkisins sem
hlutfall af þjóöarframleiðslu um
43% og höfðu farið vaxandi í langan
tíma. Fyrsta kjörtímabilið fór því í
aö stöðva þessa „sjálfvirku" út-
gjaldaaukningu og við lok þess,
(1983), var hlutfallið 47% og hafði
stöðvast þar.
Upp frá því hefur leiðin legið nið-
ur á við og í fyrra var hlutfallið
komið í 38,8%, það lægsta OECD
ríkja. Áhrifin af þessari tamningu
á opinberum útgjöldum hafa fært
Bretum margt annað en forskot á
aðrar Evrópuþjóðir í skýrslum
OECD. Þar sem útgjöld ríkisins eru
nú minni en tekjur geta Bretar
grynnkaö á skuldum þess öfugt við
flest önnur ríki Norður-Evrópu.
Á síðustu fimm árum hafa er-
lendar fjárfestingar í framleiðslu-
iðnaði og fésýslu hvergi verið meiri
í Evrópu en í Bretlandi. Þetta er
sérstaklega athyglisvert í ljósi
þeirra orða margra Evrópubanda-
lagssinna að Bretar séu að missa
af „Evrópulestinni". Því að ef að
svo er, þá er greinilegt að kaup-
sýslumenn hafa mikinn áhuga á
aö standa á brautarpallinum með
Bretum.
Með sölu ríkisfyrirtækja hefur
breskum hlutafjáreigendum fjölg-
að úr 7% þjóðarinnar í rúm 20%.
Tvær góðar ástæður gefa tilefni
til að ætla að það forskot, sem Bret-
ar hafa náð í efnahagsmálum á
aðrar Evrópuþjóðir, muni aukast á
næstu árum. Sú fyrri er að Bretar
hafa annað lífeyriskerfi en aðrar
Evrópuþjóðir. Rúmlega helmingm-
breska kerfisins er í gegnum fyrir-
tæki og einstaklinga en ekki mest-
megnis ríkið eins og víðast annars
staðar. í öðru lagi veija Bretar nú
hlutfallslega meiru til hemaðar-
mála en aðrar Evrópuþjóðir. Með
batnandi samskiptum þjóða má
gera ráð fyrir niðurskurði í þessum
flokki og enn breiðara bili á milli
skuldlausra Breta og skuldsettra
Evrópubandalagsþjóða.
Glúmur Jón Björnsson
Menning_______________
Bíóborgin - Hvíta valdið
Jrký.2
Af leiðingar aðskilnaðarstef nunnar
Þótt sagan sem sögð er í Hvíta valdinu (A Dry
White Season) sé skáldskapur þá er bakgrunn-
urinn sannur og sýnir á áhrifamikinn hátt af-
leiðingar aðskilnaðarstefnu stjómvalda í Suö-
ur-Afríku og grimmd lögreglunnar gagnvart
svörtum íbúum í Soweto.
í Hvíta valdinu er sagt frá örlöguhi tveggja
fiölskyldna. Önnur er hvít millistéttarfiölskylda
þar sem fiölskyldufaöirinn og kennarinn Ben
du Toit, sem þrátt fyrir heiöarleika sinn, gerir
sér enga grein fyrir hvemig ástatt er fyrir svarta
meirihlutanum. Einu kynni hans af svörtum er
í gegnum Gordon, sem er garðyrkjumaður skól-
ans og hefur Ben styrkt drengi hans til skóla-
náms.
Atburðimir sem síöar gerast eru byggðir í
kringum óeirðirnar í Soweto 1975 sem urðu til
þess að heimurinn rankaði viö sér. Ben trúir
ekki oröum Gordons í fyrstu þegar hann segir
honum að sonur hans sé horfinn og engin leið
sé fyrir hann að fá upplýsingar um hann. Ben
fer sjálfur af stað og rekst brátt á óyfirstíganleg-
an vegg sem lögreglan hefur byggt í kringum
starfsemi sína. Þegar Gordon er síðan tekinn
höndum og drepinn í fangelsinu snýst Ben á
sveif með réttlætinu þótt það verði honum dýr-
keypt.
Hvíta valdið er áhrifamikil kvikmynd. Það er
greinilegt að leikstjóranum, Euzhan Palcy, hef-
ur legið mikið á hjarta. Hún er sjálf svört og
líður greinilega fyrir það óréttlæti sem kynþátt-
ur hennar er beittur í Suður-Afríku.
Einstaka atriði eru mjög vel gerð, en helsti
gallinn við myndina er samsetningin. Klipping-
in er stundum klaufaleg og er engu líkara en
vandræðin hafi verið að gera myndina ekki of
Donald Sutherland leikur Ben du Toit sem
sættir sig ekki við það óréttlæti sem hvíti minni-
hlutinn beitir svarta i Suöur-Afriku. Með honum
á myndinni er Janet Suzman sem leikur eigin-
konu hans.
Kvikmyndir
Hilmar Karlsson
langa. Þá kemur einnig til að sum atriðin eru
löng og erfitt að klippa þau til, eins og til að
mynda réttarhöldin, eitt besta atriði myndar-
innar -sem er langt en mætti ekki vera einni
mínútu styttra. Þaö er ekki síst Marlon Brando
aö þakka hversu vel tekst til með þetta atriði.
Brando, sem sést hér í kvikmynd eftir langt
hlé, er ráðandi aðili og þótt þessi stórleikari sé
afmyndaður af spiki og farinn að eldast nokk-
uð, þá sannar hann það enn einu sinni að hann
býr yfir snilld sem enginn leikur eftir.
Mest reynir á Donald Sutherland sem leikur
Ben Du Toit. Ben er barnslegur og einlægur
maður með ríka réttlætiskennd. Hann hefur
aftur á móti alist upp innan um hvíta minnihlu-
tann og aldrei leitt hugann að kjörum svartra.
Áfallið er því óbærilegt þegar hann kemst að
hinu sanna og þrátt fyrir að fiölskyldulíf hans
leggist í rúst getur hann ekki hætt aðför sinni
gegn óréttlætinu. Sutherland túlkar þennan við-
kvæma mann með næmum skilningi á persón-
unni og lætur aldrei leiðast út í ofleik eins og
auðvelt væri.
Hvíta valdið er fyrst og fremst kvikmynd með
réttlætisboðskap og er sterk sem slík, en heföi
sjálfsagt getaö orðið enn betri. Eins og hún kem-
ur fyrir sjónir er hún tætingsleg án þess þó að
boðskapurinn missi marks. Sumar persónur eru
nfiög óljósar, aðrar skýrar og þrátt fyrir að
myndin sitji í manni að sýningu lokinni þá er
er maður ekki fullkomlega sáttur við úrvinnslu
efnisins.
HVÍTA VALDIÐ (A DRY WHITE SEASON)
Leikstjóri: Euzan Palcy.
Handrit: Colin Weelland og Euzhan Palcy ettir skáld-
sögu Andre Brlnk.
Kvikmyndun: Kelvln Plke og Pierre-William Glenn.
Tónlist: Dave Grusin.
Aðalhlutverk: Donald Sutherland, Janet Suzman, Jurg-
en Prochnow, Susan Sarandon og Marlon Brando.